त्रयी

{ trayī }

Puranic Encyclopaedia

TRAYĪ   Veda. Formerly only three Vedas, [Ṛgveda] , [Yajurveda] and [Sāmaveda] were recognised and so Trayī meaning group of three was used to denote the Vedas. (See under Veda).

प्राचीन चरित्रकोश

त्रयी n.  सवितृ तथा पृश्नि की कन्या [भा.६.१८] ।

A dictionary, Marathi and English

   A term for a thief, slanderer, and fornicator.

Aryabhushan School Dictionary

 n f  An aggregate of three, a trio; used esp. of the three Vedas collectively.

मराठी (Marathi) WN

   See : त्रिकूट

महाराष्ट्र शब्दकोश

  स्त्री. १ ( व्यापक ) तिघांचा समुदाय . गुणी देवात्रयी लाविली । गुणी लोक त्रिपुटी पाडिली । - ज्ञा १८ . ८१७ . २ बाप , आजा व पणजी असे अनुक्रमाने येणारे तीन पूर्वज . ३ आई , आजी व पणजी या तिन्ही समुच्चयाने . ४ ऋक , यजुस व साम हे तीन वेद . ५ राजनीतीच्या आन्वीक्षिकी , त्रयी , वार्ता व दंडनीति या चार प्रकारांपैकी दुसरा प्रकार . यासच धर्मविद्या किंवा धर्माधर्मविचार असे म्हणतात . आन्वीक्षिकी , वार्ता व दंडनीति हे शब्द पहा . [ सं . ] ( वाप्र . ) ( एखाद्याची ) त्रयी उद्धरणे - ( एखाद्याला ) आईबापावरुन शिव्या देणे ; त्याचे पितर उद्धरणे . सामाशब्द -
०धर्म  पु. ऋग्यजुस्साम या तीन वेदांत सांगितलेला धर्म ; वेदोक्त कर्ममार्ग . म्हणऊनि मज एकेविण । हे त्रयीधर्म अकारण । हे ज्ञानयाग तिन्ही वेदांनी विहित असल्यामुळे या मार्गास त्रयीधर्म असे जुने नांव आहे . - गीर २८७ . [ त्रयी + धर्म ] त्रयीमध्ये उगवलेला वि . १ तिन्ही वेदांत पारंगत असलेला . २ ( उप . ) चोरी , चहाडी व शिनकळ या तीन गोष्टीत कुशल असलेला .

A Sanskrit English Dictionary

त्रयी  f.  a f. id. See शत-
°यी विद्या   = , [Gaut.]; [Mn.] &c.
   the [Buddh.] triad (Buddha, धर्म, and संघ), [Hcar. viii]
   summit, [Bālar. i, 28]
   a woman whose husband and children are living, [L.]
    Venonia anthelminthica, [L.]
सु-मति   , [L.]

ROOTS:

सु मति

त्रयी  f.  b f. of य॑.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

त्रयी [trayī]   1 The three Vedas taken collectively (ऋग्यजुः- सामानि); त्रयीमयाय त्रिगुणात्मने नमः [K.1;] त्रयीवर्जमितरा विद्याः परिपाठितौ [U.2;] [Ms.4.125.]
   A triad, triplet; व्यद्योतिष्ट सभावेद्यामसौ नरशिखित्रयी [Śi.2.3.]
   A matron or married woman whose husband and children are living.
   Intellect, understanding.
   The part of the श्रुति, pertaining to ceremonial acts and sacrifices (कर्मकाण्ड); [Bhāg.7.6.26.]
   Comp. तनुः an epithet of the sun; so त्रयीमयः
   an enithet of Śiva.
-धर्मः   the duty enjoined by the three Vedas; [Bg.9.21.]
-मुखः   a Brāhmaṇa.
-विद्य a.  a. one who is well-versed in the three Vedas; त्रयी यस्य विद्या स त्रयीविद्यः ŚB. on [MS.3.3.5.] ˚आख्या f. The title or epithet त्रयीविद्य. त्रयीविद्याख्या च तद्विदि [MS.3.3.5.]
-संवरणम्   three acts of concealing (स्वरन्ध्रगोपन, पररन्ध्रान्वेषणगोपन and मन्त्रगोपन); [Mb.12.56.] 2 and com.

Shabda-Sagara

त्रयी  f.  ( -यी)
   1. The three Vedas collectively, that is, omitting the Atharvan, which not being a text book for the customary reli- gious rites of the Hindus, is considered very commonly rather as an appendix to the other three, than a fourth work of equal authority.
   2. A matron, a married woman who has children living. 3. Intellect, understanding.
   4. A plant, (Conyza serratula.)
    E. त्रि three, अयच् or टयप् substitated for the final, fem. affix ङीप् .

ROOTS:

त्रि अयच् टयप् ङीप् .