अध्याय ३६

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीगोपालकृष्णाय नमः ॥    
आजिचा दिवस सुमंगल ॥ जे सज्ञान श्रोते पातले प्रेमळ ॥ तेणें सर्व कामना होऊन सफळ ॥ कथा रसाळ चालली ॥१॥
जनजसवंत सावकार ॥ रामउपासक भक्त थोर ॥ त्याचें चरित्र अति प्रियकर ॥ ऐका चतुर भाविक हो ॥२॥
पांच पुत्र लक्षपती ॥ घरीं भरल्या सर्व संपत्ती ॥ परी तो श्रीरामभजन प्रीतीं ॥ अहोरातीं करीतसे ॥३॥
आल्या अतीता देतसे अन्न ॥ साधुजनांचा करी सन्मान ॥ सुखी करी याचकजन ॥ विमुख न होय कोणासी ॥४॥
धर्मवासना असे फार ॥ तंव तयाचे पुत्र जाहले थोर ॥ परम दुष्ट दुराचार ॥ हरिभजनीं विमुख जे ॥५॥
जेवीं पुलस्त्याच्या वंशीं जाण ॥ विष्णुद्रोही जन्मला रावण ॥ कीं सोमवंशी दुर्योधन ॥ अति अवगुण त्यामाजी ॥६॥
तेवीं जनजसवंताचें पोटीं भले ॥ अभक्त दुराचारी जन्मले ॥ उचितानुचित त्यांस न कळे ॥ पापिष्ठ खल अति निंदक ॥७॥
धर्म करितां नावडे त्यांसी ॥ म्हणती वेड लागलें वृद्धासी ॥ आतां काय करावें यासी ॥ विचार तयांसी पडियेला ॥८॥
सुखाचे सांगाती अवघे जन ॥ अंतीं देताती अव्हेरून ॥ यालागीं चित्तीं सावधान ॥ सर्वकाळ असावें ॥९॥
जिव्हा आहे सावधान ॥ तों वर्णावे श्रीहरीचे गुण ॥ हस्त असतां विष्णुपूजन ॥ निजनिष्ठेनें करावें ॥१०॥
पाय असतां हरिरंगणीं ॥ नृत्य करावें निर्लज्ज होऊनी ॥ कर्ण असतां आवडीकरूनी ॥ भक्तचरित्रें ऐकावीं ॥११॥
शरीरीं शक्ति आहे फार ॥ तंव यात्रेसी जावें वारंवार ॥ क्षेत्र असतां रुक्मिणीवर ॥ आवडीकरून पाहावा ॥१२॥
असो जनजसवंत जनीं ॥ यापरी सावध होऊनी ॥ धर्म करितां पुत्र कामिनी ॥ त्यांचिया मनीं नावढे ॥१३॥
म्हणती हा आमुचा वैरी ॥ येणें बुडविली सावकारी ॥ मग कांहीं धन ते अवसरीं ॥ चोरूनियां ठेविलें ॥१४॥
दुर्जनांसी नावडे सज्जन ॥ चोरासी नावडे चांदण ॥ पतिव्रतेची कीर्तिं ऐकून ॥ व्यभिचारीण जाजावे ॥१५॥
कीं सूर्योदय होतांचि जाण ॥ उलूकासी वाटे आलें मरण ॥ कीं सज्ञान पंडित देखोन ॥ मूर्खासी कष्ट वाटती ॥१६॥
नातरी साधुजन ॥ देखोनि दृष्टीं ॥ निंदक होती परम कष्टी ॥ कीं नपुंसकाचे दृष्टीं ॥ प्रतापी शूर नावडे ॥१७॥
ब्राह्मण देखोनि कर्मनिष्ठ ॥ भ्रष्टांसी होती फार कष्ट ॥ जनजसवंताचे पुत्र नष्ट ॥ नानापरी जल्पती ॥१८॥
म्हणती जाऊनि राजद्वारासी ॥ वर्तमान सांगावें तयासी ॥ मारूनि टाकावें पितयासी ॥ विचार मानसीं दृढ केला ॥१९॥
मग राजद्वारासी चौघे जण ॥ जाऊन सांगती गार्‍हाण ॥ म्हणती आमुचा पिता मूर्ख पूर्ण ॥ वांटितो धन स्वइच्छें ॥२०॥
