वनम् [vanam] [वन्-अच्]
A forest, wood, thicket of trees; एको वासः पत्तने वा वने वा
[Bh.3.12;] वनेऽपि दोषाः प्रभवन्ति रागिणाम्.
A cluster, group, a quantity of lotuses or other plants growing in a thick bed; चित्रद्विपाः पद्मवनाव- तीर्णाः
[R.16.16;6.86.] A place of abode, residence, house.
A fountain, spring (of water).
Water in general; गगनं ... वनौघनमदभ्रम्
[Śi.6.73.] A wooden vessel.
Wood, timber.
Dwelling in a forest, living abroad.
Ved. A cloud.
Light, a ray of light.
Worshipping.
A mountain; L. D. B.
Plenty, abundance. (As the first member of comp. वन may be translated by 'wild', 'forest'; वनवराहः, वनकदली, वनपुष्पम् &c.) -Comp.
-अग्निः a forest conflagration.
-अजः the wild goat.
अन्तः the skirts or borders of a forest; वृत्तः स नौ संगतयोर्वनान्ते
[R.2.58.] the forest region itself, wood; वनान्तशय्याकठिनीकृताकृती
[Ki.1.36;] अन्तःकूजन् मुखरशकुनो यत्र रम्यो वनान्तः
[U.2.25.] छागः a wild goat.
a boar.-छिद् m. a wood-cutter.
जः an elephant.
a kind of fragrant grass.
the wild citron tree.
a woodman. (-जम्) a blue lotus-flower.
जा wild ginger.
the wild cotton tree.
-जीविन् a forester, woodman.-तिक्तः the yellow myrobalan tree.
-दः a cloud.
-दाहः a forest-conflagration.
-दीपः = ˚चम्पकः. -देवता a sylvan deity, a dryad; शुश्राव कुञ्जेषु यशः स्वमुच्चैरुद्गीयमानं वनदेवताभिः
[R.2.12;9.52;] [Ś.4.5;] अनुप्रयाता वनदेवताभ्यामदृश्यत स्थावरराजकन्या
[Ku.3.52;6.39.] -द्रुमः a tree growing wild in a forest.
-धारा an avenue of trees.
-धितिः f. f. Ved. a hatchet.
-धेनुः f. f. the female of the wild ox orBos gavœus.
-पः a woodman; यथा वनान्ते वनपैर्विसृष्टः कक्षं देहत्कृष्णगतिः सुघोषः
[Mb.9.24.63.] -पल्लवः the शोभाञ्जन tree.-पांसुलः a hunter.
-पार्श्वम् the neighbourhood of a wood, the forest region itself.
-पुष्पम् a forest-flower.-पूरकः the wild citron tree.
-प्रवेशः commencing a hermit's life.
-प्रस्थ a. a. retiring into a wood, leading the life of a hermit. (-स्थः) a wood situated on a tableland.
-प्रियः the cuckoo. (-यम्) the cinnamon tree.-बर्हिणः,
-वर्हिणः a wild peacock.
-भूः f. f.,
-भूमिः f. f. forest ground.
-भूषणी the female of the Indian cuckoo.-मक्षिका a gad-fly.
-मल्ली wild-jasmine.
-माला a garland of wood-flowers, such as was usually worn by Kṛiṣṇa; ग्रथितमौलिरसौ वनमालया
[R.9.51;] it is thus described: आजानुलम्बिनी माला सर्वर्तुकुसुमोज्ज्वला । मध्ये स्थूल- कदम्बाढ्या वनमालेति कीर्तिता ॥ ˚धरः an epithet of Kṛiṣṇa.-मालिन् a. adorned with a chaplet of wood-flowers (-m.) an epithet of Kṛiṣṇa; धीरसमीरे यमुनातीरे वसति वने वनमाली
[Gīt.5;] तव विरहे वनमाली सखि सीदति ibid.
-मालिनी N. N. of the town of Dvārakā.
-मुच् a. a. pouring water;
[R.9.22.] (-m.),
-भूतः a cloud.
-मुद्गः a kind of kidney-bean.-मोचा wild plantain.
-रक्षकः a forest-keeper.
-राजः the lion.
-राजिः, -जी f. f.
a grove or long row of trees.
a long tract of forest.
a path in a forest.
-रुहम् a lotus-flower; वनरुहाननं बिभ्रदावृतम्
[Bhāg.1.31.12.] -लक्ष्मीf.
an ornament or beauty of the wood.
the plantain.
-लता a forest-creeper; दूरीकृताः खलु गुणैरुद्यानलता वन- लताभिः
[Ś.1.17.] -वर्तिका a kind of quail.
-वह्निः, -हुता- शनः a forest-conflagration.
