नारद उवाच
ज्ञानयज्ञं करिष्यामि शुकशास्त्रकथोज्ज्वलम् ।
भक्तीज्ञानविरागाणां स्थापनार्थं प्रयत्नतः ॥१॥
कुत्र कार्यो मया यज्ञः स्थलं तद्वाच्यतामिह ।
महिमा शुकशास्त्रस्य वक्तव्यो वेदपारगैः ॥२॥
कियद्भिर्दिवसैः श्राव्या श्रीमद्भागवती कथा ।
को विधिस्तत्र कर्तव्यो ममेदं ब्रुवतामितः ॥३॥
कुमारा ऊचुः
श्रृणु नारद वक्ष्यामो विनम्राय विवेकिने ।
गंगाद्वारसमीपे तु तटमानन्दनामकम् ॥४॥
नानाऋषिगणैर्जुष्ट देवसिद्धनिषेवितम ।
नानातरुलताकीर्ण नवाकोमलवालुकम ॥५॥
रम्यमेकान्तदेशस्थं हेमपद्मसुसौरभम ।
यत्समीपस्थजीवांना वैर चेतासि न स्थितम ॥६॥
ज्ञानयज्ञस्त्व्स्या तत्र कर्तव्यो ह्याप्रयत्नतः ।
अपूर्वरसरूपा च कथा तत्र भविष्यति ॥७॥
पुरःस्थं निर्बलं चैव जराजीर्णकलेवरम् ।
तद्द्वयं च पुरस्कृत्य भक्तिस्तत्रागमिष्यति ॥८॥
यत्र भागवती वार्ता तत्र भक्त्यांदिक व्रजेत ।
कथाशब्दं समाकर्ण्य तत्त्रिकं तरुणायते ॥९॥
सूत उवाच
एवमुक्त्वा कुमारास्ते नारदेन समं ततः ।
गंगातटं समाजग्मुः कथापानाय सत्वराः ॥१०॥
यदा यातास्तटं ते तु तदा कोलाहलोऽप्यभुत ।
भुर्लोके देवलोके च ब्रह्मालोके तथैव च ॥११॥
श्रीभागवतपीयुषपानाय रसलम्पटाः ।
धावन्तोऽप्याययुः सर्वे प्रथमं ये च वैष्णवाः ॥१२॥
भृगुर्वसिष्ठश्च्यवनश्च गौतमो मेधातिथिर्देवलदेवरातौ ।
रामस्तथा गाधिसुश्चशाकलो मृकण्डुपुत्रातित्रिजपिप्पलादाः ॥१३॥
योगेश्वरौ व्यासपराशरौ च छायाशुको जाजलिजह्रुमुख्याः ।
सरेऽप्यमी मुनिगणा ; सहपुत्रशिष्याः स्वस्त्रीभिराययुरतिप्रणयेन युक्ताः ॥१४॥
वेदान्तानि च वेदाश्च मन्त्रास्तन्त्रा ; समूर्तयः ।
दशसप्तपुराणानि षट्शास्त्राणि तथाऽऽययूः ॥१५॥
गंगाद्याः सरितास्तत्र पुष्करांदिसरांसि च ।
क्षेत्राणि च दिशः सर्वा दण्डकादिवनानि च ॥१६॥
नगादयो ययुस्तत्र देवगन्धर्वदानवाः ।
गुरुत्वात्तत्र नायातान्भृगुः सम्बोध्य चानयत ॥१७॥
दीक्षिता नारदेनाथ दत्तमासनमुत्तमम ।
कुमारा वन्दिताः सर्वैर्निषेदुः कृष्णतत्पराः ॥१८॥
वैष्णवाश्च विरक्ताश्च न्यासिनो ब्रह्माचारिणः ।
मुखभागे स्थितास्ते च तदग्रे नारदः स्थितः ॥१९॥
एकभागे ऋशिगणास्तदन्यत्र दिवैकसः ।