आमुचे पदरीं द्रव्य असतां ॥ तें तुझेंच आहे नृपनाथा ॥ कार्यास येईल संकट पडतां ॥ यांत अन्यथा असेना ॥२१॥
तरी बोलावूनि तयाप्रतीं ॥ शिक्षा करावी भूपती ॥ ऐकोनि दुर्जनांची कुमती ॥ अधम चित्तीं संतापला ॥२२॥
अविवेकी राजा पूर्ण ॥ ऐकोनियां तयांचें वचन ॥ विचार न करितांचि त्यानें ॥ जनजसवंतासी पाचारिलें ॥२३॥
अविवेकी राजा प्रधान खळ ॥ जेथें न दिसे नदीचें जळ ॥ भाविक लोक नसतां प्रेमळ ॥ तेथूनि तत्काळ निघावें ॥२४॥
भले आणि साधुजन ॥ जेथें नसे हरिकीर्तन ॥ आत्मचर्चा पुराणश्रवण ॥ नसतां तेथून निघावें ॥२५॥
जेथें सत्कर्मीं नाहीं प्रीती ॥ नृपवर पाहेना न्यायनीती ॥ अधर्मीं रूढ जाहली प्रवृत्ती ॥ त्याचे संगतीं न बैसावें ॥२६॥
बागाईत सावकार ॥ जेथें नसे विवेकीं नर ॥ तेथें भल्यानें क्षणभर ॥ राहूं नये सर्वथा ॥२७॥
राजा म्हणे जनजसवंतासी ॥ ऐसा उन्मत्त कां जाहलासी ॥ द्रव्य याचकां वांटितोसी ॥ आपुले पुत्रांसी न कळतां ॥२८॥
जनजसवंत तयासी उत्तर देत ॥ मी तरी ऐसाचि आहे उन्मत्त ॥ श्रीरामभजनीं धरूनि प्रीत ॥ साधुसंत पूजीतसें ॥२९॥
ऐसें ऐकोनियां वचन ॥ राजा जाहला क्रोधायमान ॥ जैसा रावा बोलतां पिंजर्‍यांतून ॥ ससाणा मनीं संतापे ॥३०॥
मग जसजसवंताचे पुत्रांकारण ॥ दुराचारी बोलिला वचन ॥ मी जीवें मारितों याजकारण ॥ तुमचे मतेंकरूनि ॥३१॥
पुत्र म्हणती ते अवसरीं ॥ पिता नव्हे हा आमुचा वैरी ॥ याची मोट बांधूनि सत्वरी ॥ टाका लवकरी उदकांत ॥३२॥
जनजसवंताची मोट बांधून ॥ त्यामाजी घातले पाषाण ॥ पुढें हौद भरला जीवन ॥ तयामाजी टाकिला ॥३३॥
संकट पडतां जानकीवर ॥ भक्तकार्यासी पातला सत्वर ॥ कांसवरूप धरूनि रमावर ॥ पाठीवर धरियेला ॥३४॥
जनजसवंत म्हणे रायासी ॥ मजला रक्षिता हृषीकेशी ॥ स्तंभाविण आकाशासी ॥ जेणें उचलोनि धरियेलें ॥३५॥
रविचंद्रांसी दिधली दीप्ती ॥ जयाचे तेजें ते राहाटती ॥ तो विश्वव्यापक जगत्पती ॥ संरक्षिता भक्तांसी ॥३६॥
रामावतारीं जेणें ॥ उदकीं तारिले पाषाण ॥ तो जानकीजीवन रघुनंदन ॥ संरक्षिता आम्हांसी ॥३७।
कूर्मरूप धरूनि तेणें ॥ जनजसवंतासी उचलून ॥ अंतराळीं धरिलें जाण ॥ प्रत्यक्ष पाहें आतां तूं ॥३८॥
ऐसें वचन ऐकोनी ॥ राजा अनुतापलासे मनीं ॥ उदकांत उडी टाकूनी ॥ जनजसवंतासी काढिलें ॥३९॥
आपुले हातें मोट सोडून ॥ जनजसवंताचे धरिले चरण ॥ म्हणे माझा अपराध जाहला जाण ॥ क्षमा अक्रीं भक्तराया ॥४०॥
शिक्षा करूनियां पुत्रांसी ॥ म्हणे शरण जावें पितयासी ॥ त्यांहीं उत्तर धरूनि मानसीं ॥ लोटांगण घातलें ॥४१॥
