अध्याय ७८ वा - श्लोक ३६ ते ४०

श्रीभगवानुवाच - आत्मा वै पुत्र उत्पन्न इतिवेदानुशासनम् । तस्मादस्य भवेद्वक्ता आयुरिंद्रियसत्वमान् ॥३६॥

मुनींहीं जैसें आज्ञापिलें । हृदयीं साद्यंत तें विवरिलें । जाय जेणें संपादिलें । तैसें बोलिलें बळरामें ॥२५०॥
अलोट मृत्यु याचा सत्य । व्यासानुग्रहें कैवल्य प्राप्त । येणें माझें अस्त्रसामर्थ्य । लोकीं यथार्थ प्रकाशलें ॥५१॥
या वरी तुमचा वरद नियम । सफळ करीन मी निःसीम । ऐका तोही अनुक्रम । यथानिगमप्रतिपाद्य ॥५२॥
आत्मा आत्मज निश्चयेंसीं । सर्वाङ्गींहूनि संभव ज्यासी । हृदयापासूनि हृदयकोशीं । स्मृतिप्रज्ञेसि आविर्भव ॥५३॥
आत्मा पुत्रत्वें आपण । ऐसें वेदोक्त अनुशासन । शतसंवत्सर आयुष्मान । हें आशीर्वचन जातकर्मीं ॥५४॥
तरी याचा पुत्र हा उग्रश्रवा । याचि समान सद्गुणी बरवा । तुमचे वरदें या सदैवा । सफळ करीन योगबळें ॥२५५॥
यासि वोपिजे ब्रह्मासन । आयुष्यबळप्रज्ञासंपन्न । पित्याचि ऐसा पुराणज्ञ । वक्ता संपूर्ण हा केला ॥५६॥
याचा पटुतर करणगण । क्षुधा तृषा न करी म्लान । निद्रालस्यें विकळपण । या लागून कदा न वधी ॥५७॥
रोमहर्षणा तुमचा वर । तो म्यां या लागिं केला सधर । आत्मा पुत्रचि हा साचार । वाक्यनिर्धार वेदाज्ञा ॥५८॥
या वरी तुमचें अपेक्षित । तें मज आज्ञापिजे निश्चित । तें मी आधीं साधीन कृत्य । प्रायश्चित्त मग करीन ॥५९॥

किं वः कामो मुनिश्रेष्ठा ब्रूताहं करवाण्यथ । अजानतस्त्वपचितिं यथा मे चिंत्यतां बुधाः ॥३७॥

तुम्ही श्रेष्ठ मुनिसत्तम । अभीष्ट जो कां तुम्हांसि काम । मज आज्ञापिजे निःसीम । तो मी बळराम साधीन ॥२६०॥
हो कां सुगम अथवा कठिन । तुमचा मनोरथ साधीन पूर्ण । मग मी ब्रह्मदंड स्वीकारून । आज्ञा करीन पैं तुमची ॥६१॥
तुम्ही मुनिवर सर्वज्ञ बुध । नेणतां घडला मज द्विजवध । यासि प्रायश्चित्त जें शुद्ध । तें मज प्रसिद्ध सांगावें ॥६२॥
उत्तम मध्यम कनिष्ठ त्रिधा । त्यामाजि मुख्य पक्ष तो मज वदा । मी अनुसरेन त्या विधिवादा । हे मुनिवृंदा मम विनति ॥६३॥
ऐसें ऐकूनि रामवचन । मुनिजन आनंदले संपूर्ण । म्हणती तुष्टला संकर्षण । केला मान्य बह्मदंड ॥६४॥
उग्रश्रवा पुराणवक्ता । रोमहर्षणा सायुज्यता । आमुच्या असाध्य मनोरथा । साधील तत्वता योगबळें ॥२६५॥
रोमहर्षणाची ऊर्ध्वगति । सारूनि उग्रश्रव्या प्रति । अभीष्टकाम रामा पति । मुनिवर कथिती तें ऐका ॥६६॥

ऋषय ऊचुः - इल्वलस्य सुतो घोरो बल्वलो नाम दानवः । स दूषयति नः सत्रमेत्य पर्वणि ॥३८॥

मुनिजन म्हणती भो ईश्वरा । प्रतापसिन्धो रोहिणीकुमरा । तूंचि समर्थ दीर्घसत्रा । विघ्नपरिहारा कारणें ॥६७॥
आमुचा पुशिला अभीष्ट काम । तर्‍ही इल्वलतनय बल्वलनाम । घोर राक्षर क्रूर अधम । तो दे श्रम प्रतिपर्वीं ॥६८॥
पर्वा पर्वा प्रति येऊन । कुत्सित करी यज्ञायतन । अमंगळ अमेध्य वर्षे पूर्ण । दूषी यज्ञ तद्योगें ॥६९॥
कैसा दूषी यज्ञायतना । ते ही ऐकें विवंचना । कुत्सित अमेध्यें वर्षे नाना । तें सर्वज्ञा अवधारीं ॥२७०॥

तं पापं जहि दाशार्ह तन्नः शुश्रूषणं परम् । पूयशोणितविण्मूत्रसुरामांसादिवर्षणम् ॥३९॥

