निरालम्बनवादः - श्लोक १०१ ते १२५

वाच्योsनुमानबाधो वा यदि वा प्रतिसाधनम् ।
पूर्वसाधनदोषाश्च सन्धेयास्तस्य चाsधुना ॥१०१॥
साध्याsभेदादवाच्यत्वाद्धेतोर्नोभयसिद्धता ।
प्रत्ययत्वं च सामान्यं भिन्नाsभिन्नं न विद्यते ॥१०२॥
भवतोsत्यन्तभिन्नं च मत्पत्तेsपि ( २ ) कथञ्चन ।
सारूप्याsन्यनिवृत्ती च नेत्येतत् साधयिष्यते ( १ ) ॥१०३॥
तस्माद्धेतुर्न सामान्यमस्ति सिद्धं द्वयोरपि ।
विशेषयोश्च हेतुत्वं पत्ततत्तुल्यसंस्थयोः ॥१०४॥
न स्यादन्वयहीनत्वादतद्धर्मतयाsपि च ।
न चाsर्थहीना तद्बुद्धिर्हेतुत्वेन भविष्यति ॥१०५॥
आश्रयासिद्धिता चोक्ता विशेष्यस्याsप्रसिद्धितः ।
तथा हेतोर्विरुद्धत्वं दृष्टान्ते साध्यहीनता ॥१०६॥
विशेषणाsप्रसिद्धत्व( २ )विकल्पेनैव बोधिते ।
स्वप्नादिप्रत्यये बाह्यं सर्वथा न हि नेष्यते ॥१०७॥
सर्वत्रालम्बनं बाह्यं देशकालाsन्यथात्मकम् ।
जन्मन्येकत्र भिन्ने वा तथा कालान्तरेsपि वा ॥१०८॥
तद्देशो वाsन्यदेशो वा स्वप्नज्ञानस्य गोचरः ।
‘ अलातचक्रेsलातं स्याच्छीघ्रभ्रमणसंस्कृतम् ॥१०९॥
गन्धर्वनगरेsभ्राणि पूर्वदृष्टं( १ )गृहादि च ( २ ) ।
पूर्वाsनुभूततोयं च रश्मितप्तोषरं तथा ॥११०॥
मृगतोयस्य विज्ञाने कारणत्वेन ( ३ ) कल्प्यते ।
द्रव्यान्तरे विषाणं च शशस्यात्मा च कारणम् ॥१११॥
शशशृङ्गधियो ’ मौण्ड्यं निशेषे शिरसोsस्य च ।
वस्त्वन्तरै( ४ ) रसंसृष्टः पदार्थः शून्यताधियः ॥११२॥
कारणत्वं पदार्थानामसद्वाक्यार्थकल्पने ।
अत्यन्ताsननुभूतोsपि बुद्ध्या योsर्थः प्रकल्प्यते ( १ ) ॥११३॥
तस्योत्पत्तौ कथाञ्चित्स्युः पृथिव्यादीनि कारणम् ।
एष प्रत्यत्तधर्मश्च वर्तमानार्थतैव या ॥११४॥
सन्निकृष्टार्थवृत्तिश्च न तु ज्ञानान्तरेष्वियम् ।
‘ कथमुत्पादयेज् ज्ञानं तत्राsसंश्चेत् ’, कुतो न्वियम् ॥११५॥
अर्थस्याsविद्यमानस्य विज्ञानोत्पत्त्यशक्तता ।
बाह्यालम्बनतायां नौ विवादोsर्थस्य संनिधिः ॥११६॥
यदि नास्ति, किमेवं स्यादस्मत्पक्षनिवर्तनम् ।
‘ तस्माद्यदन्यथासन्तमन्यथा प्रतिपद्यते ॥११७॥
तन्निरालम्बनं ज्ञान’मभावालम्बनं च तत् ।
भावान्तरमभावोsन्यो न कश्चिदनिरूपणात् ॥११८॥
भवता द्वयमप्येत्द्दुर्निरूपं सहेतुकम् ।
प्रतिज्ञादोषवच्चापि योज्या हेतोर्विरुद्धता ॥११९॥
समस्तव्यस्तधर्मादिस्वरूपादिविपर्ययात ( १ ) ।
दृष्टान्तदोषाः सर्वे च योज्या न ह्येकवस्तुनि ॥१२०॥
तव साध्यांशहेत्वंशव्याप्तधर्मादि ( २ ) संभवः ।
के चिद्वैधर्म्यदृष्टान्तो नास्तीत्यप्यनुयुञ्जते ॥१२१॥
तदभावादवृत्तेश्च नास्त्यत्राsवसरस्तव ।
विधिरूपप्रतिज्ञायामेतद्वक्तुं हि शक्यते ॥१२२॥
तत्राsवस्तुविपक्षे sपि प्रयोगस्य हि सम्भवः ।
यस्मिन्ननित्यता नास्ति कार्यता sपि न विद्यते ॥१२३॥
तस्मिन् यथा खपुष्पादाविति शक्यं हि भाषितुम् ।
अत्र त्ववस्तुसाध्यत्वं ( १ ) वस्तुनश्च विपक्षता ॥१२४॥
तेन स्याद्व्यतिरेकोsस्य वाच्यो, ‘ यश्चाsपि दर्शयेत् ।
प्रतिषेधद्वयात्तेन विधिरेव प्रदर्शितः ॥१२५॥