दुर्बुद्धि टाकोनियां जीवें ॥ पित्यासी पूजिती निजभावें ॥ श्रीरामभजनीं लागले सवें ॥ निजभक्तलाघव देखोनि ॥४२॥
आणिक ऐका श्रोते जन ॥ दुसरा सुरदास मदनमोहन ॥ त्याचें चरित्र अति पावन ॥ रसाळ गहन अवधारा ॥४३॥
अकबर राजा हस्तनापुरीं ॥ त्याजपासीं करीत होता चाकरी ॥ तो मथुरादेशींचा अधिकारी ॥ केला सत्वरी नृपनाथें ॥४४॥
मथुरा गोकुळ वृंदावन ॥ पुण्यक्षेत्रें हीं पुरातन ॥ जेथें श्रीकृष्णें अवतार धरून ॥ लीला संपूर्ण दाखविली ॥४५॥
म्हणोनि भक्त वैष्णव पुण्यवंत ॥ बैरागी बहुत नांदती तेथ ॥ संसारीं होऊन विरक्त ॥ भजनीं त्वरित लागलें ॥४६॥
वैष्णवांसी देतां वस्त्र अन्न ॥ तृप्त होतसे जगज्जीवन ॥ जेवीं मातेचे डोहाळे पुरतां जाण ॥ गर्भ संपूर्ण तृप्त होय ॥४७॥
कीं पुत्राचा विजय ऐकोनि कानीं ॥ पिता सुखावे आपुलें मनीं ॥ तेवीं निजभक्तांसी पूजितां कोणी ॥ चक्रपाणी संतोषे ॥४८॥
कीं मूळासी जीवन घालितां प्रीतीं ॥ शाखा अवघ्याच टवटवती ॥ तेवीं निजभक्तांसी पूजितां प्रीतीं ॥ वैकुंठपति उल्हासे ॥४९॥
कीं बाळकां लेववितां अलंकार ॥ जननीस कौतुक वाटे थोर ॥ तेवीं वैष्णव पूजितां निरंतर ॥ शारंगधर उल्हासे ॥५०॥
ऐसें जाणोनि सुरदास ॥ भजों लागला वैष्णवांस ॥ पक्वान्नें करूनि सुरस ॥ जेववी संतांस निजप्रीतीं ॥५१॥
मेवा मिठाई दूध पेढे ॥ खाज्या करंज्या साखरमांडे ॥ यांचे सत्वर भरूनि गाडे ॥ संतांकडे पाठवीतसे ॥५२॥
ऐसें सत्पात्रीं द्रव्य वेंचितां ॥ संतोष वाटला रुक्मिणीकांता ॥ म्हणे सुरदास प्रपंचीं असतां ॥ भरूनि गाडे ममभक्तां निजप्रीतीं ॥५३॥
ऐसा वैष्णवीं धरितां भाव ॥ पदरींचें द्रव्य वेंचलें सर्व ॥ सुरदासमानसीं चिंतार्णव ॥ जाहला बहुत तेधवां ॥५४॥
म्हणे पदरींचें वेंचून गेलें धन ॥ आतां संतसेवेसी पडों पाहे उण ॥ वैष्णवांसी न घालितां मिष्टान्न ॥ मग संसारीं वांचणें कासया ॥५५॥
मग विचार करी मानसीं ॥ म्हणे राजद्रव्य आहे मजपासीं ॥ तें वेंचोनियां सद्भावेंसी ॥ भोजन संतांसी घालावें ॥५६॥
राजा कोपूनियां मजवरी ॥ जीवेंच मारूनि टाकील जरी ॥ तरी सार्थक होईल या संसारीं ॥ विचार अंतरीं दृढ केला ॥५७॥
वैष्णवसेवेसी लागतां जाण ॥ जरी वेंचले माझे प्राण ॥ तरी भवरोग अति दारुण ॥ दूर होईल तत्काळ ॥५८॥
ऐसा करूनियां विचार ॥ फोडिलें राजद्रव्यभांडर ॥ वैष्णवसेवेसी अति तत्पर ॥ निश्चय थोर धरियेला ॥५९॥
नानापरींचीं पक्वान्न ॥ करून घाली संतांसी भोजन ॥ मथुरा गोकुळ वृन्दावन ॥ ते स्थळीं संतजन तृप्त केले ॥६०॥