वेदोपनिषदोऽन्तत्र तीर्थान्यत्र स्त्रियोऽन्यतः ॥२०॥
जयशब्दो नमःशब्द शंखशब्दस्तथैव च ।
चूर्णलाजाप्रसुनाना निक्षेपः सुमहानभूत ॥२१॥
विमानानि समारुह्या कियन्तो देवनायकाः ।
कल्पवृक्षप्रसुनैस्तान सर्वास्तस्त्र समाकिरन ॥२२॥
सुत उवाच
एवं तेष्वेकचित्तेषु श्रीमद्भगवतस्य च ।
माहात्म्यमुचिरे स्पष्ट नारदाय महात्मने ॥२३॥
कुमारा ऊचुः
अथ ते वर्ण्यतेऽस्माभिर्महिमा शुकशास्त्रजः ।
यस्य श्रवणमात्रेण मुक्तिः करतले स्थिता ॥२४॥
सदा सेव्या सदा सेव्या श्रीमद्भागवती कथा ।
यस्याः श्रवणमात्रेण हरिश्चित्तं समाश्रयेत ॥२५॥
ग्रन्थोऽष्टादशसाहस्त्रो द्वादशस्कन्धसम्मितः ।
परिक्षिच्छुकसंवादःश्रृणु भागवंत च तत ॥२६॥
तावत्संसारचक्रेऽस्मिन भ्रमतेऽज्ञानतः पुमान ।
यावत्कर्णगता नास्ति शुकशास्त्रकथा क्षणम् ॥२७॥
किं श्रुवैर्बहुभिः शास्त्रैः पुराणैश्च भ्रमावहैः ।
एकं भागवतं शास्त्रं मुक्तिदानेन गर्जति ॥२८॥
कथा भागवतस्यापि नित्यं भवति यदगृहे ।
तदगृहं तीर्थरूपं हि वसतां पापनाशनम ॥२९॥
अश्वमे धाह्यस्त्राणि वाजपेयशतानि च ।
शुकशास्त्रकथायाश्च कलां नार्हन्ति षोडशीम ॥३०॥
तावत्पापानि देहेऽस्मिन्निवसन्ति तपोधनाः ।
यावन्न श्रुयते सम्यक श्रीमद्भागवतं नरैः ॥३१॥
न गंगा न गया काशी पुष्करं न प्रयागकम ।
शुकशास्त्रकथायाश्च फलेन समतां नयेत ॥३२॥
श्लोकार्धं श्लोकपादं वा नित्यं भागवतोद्भवम ।
पठस्व स्वमुखेनैव यदीच्छसि परां गतिम ॥३३॥
वेदादिर्वेदमाता च पौरुषं सुक्तमेव च ।
त्रयी भागवतं चैव द्वादशाक्षर एव च ॥३४॥
द्वादशात्मा प्रयागश्च कालः संवत्सरात्मकः ।
ब्राह्मणाश्चाग्र्निहोत्रं च सुरभिर्द्वदशी तथा ॥३५॥
तुलसी च वसन्तश्चपुरुषोत्तम एव च ।
एतेषां तत्वतः प्राज्ञैर्न पृथग्भाव इष्यते ॥३६॥
यश्च भागवंत शास्त्रं वाचयेदर्थतोऽनिशम ।
जन्मकोटिकृतं पापं नश्यते नात्र संशयः ॥३७॥
श्लोकार्धं श्लोकपादं वा पठेद्भागवतं च यः ।
नित्यं पुण्यमवाप्नोपि राजसुयाश्वमेधयोः ॥३८॥
उक्तं भागवंत नित्यं कृतं च हरिचिन्तनम ।
तुलसीपोषणं चैव धेनुनां सेवनं समम ॥३९॥
अन्तकाले त्य येनैव श्रुयते शुकशास्त्रवाक ।
प्रीत्या तस्यैव वैकुण्ठं गोविन्दोऽपि प्रयच्छति ॥४०॥
