भर्तृ

{ bhartṛ }

A Sanskrit English Dictionary

भर्तृ  m.  m. (once in [ŚBr.] भ॑र्तृ) a bearer ([ cf. Lat. fertor]), one who bears or carries or maintains (with gen. or ifc.), [RV.]; [ŚBr.]; [MBh.]
  f. a preserver, protector, maintainer, chief, lord, master, [RV.] &c. &c. ( f( त्री॑). a female supporter or nourisher, a mother, [AV.]; [Kauś.]; [TBr.])
भर्तृ  m.  m. a husband, [RV. v, 58, 7]; [Mn.]; [MBh. &c.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

भर्तृ [bhartṛ]  m. m. [भृ-तृच्]
   A husband; यद्भर्तुरेव हितमिच्छति तत् कलत्रम् [Bh.2.8;] स्त्रीणां भर्ता धर्मदाराश्च पुंसाम् [Māl.6.18.]
   A lord, master, superior; भर्तुः शापेन [Me.1;] गण˚, भूत˚ &c.
   A leader, commander, chief; स्वभर्तृनामग्रहणाद्बभूव सान्द्रे रजस्यात्मपरावबोधः [R.7.41.]
   A supporter, bearer, protector; भर्ता स्वानां श्रेष्ठः पुर एता भवति [Bri. Up.1.3.18.]
   The creator.
  N. N. of Viṣṇu; सवनो भावनो भर्ता V. Sah. -Comp.
-गुणः   the excellence or virtue of a husband; उत्कर्षं योषितः प्राप्ताः स्वैः स्वैर्भर्तृगुणैः शुभैः [Ms.9.24.]
-घ्नी   a woman who murders her husband; पाषण्ड्यानाश्रितास्तेना भर्तृघ्न्यः कामगादिकाः [Y.3.6.]
-चित्त a.  a. thinking of a husband; Ks.-दारकः a crown-prince, prince royal, young prince, an heirapparent (a term of address chiefly used in dramas).
-दारिका   a young princess (a term of address in dramas).
-देवता, -दैवता   idolizing a husband.
-प्रिय, -भक्त a.  a. devoted to one's master.
-लोकः   the husband's world; पतिं या नाभिचरति मनोवाग्देहसंयता । सा भर्तृलोकमाप्नोति [Ms. 5.165.]
-व्रतम्   fidelity or devotion to a husband. (-ता) a virtuous and devoted wife; cf. पतिव्रता.
-शोकः   grief for the death of the husband.
-हरिः  N. N. of a celebrated author to whom are ascribed the three Śatakas (शृङ्गार, नीति and वैराग्य) and also वाक्यपदीय and भट्टि- काव्य.
-हार्यधन a.  a. (a slave) whose possessions may be taken by his master; न हि तस्यास्ति किंचित् स्वं भर्तृहार्यधनो हि सः [Ms.8.417.]
-हीन a.  a. abandoned by a master.