वासः living in a wood, residence in a forest; अनुमतगमना शकुन्तला तरुभिरियं वनवास- बन्धुभिः
[Ś.4.1.] a wild or nomadic life.
a forestdweller, a forester.
-वासनः a civet-cat.
-वासिन् m. m.
a forest-dweller, forester.
a hermit; so वनस्थायिन्.-वीजः,
-वीजकः the wild citron tree.
-वृन्ताकी the eggplant.
-व्रीहिः wild rice.
-शृङ्गाटः Tribulus Lanuginosus (Mar. सराटा).
-शोभनम् a lotus.
-श्वन् m. m.
a jackal.
a tiger.
a civet-cat.
-सङ्कटः a kind of pulse.
-सद्, -संवासिन् m. m. a forester; प्रणुदन्ववौ वनसदां परिश्रमम्
[Ki.12.] 5.
-समूहः a thick wood.
-संप्रवेशः a solemn procession into a forest for the purpose of cutting wood for an idol.
-सरोजिनी f. f. the wild cotton plant.
स्थः a deer.
a hermit; कुतः क्षीरं वनस्थानाम्
[Mb.13.14.124.] -स्था,
-स्थी the holy fig tree.
-स्थली a wood, forest ground; नखक्षतानीव वनस्थलीनाम्
[Ku.3.29.] -स्रज् f. f. a garland of forest flowers.
हासः, हासकः the Kāsa grass.
N. N. of the flower-plant Kunda.
अन्तरम् another wood.
the interior of a forest; अपि वनान्तरमल्पकुचान्तरा श्रयति पर्वत पर्वसु संनता
[V.4.49.] -अब्जिनी a lotus-plant growing in water.
-अरिष्टा wild turmeric.
-अर्चकः a florist, maker of garlands.
-अलक्तम् red earth or ruddle.
-अलिका a sun-flower.
-आखुः a hare.
-आखुकः a kind of bean.
-आपगा 'wood-river', a forest-stream; महार्णवं समासाद्य वनापगशतं यथा
[Rām.7.19.] 17.
-आर्द्रकम् the root of wild ginger. (-का) wild ginger.-आश a. living on water; कुतः क्षीरं ... वनाशानां वनाश्रम- निवासिनाम्
[Mb.13.14.124.] (शः) dining in a wood, a picnic; क्वचिद्वनाशाय मनो दधद् व्रजात् प्रातः समुत्थाय वयस्य- वत्सपान्
[Bhāg.1.12.1.] a kind of small barley.-आश्रमः abode in the woods, the third stage in the religious life of a Brāhmaṇa.
-आश्रमिन् m. m. an anchorite, a hermit.
आश्रयः an inhabitant of the wood.
a sort of crow or raven.
-उत्साहः a rhinoceros.
-उद्धवा the wild cotton plant.
-उपप्लवः a forest conflagration.-उपलः shaped and dried cow dung (Mar. गोवरी).-ओकस् m.
an inhabitant of a wood, a forester.
an anchorite, a hermit.
a wild animal such as a monkey, boar &c.; तस्य त्यक्तस्वभावस्य घृणेर्मायावनौकसः
[Bhāg. 7.2.7.] -ओषधिः a medicinal herb growing in a forest or growing wild.
-कणा wild pepper.
-कदली wild plantain.
-करिन् m. m.,
-कुञ्जरः, -गजः a wild elephant.-काम a. fond of a forest.
-कार्पासी (-सिः f. f.) the wild cotton tree.
-कुक्कुटः a wild fowl.
-कोलिः f. f. the wild jujube tree.
-खण्डम् a forest.
-ग a. a. inhabitant of a forest.
-गवः the wild ox.
-गहनम् a thicket, the thick part of a forest; इति चालयन्नचलसानुवनगहनजानुमापतिः ।-गुप्तः a spy.
-गुल्मः a wild or forest shrub.
-गोचर a.
frequenting woods.
living in water; जहास चाहो वन- गोचरो मृगः
[Bhāg.3.18.2.] (रः) a hunter.
a forester. (-रम्) a forest.
-ग्रहणम् surrounding a forest and stopping all egress.
-ग्राहिन् a beater of the forest, one who surrounds a forest; तेन हि निवर्तय पूर्वगतान् वन- ग्राहिणः
[Ś.2.6] /7.
-ग्रामकः a forest village, a poor village.
चन्दनम् the Devadāru tree.
aloe-wood.
-चन्द्रिका, -ज्योत्स्ना a kind of jasmine.
-चम्पकः the wild Champaka tree.
-चर a. a. living in a forest, haunting woods, sylvan.
(रः) a forester, forest-dweller, woodman; उपतस्थुरास्तितविषादधियः शतयज्वनो वनचरा वसतिम्
[Ki.6.29;] [Me.12.] a wild animal.
the fabulous eight-legged animal called Śarabha.
-चर्या roaming about or residence in a forest.