विधानम्

{ vidhānam }

The Practical Sanskrit-English Dictionary

विधानम् [vidhānam]   1 Arranging, disposing; अपरं किं तु कृत्वैवं विधानं संविधास्यति [Rām.7.2.31.]
    performing, making, doing, executing; नेपथ्यविधानम् [Ś.1;] आज्ञा˚, यज्ञ˚ &c.; एवं कृत्वा विधानं स संनिवेश्य वसुं तदा [Rām.7.54.13.]
    creation, creating; तस्मिन् विधानातिशये विधातुः कन्यामये नेत्र- शतैकलक्ष्ये [R.6.11;7.14;] [Ku.7.66;] निधानं धर्माणां किमपि च विधानं नवमुदाम् [G. L.18.]
    employment, use, application; प्रतिकारविधानम् [R.8.4.]
   Prescribing, enjoining, ordering.
   A rule, precept, ordinance, sacred rule or precept, sacred injunction; तन्न्याय- त्वाद् विधानस्य [MS.1.3.16] (cf. विधीयते अनेनेति विधानं शब्दः sb. on ibid.); [Ms.9.148;] ज्ञात्वा शास्त्रविधानोक्तं कर्म कर्तुमिहार्हसि [Bg.16.24;17.24.]
    mode, manner.
   A means or expedient; वस्त्रैश्च सर्वैः सहितैर्विधानै- र्नेयं वृता ते वरसंप्रदाने [Rām.2.37.36.]
    performance of prescribed acts or rites.
   A rite, ceremony.
   Gaining, obtaining.
   Affixing, prefixing (as terminations, suffixes &c.).
   The food given to elephants (to make them intoxicated); विधानसंपादितदान- शोभितैः ( where विधान means ' rule' also); उत्क्षिप्तहस्ततल- दत्तविधानपिण्डस्नेहस्रुतिस्नपितबाहुरिभाधिराजम् [Śi.5.51.]
    wealth.
    pain, agony, torment, distress.
   An act of hostility.
   An act, doing; आशङ्कमानो नृपते- र्विधानम् [Mb.3.113.15.]
   An effort, attempt ( यत्न); तथा विधानं क्रियतां समर्थाः साधनेष्विति [Rām.1.8.19.]
    remedy ( चिकित्सा); तेषामन्यतमोद्रेके विधानमुपदिश्यते [Mb.12.] 16.12.
    prevention ( प्रतिकार); विधानं तत्र भगवन् कर्तुमर्हसि युक्तितः [Mb.5.177.8.]
   Granting; क्रतुभ्रेषस्त्वत्तः क्रतुफल- विधानव्यसनिनः [Śiva-mahimna 21.]
   The veda; त्वमेको ह्यस्य सर्वस्य विधानस्य स्वयंभुवः [Ms.1.3.]
   The fate, destiny ( दैव); अहमद्योपयोक्ष्यामि विधानं पश्य यादृशम् [Mb.3.] 179.15.
   A statement of the Vedas; तस्य शब्दं गुणं विद्यान्मूर्तिशास्त्रविधानवित् [Mb.12.252.3.]
   (In drama) conflict of different feelings.
    worship. -Comp.
-गः, -ज्ञः   a wise or learned man.
-युक्त a.  a. in accordance with or conformable to sacred precept.
-सप्तमी   the 7th day in the light half of माघ.

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

    see : विधिः, अनुष्ठानम्, संस्थापनम्, शासनम्, आहारः