वस्त्रें भूषणें देवतार्चन ॥ करूनि देत संतांकारण ॥ धर्मशाळा बहुत बांधून ॥ सकळांकारण दिधल्या ॥६१॥
ऐशीं लक्ष दाहा सहस्रवरी ॥ द्रव्य वेंचिलें ते अवसरीं ॥ त्याचा दिवाण होता दुराचारी ॥ तो देखोनि अंतरीं क्रोधावला ॥६२॥
मग हस्तनापुरासी जाऊन ॥ रायासी सांगितलें वर्तमान ॥ म्हणे सुरदास मदनमोहन ॥ मथुराप्रांतीं ठेविला ॥६३॥
तेणें तुमचें द्रव्य समस्त ॥ व्यर्थ वेंचिलें अनुचित ॥ अकबरें ऐकोनि ऐसी मात ॥ क्रोधयुक्त जाहला ॥६४॥
जैसें यज्ञांत घृत पडलें ॥ अज्ञान म्हणती वायां गेलें ॥ नातरी तुळसीस जीवन घातलें ॥ मूर्खासी भासलें व्यर्थचि ॥६५॥
कीं याचकांसी करितां अन्नदान ॥ कृपणासी वाटे नागवण ॥ कीं तापसी हिंडतां तीर्थाटन ॥ विलासी भ्रमण मानिती ॥६६॥
नातरी विप्र पवमान पढतां अखंड ॥ अविंधांसी वाटे बडबड ॥ कीं निजभक्तभजनीं धरितां चाड ॥ निंदकां वेड भासतसे ॥६७॥
तेसें वैष्णवांसाठीं द्रव्य वेंचिलें ॥ दुर्बुद्धि म्हणे व्यर्थ गेलें ॥ राजयासी सांगतां ते वेळे ॥ क्रोधें मन खवळलें त्याचें ॥६८॥
मग दूत पाठवूनि नृपनाथ ॥ सुरदासासी बोलावी निश्चित ॥ म्हणे मथुराप्रांतींचें द्रव्य समस्त ॥ यावें त्वरित घेऊनि ॥६९॥
पत्र लिहून ऐशा रीतीं ॥ तत्काळ पाठवी दूतांहातीं ॥ म्हणे ऐशीं लक्ष दहा सहस्र गणतीं ॥ द्रव्य त्याप्रति मागावें ॥७०॥
मग सुरदासाचे वाड्यांत ॥ राजदूत आले अकस्मात ॥ मंदिर वेढोनि सभोंवतें ॥ क्रोधयुक्त बोलती ॥७१॥
म्हणती लोटले दोन संवत्सर ॥ परी त्वां आणिला नाहीं करभार ॥ म्हणोनि क्रोधावला अकबर ॥ तुम्हांसी हुजूर बोलाविलें ॥७२॥
जितुका देश तुमचे स्वाधीन ॥ तें द्रव्य सत्वर चला घेऊन ॥ नाहीं तरी राजाज्ञेकरून ॥ नेऊं बांधोन तुम्हांप्रति ॥७३॥
मग सुरदास बोले प्रत्युत्तर ॥ म्हणे व्यर्थचि कोपला नृपवर ॥ म्यां द्रव्य उकलूनि सत्वर ॥ घेतलें जोहार अमोलिक ॥७४॥
तें दाखवितां रायाकारणें ॥ संतुष्ट होईल निजमनें ॥ परीक्षक मोल करितां जाणें ॥ तरी दुप्पट गुणें होईल ॥७५॥
ऐसें सांगोनि तयाप्रती ॥ सदनांत गेला एकांतीं ॥ दोन संदुका कांतेहातीं ॥ सत्वरगती आणविल्या ॥७६॥
गारा भरूनि तयांआंत ॥ राजयासी पत्र लिहिलें त्वरित ॥ म्हणे साधुसंतींद्रव्य समस्त ॥ वेंचिलें सत्य नृपनाथा ॥७७॥
ऐशीं लक्ष दहा सहस्रवरी ॥ द्रव्य वेंचूनि सत्पात्रीं ॥ सुरदास पळाले अर्धरात्रीं ॥ ऐसें पत्रीं लिहिलें पैं ॥७८॥
संदुकांत पत्र घालूनि सत्वरी ॥ कुलुपें ठोकलीं ते अवसरीं ॥ आपुले नांवाची मोहोर वरी ॥ केली झडकरी ते समयीं ॥७९॥