हेमसिंहयुतं चैतद्वैष्णवाय ददाति च ।
कृष्णेन सह सायुज्यं स पूमांल्लभते ध्रुवम ॥४१॥
आजन्ममात्रमपि येन शठेन किंचिच्चित्तं विधाय शुकशास्त्रकथा न पीता ।
चाण्डालवच्च खरवद्वत तेन नीतं मिथ्या स्वजन्न जननी जनिदुःखभाजा ॥४२॥
जीवच्छवो निगदितः स तु पापकर्मा येन श्रुतं शुककथावचनं किंचित ।
धिक तं नरं पशुसमं भुवि भाररुप मेवं वदन्ति दिवि देवसमाजमुख्याः ॥४३॥
दुर्लभैव कथा लोके श्रीमद्भागवतोद्भवा ।
कोटिजन्मसमुत्थेन पुण्यनैव तु लभ्यते ॥४४॥
तेन योगनिधे धीमन श्रोतव्या सा प्रयत्नतः ।
दिनानां नियमो नास्ति सर्वदा श्रवणं मतम ॥४५॥
सत्यने ब्रह्माचर्येण सर्वदा श्रवणं मतम ।
अशक्यत्वात्कलौ बोध्यो विशेषोऽत्रशुकाज्ञया ॥४६॥
मनोवृत्तिजयश्चैव नियमाचरण तथा ।
दीक्षां कर्तुमशक्यत्वात्सप्ताहश्रवणं मतम ॥४७॥
श्रद्धातः श्रवणे नित्यं माघे तावद्धि यत्फलम ।
तत्फलं शुकदेवेन सप्ताहश्रवणे कृतम ॥४८॥
मनसश्चांजयाद्रोगात्पुंसां चैवायुषः क्षयात ।
कलेर्दोषबहुत्वाच्च सप्ताहश्रवणं मतम ॥४९॥
यत्फलं नास्ति तपसा न योगेन समाधिना ।
अनायासेन तत्सर्व सागाहश्रवणे लभेत ॥५०॥
यज्ञाद्गर्जति सप्ताहः सप्ताहो गर्जति व्रतात ।
तपसो गर्जति प्रोच्चैस्तीर्थान्नित्यं हि गर्जति ॥५१॥
योगाद्गर्जति सप्ताहो ध्यानाज्ज्ञानाच्च गर्जति ।
किं ब्रूमो गर्जनं तस्य रे रे गर्जति गर्जति ॥५२॥
शौनक उवाच
साश्चर्यमेत्कथितं कथानकं ज्ञानादिधर्मान विगणय्य साम्प्रतम ।
निःश्रेयसे भागवतं पुराणं जातं कुतो योगविदादिसुचकम ॥५३॥
सुत उवाच
यदा कॄष्णो धरां त्यक्त्वा स्वपदं गन्तुमुद्यतः ।
एज्कादशं परिश्रुत्याप्युद्भवो वाक्यमब्रवीत ॥५४॥
उद्धव उवाच
त्वंतु यास्यसि गोविन्द भक्तकार्य विधाय च ।
मच्चित्ते महती चिन्ता तां श्रुत्वा सुखमावह ॥५५॥
आगातोऽयं कलिर्घोरों भविष्यन्ति पुनः खलाः ।
तत्सगेनैव सन्तोऽपि गमिष्यन्त्युग्रतां यदा ॥५६॥
तदा भारवती भूमीर्गोरूपेयं कमाश्रयेत ।
अन्यो न दृश्यते त्राता त्वत्तः कमललोचन ॥५७॥
अतः सत्सु दयां कृत्वा भक्तवत्सल मा व्रज ।
भक्तार्थं सगुणो जातो निराकारोऽपि चिन्मयः ॥५८॥
त्वद्वियोगेन ते भक्ताः कथं स्थास्यान्ति भूतले ।