दुष्ट येऊनियां अंबरीं । कुत्सितपूयवृष्टि करी । विष्ठामूत्ररक्तधारीं । वर्षे भारी गर्जोनि ॥७१॥
तैसाचि अमेध्यसुराघन । मांसवृष्टि करी दुर्जन । दुर्गंधीनें भरे गगन । यज्ञविधान विध्वंसी ॥७२॥
तया पापिष्ठा राक्षसातें । वृष्णिपुङ्गवा वधीं निघातें । आमुचें शुश्रूषण हेंचि तूतें । अत्यंत आर्त्तें कथिलेंसें ॥७३॥
इतुकी आमुची मनःकामना । पूर्ण करीं संकर्षणा । या वरी ब्रह्महत्यानिरसना । कथितों विधान तें ऐका ॥७४॥

ततश्च भारतं वर्ष परीत्य सुसमाहितः । चरित्वा द्वादशं मासंस्तीर्थस्नायी विशुध्यसे ॥४०॥

बल्वलवधा नंतर रामा । ब्रह्महत्याविशुद्धिकामा । संकल्पपूर्वक करीं नियमा । विधानकमा मग आचरें ॥२७५॥
सुष्ठु म्हणिजे बरव्या परी । दृढ समाहित इन्द्रियाचारीं । कामक्रोधादिदुर्विकारीं । सर्वप्रकारीं नातळिजे ॥७६॥
ऐसा संकल्पपूर्वक नियम । करूनि नियमिजे भूतग्राम । प्रायश्चित्तपक्ष उत्तम । कथितों सुगम तो ऐक ॥७७॥
ब्रह्महत्यानिरसनार्थ । द्वादशाब्द प्रायश्चित्त । सूक्ष्मर्दताविचार त्यांत । तो वृत्तान्त अवधारीं ॥७८॥
नेणोनि प्रमादें हत्या घडली । एकाब्दचर्या तिसी नेमिली । नियमपूर्वक करितां भली । विशुद्धि कथिली जातसे ॥७९॥
भारतवर्षाची प्रदक्षिणा । तीर्थोतीर्थीं तीर्थविधाना । संपादितां ब्रह्महनना । पासूनि मुक्त होसील ॥२८०॥
ऐसा संवत्सरपर्यंत । तीर्थस्नायी विधानयुक्त । होतां ब्रह्महत्या निर्मुक्त । जाली निश्चित जाण पां ॥८१॥
केतु उगळी रविमंडळ । तैसा निष्पाप होसी अमळ । संवत्सरान्तीं पुण्यशीळ । हव्यकव्यानळ यजनार्ह ॥८२॥
ऐसें प्रायश्चित्त मुनींहीं कथिलें । संकर्षणें तें मान्य केलें । रामें तैसेंचि आचरिजेलें । जें निरूपिलें वक्ष्यमाणीं ॥८३॥
एवं अध्याय अष्टसप्तति । पुढें नवोत्तर सप्तति । माजी बल्वलाची शान्ति । राम स्वहस्तीं करील ॥८४॥
तें श्रीमद्भागवत । शुकपरीक्षितिसंवादजनित । अठरा सहस्र संख्या गणित । संहिता निश्चित पारमहंसी ॥२८५॥
वक्रदंतविदूरथवध । कौरवार्थ रामविषाद । व्याजें तीर्थयात्रा प्रसिद्ध । सूतध्नबाध तद्योगें ॥८६॥
ब्रह्महत्यानिरसनोपाय । कथिला रामासि विधिनिर्णय । तो अष्टसप्ततितमाध्याय । दयार्णववदनें समर्थिला ॥८७॥
एकनाथ विज्ञानतरणी । उदेला प्रतिष्ठानाख्यगगनीं । चिदानंद स्वानंदकिरणीं । मुमुक्षुकमलिनी प्रबोधिल्या ॥८८॥
तद्गत गोविन्दाख्य आमोद । सेविती साधकभ्रमरवृंद । तयांच्या पादोदकाचा हृद । जो हरिवरद दयार्णव ॥८९॥
रजस्तमांचें सुटतां ग्रहण । चित्तशुद्धीचें विमुक्त स्नान । हरिवरदाब्धीमाजि करून । चिद्रसपान श्रवण कीजे ॥२९०॥
श्रीमद्भागवत दशमस्कंध । टीका हरिवरद अगाध । दयार्णवकृत परम विशुद्ध । अध्याय प्रसिद्ध अष्टसप्ततितम ॥२९१॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणेऽष्टादशसाहस्र्यां परमहंस्यां संहितायां दशमस्कंधे श्रीशुकपरीक्षित्संवादे हरिवरदाटीकायां दयार्णवानुचरविरचितायां वक्रदंतविदूरथवधरामहस्तेनसूतहननं नाम अष्टसप्ततितमोऽध्यायः ॥७८॥
शुचौ वद्यदशम्यां च कालयुक्ताक्षिके भृगौ । वक्रदंतवधाख्यानं पिपीलिकपुरे कृतम् ॥१॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्लोक ॥४०॥ ओवी संख्यी ॥२९१॥ एवं संख्या ॥३३२॥ ( अठ्याहत्तरावा अध्याय मिळून ओवी संख्या ३५३६४ )

अठ्याहत्तरावा अध्याय समाप्त.