राजदूत द्वारीं बैसले देखा ॥ त्यांजवळी नेऊनि दिधल्या संदुका ॥ म्हणे अमूल्य वस्तु घेऊनि अनेका ॥ ठेविल्या होत्या मंदिरीं ॥८०॥
राजदर्शनासी यावें त्वरित ॥ हें आमुच्या होतें मनांत ॥ ऐसी ऐकूनि सुरदासाची मात ॥ संतोष चित्तीं तयांचे ॥८१॥
म्हणती तुम्ही सज्ञान नर ॥ स्वामिकार्यासी अति तत्पर ॥ ऐसें असतां साचार ॥ व्यर्थचि नृपवर कोपला ॥८२॥
नानापरींचीं पक्वान्नें करून ॥ सुरदासें दूतांसी घातलें भोजन ॥ सकळांसी वस्त्रें भूषणें देऊन ॥ संतुष्टमन ते केले ॥८३॥
निद्रा करवूनि तयांप्रती ॥ सुरदास पळाले अर्धरातीं ॥ अरण्यांत जाऊनि सत्वरगती ॥ भजन प्रीतीं करीतसे ॥८४॥
सरूनि गेली सकळ यामिनी ॥ तों उदयासी आला वासरमणी ॥ राजदूत सत्वर उठोनी ॥ सुरदास नयनीं विलोकिती ॥८५॥
तंव तो न दिसे मंदिरांत ॥ धुंडोनि पाहाती नगरांत ॥ ग्रामप्रदेशीं अरण्यांत ॥ पाहती समस्त लगबगें ॥८६॥
म्हणती राजयाच्या भयेंकरूनी ॥ सुरदास पळोनि गेला तीर्थाटनीं ॥ आतां नृपवर वृत्तांत ऐकोनी ॥ आपणालागोनि दंडील ॥८७॥
यापरी भय पावूनि मनीं ॥ सवेंचि करिती समाधानी ॥ म्हणती जोहाराची संदुक भरूनी ॥ आपणांपासीं ठेविली ॥८८॥
ते राजयासी दाखवितां सत्वरी ॥ कदापि न कोपे आपणावरी ॥ ऐसें म्हणोनि ते अवसरीं ॥ हस्तनापुरीं चालिले ॥८९॥
जाऊनि अकबररायाजवळी ॥ वृत्तांत निवेदन केला सकळी ॥ संदुक काढूनि तत्काळीं ॥ दिधली ते वेळीं नृपनाथा ॥९०॥
म्हणती धराधीशा ऐक वचन ॥ सुरदास परम विचक्षण ॥ तेणें अमूल्य जोहार घेऊन ॥ ठेविलें होतें निजमंदिरीं ॥९१॥
परी दुर्बुद्धीची ऐकूनि मात ॥ तलफ केली त्यासी त्वरित ॥ तो निर्भय असोनि मनांत ॥ होता येत दर्शना ॥९२॥
परंतु आम्ही जाऊनि बैसलों निकटीं ॥ भय उपजलें त्याचें पोटीं ॥ मग जोहार दाखवूनि उठाउठी ॥ आपण शेवटी पळाला ॥९३॥
ऐसीं दूतवचनें ऐकोनी ॥ कबर विस्मित जाहला मनीं ॥ मग बिरबलासी बोलावूनी ॥ वृत्तांत त्यासी सांगितला ॥९४॥
संदुक घेऊनि ते अवसरा ॥ कुलूप काढोनि पाहाती सत्वरा ॥ जोहार पाहातां निघाल्या गारा ॥ दूत थरथरां कांपती ॥९५॥
तों पत्र देखिलें तयाआंत ॥ वाचितां लोक ऐकती समस्त ॥ राजा सादर देऊनि चित्त ॥ ऐके प्रीत करूनि ॥९६॥
ऐशीं लक्ष दहा सहस्र गणती ॥ द्रव्य वेंचिलें साधुसंतीं ॥ मग सुरदास भय पावूनि चित्तीं ॥ अर्धरातीं पळाला ॥९७॥
पत्र वाचितां त्या अवसरा ॥ आश्चर्य वाटलें नृपवरा ॥ चाहाडासी बोलावूनि सत्वरा ॥ म्हणे असत्य बरा बोलिलासी ॥९८॥
सुरदासें सत्पात्रीं द्रव्य वेंचिलें ॥ तूं आम्हांसी सांगसी वायां दवडिलें ॥ वैष्णवद्वेषी आहेसी कळलें ॥ आतां तुज दंडिलें पाहिजे ॥९९॥
