यावन्नानार्थधीः पुंसो न निवर्तेत युक्तिभिः ।
जागर्त्यपि स्वपन्नज्ञः स्वप्ने जागरणं यथा ॥३०॥
नाना वर्ण नाना व्यक्ती । नाना गोत्रें नाना जाती ।
अधमोत्तमविधानस्थिती । भेदु चित्तीं दृढ भासे ॥४९॥
मी काळा गोरा सांवळा । मी सज्ञानत्वें आगळा ।
माझी उत्तम पवित्र लीळा । मी कुळें आगळा सत्कुलीन ॥४५०॥
ऐशी झाल्या भेदप्राप्ती । पाहतां अभेदपरा श्रुती ।
साधकां शास्त्रार्थयुक्तीं । भेदनिवृत्ती ज्यां नव्हेचि ॥५१॥
त्याचा व्यर्थ ज्ञानाभिमान । त्याचें व्यर्थ कर्माचरण ।
तो जागाचि निजेला जाण । जागेपण त्या नाहीं ॥५२॥
दृढ जो कां देहाभिमान । तेंचि कनकबीजसेवन ।
करूनि थोर भ्रमला जाण । अविद्या दीर्घ स्वप्नभेदु देखे ॥५३॥
वोसणतां बोली न लभे अर्थू । तेवीं पठणमात्रें परमार्थू ।
श्रुतिशास्त्रांचा निजशास्त्रार्थू । नव्हेचि प्राप्तु तयांसी ॥५४॥
वेदाध्ययन नित्य करिती । अरण ब्राह्मण सूत्र निरुक्ती ।
नव्हेचि कामक्रोधनिवृत्ती । पठणें परमप्राप्ती कदा न घडे ॥५५॥
देहाभिमानें भेददृष्टी । पढतां श्रुतिशास्त्रांच्या कोटी ।
परमार्थेंसीं नव्हे भेटी । भेददृष्टी न वचतां ॥५६॥
जो कां स्वप्नींचे स्वप्नीं जागा जाहला । स्वप्नीं वेदशास्त्र पढिन्नला ।
जागा म्हणतां असे निजेला । तैसा व्यवहारू झाला शास्त्रज्ञांसी ॥५७॥
देहाभिमानेंसीं भेदभान । निःशेष जंव न वचे जाण ।
तंववरी नव्हे निजज्ञान । अत्यंत बंधन तो भेद ॥५८॥
सनकादिकांची आशंका । घेऊनि देव बोले देखा ।
वेदविभाग नेटका । सकळ लोकां कळे तैसा ॥५९॥
स्वयें प्रकाशोनि सकळ भेदू । गर्जत उठी तुझा वेदू ।
भेद वेदेंचि प्रतिपाद्यू । वेदानुवादू नव्हे मिथ्या ॥४६०॥
वेदवचन तें तात्त्विक । मानावें पैं आवश्यक ।
हे तुझीच शिकवण देख । तो वेद लटिक म्हणावा कैसा ॥६१॥
वेदाज्ञेचा परम नेम । वेदें प्रतिपाद्य क्रियाकर्म ।
वेदबळें वर्णाश्रम । निज स्वधर्म चालविती ॥६२॥
वेद म्हणे जो लटिक । जो वेदबाह्य आवश्यक ।
हें तूंचि बोलिलासी देख । तो वेद लटिक केवीं मानूं ॥६३॥
ऐशी मानाल आशंका । तोहीविषयीं मीचि देखा ।
वेदवादाच्या विवेका । विभाग नेटका सांगेन ॥६४॥
अविद्याभेद सबळ ज्यासी । भेदू नियामक म्यां केला त्यासी ।
मद्रूपीं अभेदता ज्या भक्तासी । मिणधा त्यापाशीं वेदवादु ॥६५॥
वेद तितुकाही त्रिगुण । अभेदजनें भक्त निर्गुण ।
त्यासी वेदाचें नियामकपण । न चले जाण ममाज्ञा ॥६६॥
रायाचा जिवलग सेवकू । त्यासी द्वारपाळ नव्हे नियामकू ।
कां दासीस लागल्या राजांकू । तीस मानी लोकू प्रधानादि ॥६७॥
निजकन्येसी शिकवी माता । लाज धरावी लोकांदेखतां ।
एकांतीं मीनल्या कांता । लाज सर्वथा सोडावी ॥६८॥
सबळ भेदांचें भेदमान । तंव दुर्लंघ्य वेदवचन ।
अभेद भक्त माझे जाण । वेदविधान त्यां न बाधी ॥६९॥
आशा तेचि अविद्याबाधू । छेदिल्या बाधीना वेदवादू ।
जेवीं सूर्योदयापुढें चांदू । होय मंदू निजतेजें ॥४७०॥