निरालम्बनवादः - श्लोक ५१ ते ७५

अथ बुद्धिर्यदाकारा तदालम्बनवारणम् ।
स्वाकारस्याsभ्युपेतत्वात्तदभावो वोरुध्यते ॥५१॥
बाह्याsनालम्बनत्वे sपि बाह्य इत्यग्रहो ( २ ) यदि ।
स्तम्भादौ नैव तद्बुद्धिरित्येवं सिद्धसाधनम् ॥५२॥
त्र्प्रथ स्तम्भादिरूपेण निरालम्बनतोच्यते ।
संवेदनस्य दृष्टत्वात्तद्विरोधः प्रसज्यते ॥५३॥
द्विचन्द्रादिषु तुल्यश्चेन्नेन्द्रियाsप्राप्तितो हि नः ।
तत्राsनालम्बनोक्तिः स्यान्नाsर्थसंवित्त्यभावतः ॥५४॥
सर्वत्रार्थेन्द्रियाणां नः संयोगसदसत्तया ।
संवित्तौ विद्यमानायां सदसद्ग्राहिका ( १ ) स्थितिः ॥५५॥
भवतस्त्विन्द्रियादीनामभावादू ग्रहणादृते ।
नालम्बनत्वे ( २ )हेतुः स्यान्निषेधोsतो न युज्यते ॥५६॥
बहिर्भावाsप्रसिद्धत्वात्तेनाsनालम्बना मतिः ।
कथञ्चि( ३ )त्साध्यते नैष पक्षो हि ज्ञायते तदा ( ४ ) ॥५७॥
यथाsन्यबोधनाशक्तेर्नाप्रसिद्धे विशेषणे ।
पत्तसिद्धिस्तथैव स्या( १ )द्विशेषणविशेषणे ( २ ) ॥५८॥
नाsप्रसिद्धे पदार्थे हि वाक्यार्थः संप्रतीयते ।
तत्पूर्वकत्वात्पक्षश्च वाक्यार्थः स्थापयिष्यते ॥५९॥
पर्युदासे निषेधे वा व्यतिरिक्तस्य वस्तुनः ।
प्रमेयत्वाद्यभेदेन जगतः सिद्धसाधनम् ॥६०॥
यदि चाsत्यन्तभेदेन ( ३ ) निरालम्बनतोच्यते ।
कथञ्चिच्चेद्विरुद्ध्येत प्राक् पक्षः कल्पितेन ते ॥६१॥
वस्त्वाद्याकारतश्चापि धीर्निरालम्बनेष्यते ।
ग्राहकाच्चेदभिन्नत्वं शक्तिभेदो विरुध्यते ॥६२॥
निरालम्बनबुद्धेश्च य द्युत्पत्तिः प्रसाध्यते ।
दृष्टत्वात्सेष्यतेsस्माभिर्बाह्यग्राह्यविवर्जिता ॥६३॥
सम्यक्त्वं पुनरेतस्यास्त्वं नेच्छसि कथञ्चन ।
आत्मांशेsवसिता ह्येषा मृगतृष्णादिबुद्धिवत् ॥६४॥
‘ चैत्रादिप्रत्ययानां च निरालम्बनता यदि ।
धर्मभोता न गृह्येत साधनोत्थितया ( १ ) धिया ॥६५॥
ततो विषयनानात्वात् प्रतियोग्यनिराकृता ।
रूपात् सालम्बनप्राप्तिः सती केन निवार्यते ’ ॥६६॥
यदि प्रत्ययशब्दोsपि प्रत्ययत्वेन गृह्यते ।
संवित्त्यालम्बनत्वेन वार्यते, सिद्धसाधनम् ॥६७॥
बुद्ध्युत्पादनशक्तिश्चेद्द्वार्या, साध्यं न सिध्यति ।
साधनस्य प्रयोगोsत्र बोधकत्वाद्विना न ते ॥६८॥
‘ न चाsभिधाsस्त्यसंबन्धादृते भेदाच्च नास्त्यसौ ।
न चासौ तद्गतं भेदं बोधयन्त्या धिया विना ॥६९॥
प्राश्निकैर्नाsगृहीते च वाक्यस्यावयवे पृथक् ।
पक्षे हेतौ च दृष्टान्ते वादिनि प्रतिवादिनि ॥७०॥
साधनस्याsप्रयोगः स्यादभ्युपेत्योच्यते यदि ।
पूर्वाsभ्युपगमेनैव प्रतिज्ञा बाध्यते( १ )ततः ’ ॥७१॥
‘ धर्माsधर्मादिभेदे च नाsसिद्धे परमार्थतः ।
शिष्यात्मनोश्चधर्मादेरुपदेशोsवकल्पते ॥७२॥
तदनुष्ठानतो बुद्धैरिष्टो भेदः ’ स्फुटं च तैः ।
सूत्रान्तरेsभ्युपेतत्वाद्भवेदागमबाधनम् ॥७३॥
सर्वलोकप्रसिद्ध्या च पक्षबाधोsत्र ते ध्रुवम् ।
कृत्स्नसाधनबुद्धिश्च यदि मिथ्येष्यते ततः ॥७४॥
सर्वाsभावो यथेष्टं वा न्यूनता वाsभिधीयते ( १ ) ।
तेषां सालम्बनत्वे वा तैरनैकान्तिको भवेत् ( २ ) ॥७५॥