शिक्षा करून त्यासी सत्वर ॥ पत्र वाचिता जाहाला अकबर ॥ तों सुरदासाचें हस्ताक्षर ॥ ओळखिलें साचार तेधवां ॥१००॥
अश्रु पातले नयनीं ॥ प्रधानासी बोले मधुरवचनीं ॥ म्हणे सुरदासाऐसा सेवक जनीं ॥ धुंडिता त्रिभुवनीं मिळेना ॥१॥
मी राजमदें उन्मत्त जाण ॥ त्याणें करविलें परमार्थसाधन ॥ आतां त्यासी देऊनि अभयवचन ॥ आणा धुंडोन भेटावया ॥२॥
पत्रें धाडोनि देशोदेशीं ॥ वेगें आणावें सुरदासासी ॥ राजाज्ञा होतांचि ऐसी ॥ संतोष सकळांसी वाटला ॥३॥
पश्चिमदेशींचे अधिकारी ॥ तयांसी पत्रें पाठविलीं सत्वरी ॥ कीं सुरदास दृष्टीं देखिला जरी ॥ पाठवा लवकरी भेटावया ॥४॥
माझें भय पावूनि मनीं ॥ अनुतापें गेला तीर्थाटनीं ॥ कोणीं अवचित देखिला नयनीं ॥ तरी अभय देऊनि पाठवावा ॥५॥
ऐसीं पत्रें लिहितां त्वरित ॥ देशोदेशीं प्रकटली मात ॥ सुरदास होता मथुरेंत तेणें वृत्तांत ऐकिला ॥६॥
विस्मित जाहला अंतःकरणीं ॥ म्हणे रायासी कृपा उपजली मनीं ॥ न कळे ईश्वराची करणी ॥ चक्रपाणि कृपाळु ॥७॥
जो विश्वव्यापक श्रीहरी ॥ नांदतसे सर्वांतरीं ॥ त्याचे कृपेनें मजवरी ॥ राजा अंतरीं संतोषला ॥८॥
मग समाधान मानूनि स्वस्थ ॥ हस्तनापुरासी गेला त्वरित ॥ राजदर्शन होतांचि तेथ ॥ थोर सन्मान पावला ॥९॥
अकबरें सत्वर उठोन ॥ सुरदासासी दिधलें आलिंगन ॥ म्हणे तुजऐसा सेवक आन ॥ धुंडितां त्रिभुवन नाढळे ॥११०॥
सत्पात्रीं द्रव्य वेंचिलें जाण ॥ हें ठाउकें नाहीं मजलागून ॥ दुर्बुद्धीचे वचनेंकरून ॥ तुझें छळण केलें कीं ॥११॥
आतां निर्भय होऊनि सत्वर ॥ चालवीं मागील अधिकार ॥ ऐसें बोलतां नृपवर ॥ सुरदास उत्तर देतसे ॥१२॥
म्हणे ऐक आतां धराधीशा ॥ म्यां टाकिली प्रपंचआशा ॥ आतां पुन्हां मागुती भवपाशा ॥ वृथा कासया घालिसी ॥१३॥
अकबर बोले वचनोक्ति ॥ तुज तंव पातलीसे विरक्ति ॥ निःशेष टाकिली मायाभ्रांति ॥ हें मजप्रति कळतसे ॥१४।
परि पहिला अधिकार चालवूनी ॥ द्रव्य लाविजे संतांकारणीं ॥ वैष्णवसेवेसी तुजविण कोणी ॥ सज्ञान नयनीं दिसेना ॥१५॥
ऐशीं लक्ष दहा सहस्र जाण ॥ स्वाधिकारें उकलोनि धन ॥ वैष्णवभक्तांसी भोजन ॥ मथुराक्षेत्रीं घालावें ॥१६॥
तुवां अनुताप धरूनि अंतरीं ॥ राजसेवा टाकिली निर्धारीं ॥ परी संतसेवेचा अधिकारी ॥ होईं सत्वरी ममाज्ञा ॥१७॥
ऐकोनि रायाचें नम्र वचन ॥ सुरदास करी मनीं विचारण ॥ म्हणे प्रपंचीं परमार्थ येतां घडोन ॥ तरी सर्वथा टाकून न द्यावा ॥१८॥
मग रायासी म्हणे आज्ञा प्रमाण ॥ संतसेवा द्यवी मजलागून ॥ अकबरें तत्काळ गौरवून ॥ सनदा लिहून दीधल्या ॥१९॥