निर्गुणोपासने कष्टमतः किंचिद्विचारय ॥५९॥
इत्युद्धववचः श्रुत्वा प्रभासेऽचिन्तयद्धरी ।
भक्तावलम्बनार्थाय किम विधेयं मयेचि च ॥६०॥
स्वकीयं यद्भवेत्तेस्तज्ज भागातेऽदधात ।
तिरोधाय प्रविष्टोऽयं श्रीमद्भागवतार्णवम ॥६१॥
तेनेयं वांगयी मूर्तीः प्रत्यक्षा वर्तते हरेः ।
सेवनाच्छ्रवणात्पाठाद्दर्शनात्पापनाशिनी ॥६२॥
सप्ताह श्रवणं तेन सर्वेभ्योऽप्यधिकं कृतम ।
साधनानि तिरस्कृत्य कलौ धर्मोऽयमीरितः ॥६३॥
दूखदाय्रिद्र्यदौर्भाग्यपापप्रक्षालनाय च ।
कामक्रोधजयार्थ हि कलौ धर्मोऽयमीरितः ॥६४॥
अन्यथा वैष्णवी माया देवैरपि सुदुस्त्यजा ।
कथं त्याज्या भवेत्पुम्भिः सप्ताहोऽतः प्रकीर्तितः ॥६५॥
सूत उवाच
एवं नगाहश्रवणोरुधर्मे प्रकाश्यमाने ऋषिभिः सभायाम ।
आश्चर्यमेकं समभूत्तदानीं तदुच्यते संश्रृणु शौनक त्वम ॥६६॥
भक्तिः सुतौ तौ तरूणौ गृहीत्वा प्रेमौकरूपा सहसाऽऽविरासीत ।
श्रीकृष्ण गोविन्द हरे मुरारे नाथेति नामानि मुहुर्वदन्ती ॥६७॥
तां चांगतां भागवतार्थभुषां सुचारुवेषां ददृशुः सदस्याः ।
कथं प्रविष्टा कथमागतेयं मध्ये मुनीनामिति तर्कयन्तः ॥६८॥
ऊचुः कुमारा वचनं तदानीं कथार्थतो निष्पतिताधुनेयम ।
एवं गिरः सा ससुता निशम्य सनत्कुमारं निजगाद नम्रा ॥६९॥
भक्तिरुवाच भवद्भद्यैव कृतास्त्मि पुष्टा कलिप्रणष्टापि कथारसेन ।
काहं तु तिष्ठाम्यधुना ब्रुवन्तु ब्राह्मा इदं तां गिरमुचिरे ते ॥७०॥
भक्तेषु गोविन्दसरुपकत्री प्रेमैकधत्रीं भवरोगहन्त्री ।
सा त्वं च तिष्ठस्व सुधैर्यसंश्रया निरन्तरं वैष्णवमानसानि ॥७१॥
ततोऽपि दोषोः कलिया इमे त्वां द्रष्टुं न शक्ताः प्रभवोऽपि लोके ।
एवं तदाज्ञावसरेऽपि भक्ति स्तदा निषण्णा हरिदासचित्ते ॥७२॥
सकलभुवनमध्ये निर्धनास्तेऽपि धन्या निवसाति हृदि येषां श्रीहरेर्भक्तिरेका ।
हरिरपि निजलोकं सर्वथातो विहाय प्रविशाति हृदि तेषां भक्तिसुत्रोपनब्द्धः ॥७३॥
ब्रुमोऽद्य ते किमधिकं महिमानमेवं ब्रह्मात्मकस्य भुवि भागवताभिधस्य ।
यत्संश्रयान्निगदिते लभते सुवत्का श्रोतापि कृष्णसमतामलमन्यधर्मैः ॥७४॥
इति श्रीपद्मपुराणे उत्तरखण्डे श्रीमद्भागवतामात्म्ये भक्तिकष्टनिवर्तनं नाम तृतीयोऽध्यायं ॥३॥