मग सुरदास मदनमोहन ॥ मथुराक्षेत्रीं आला परतोन ॥ नाना परींचीं दिव्यान्नें ॥ संतांसी भोजन घालीतसे ॥१२०॥
मागें भय होतें अंतरीं ॥ कीं राजा कोपेल मजवरी ॥ तें श्रीहरिकृपेनें जाहलें दूरी ॥ हर्ष अंतरीं न समाये ॥२१॥
संतसेवेची धरूनि प्रीती ॥ ध्यानांत आणी श्रीकृष्णमूर्ती ॥ नामस्मरण अहोरातीं ॥ गात कीर्ति निजप्रेमें ॥२२॥
नानापरींचे प्रबंध गीत ॥ स्वमुखें रचूनियां कवित ॥ सुरदास आळवी रुक्मिणीकांत ॥ चित्तीं भावार्थ धरूनि ॥२३॥
एके दिवसीं मांडितां कीर्तन ॥ करिता जाहला संटस्तवन ॥ प्रेमउल्हासें प्रबंध रचोन ॥ काय बोलिला तें ऐका ॥२४॥
सुरदास संतांचा वाहाणधर ॥ अभंगीं लिहिलें साचार ॥ ऐकतां विस्मित वैष्णववीर ॥ आश्चर्य थोर वाटलें ॥२५॥
एक म्हणती असत्यवाणी ॥ सुरदासें लिहिलें ग्रंथसदनीं ॥ अंगीं करणी नसतां जनीं ॥ व्यर्थ कथनीं कासया ॥२६॥
मेघ न पडतां पृथ्वीवरी ॥ उगाचि आकाशीं गर्जना करी ॥ नातरे जीव नसतां शरीरीं ॥ प्रेत श्रृंगारी लिंगाईत ॥२७॥
सुवास नसतां कस्तूरी ॥ विकावया मांडिली बाजारीं ॥ तेवीं अंगीं करणी नसतां बरी ॥ कवित्वकुसरी कासया ॥२८॥
अवतारवेष धरूनि अंग ॥ रायविनोदी आणिती सोंग ॥ परी करणी नसतां अभंग ॥ न राहे रंग तयाचा ॥२९॥
चित्रीं लिहिला वासरमणी ॥ परी प्रकाश लिहिता नसे कोणी ॥ तेवीं सुरदासाची कवित्वकरणी ॥ आम्हांलागूनि दिसताहे ॥१३०॥
ऐशीं नानापरींचीं दूषणें ॥ शब्द ठेविती त्रिविधजन ॥ कोणी भाविक होते सज्ञान ॥ ते समाधान मानिती ॥३१॥
अति वाचाळ जे विचक्षण ॥ ते म्हणती कवित्व नूतन ॥ अंगीं करणी नसतां जाण ॥ वायांचि लेखन करीतसे ॥३२॥
नूतन शुद्ध असेल नाण ॥ तरी भलताचि वाळी त्याजकारण ॥ तेवीं नूतन कवित्वासी जाण ॥ भलतेंचि दूषण ठेविती ॥३३॥
त्यासीच लोटतां बहु काळ ॥ ऐकोनि मान्य करिती सकळ ॥ ऐसें जनांसी विकल्पजाळ ॥ घातलें केवळ मायेनें ॥३४॥
लोटलें साल पिकाचें ॥ चालतें दुर्भिक्ष असे साचें ॥ मेलें माणुस भाग्याचें ॥ आहाणा वाचे बोलती ॥३५॥
ज्ञानी साक्षात असतां पुढें ॥ त्यासी म्हणती अज्ञान वेडें ॥ निमोनि गेलिया वाडेंकोडें ॥ स्तवन रोकडें करिताती ॥३६॥
आधीं चुकी मग आठवण ॥ ऐसेपरीचे सकळ जन ॥ जाणती सज्ञान विचक्षण ॥ अनुभव खूण आपुली ॥३७॥
असो बहुत बोलोनि वायां ॥ ईश्वराची अनिवार माया ॥ तिनें विकल्पजाळ घालोनियां ॥ संशयकर्दमीं बुडलिलें ॥३८॥
सुरदास भक्त वैष्णववीर ॥ संतसेवेसी अति तत्पर ॥ त्याच्या कवित्वासी साचार ॥ निंदिती विचार न करितां ॥३९॥
म्हणती करणी नसतां अंगीं ॥ दांभिकपणें बोलतो जगीं ॥ सुरदास जातां दर्शनालागीं ॥ तों सन्निध बैरागी एक आला ॥१४०॥
तो म्हणे सुरदासें केलें कथन ॥ परी कसोनि पाहावें याचें मन ॥ ऐसें चित्तीं विचारून ॥ बोलिला वचन तें ऐका ॥४१॥
सुरदासासी म्हणे ते अवसरीं ॥ मी देवदर्शना जातों सत्वरीं ॥ तरी माझ्या वाहाणा घेऊनि करीं ॥ जतन क्षणभरी असों दे ॥४२॥
ऐसें बैरागी बोलिला वचन ॥ ऐकोनि वाटलें समाधान ॥ म्हणे हाच हेत होता बहु दिन ॥ निजमनीं धरून राहिलों ॥४३॥
तो मनोरथ जाहला सुफळ ॥ जीवाची फिटली तळमळ ॥ मग शिबिकेंतून तत्काळ ॥ उतरलासे तेधवां ॥४४॥
वाहाणा मागोनि घेतल्या करीं ॥ उभा ठाकला महाद्वारीं ॥ वस्त्रांत गुंडाळोन ते अवसरीं ॥ हृदयीं धरीं निजप्रीतीं ॥४५॥
आज्ञा देऊनि सेवकांसी ॥ शिबिका पाठविली घरासी ॥ बैरागी विस्मित मानसीं ॥ निजनिष्ठेसी देखोनि ॥४६॥
मग सत्वर जाऊन महाद्वारा ॥ म्हणे उशीर लावूनि पाहावा बरा ॥ कीं सुरदासाच्या अंतरा ॥ उबग सत्वरा येईल ॥४७॥
मग सभामंडपीं जाऊन ॥ करीत बैसला हरिकीर्तन ॥ प्रातःकाळापासोनि जाण ॥ अस्तमानापर्यंत ॥४८॥
दोन घटिका लोटतां यामिनी ॥ बैरागी येऊन पाहे नयनीं ॥ तों हातीं पादुका घेऊनी ॥ सुरदास अंगणीं तिष्ठत ॥४९॥
बैरागी पाहतां दृष्टीं ॥ परम संतोष वाटला पोटीं ॥ मग पुढें होऊनी उठाउठीं ॥ पादुका निकटी ठेविल्या ॥१५०॥
त्याणें मस्तकीं ठेविला कर ॥ म्हणे निष्टावंत तूं वष्णवैवीर ॥ म्यां कसोनि पाहावया अंतर ॥ लाविला उशीर बहुताचि ॥५१॥
तूं संतसेवक म्हणविसी जनीं ॥ बोलसी तैसीच असे करणी ॥ म्हणोनि अहंता मनीं धरूनी ॥ तुज म्यां कसूनि पाहिलें ॥५२॥
परी निजसंतांचा वाहाणधर ॥ बोलिलासीं तें तंव साचार ॥ ऐसें ऐकूनियां उत्तर ॥ द्रवलें अंतर सुरदासाचें ॥५३॥
मग तेणें अनुताप धरूनि चित्तीं ॥ लुटविली तेव्हां सर्व संपत्ती ॥ उपाधिरहित होऊनि निश्चितीं ॥ भजन प्रीतीं आरंभिलें ॥५४॥
संतसेवा केली बहुत ॥ तेणें तुष्टला रुक्मिणीकांत ॥ सुरदासासी साक्षात ॥ दर्शन जाहलें तेधवां ॥५५॥
ऐसे एकाहूनि एक अधिक ॥ वैष्णवभक्त परम भाविक ॥ पुढें रसाळ कथा अलोलिक ॥ ऐकतां निजसुख श्रोतयां ॥५६॥
श्रीभीमातीरवासी रुक्मिणीपति ॥ निरूपण वदवी ग्रंथयुक्ति ॥ तयाचे कृपेनें महीपति ॥ श्रोतयांप्रति सांगत ॥५७॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ भाविक भक्त ॥ षट्त्रिंशाध्याय रसाळ हा ॥१५८॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥    ॥ अध्याय ॥३६॥    ॥ ओंव्या ॥१५८॥    ॥    ॥    ॥