जनार्दनकृपेनेंच आपणांस ही कथा श्रोत्यांना सांगता आली - एकनाथ
मी नेणें वेदशास्त्रव्यवस्था । वंशीं मूर्ख ह्नणती वस्तुता । त्या मज निजभाग्यें अवचिता । अतुडला हाता गुरु लोष्ट परिस ॥३६॥
परिस सर्वथा कोठें नाहीं । जरी असला येखादे ठायीं । तो काष्ठ लोष्ट पाषाण मूर्ख मही । मज जोडला पाही चिद्रत्नाचा ॥३७॥
माझ्या अंगीं मूर्खपण । नेणें मी परिसलक्षण । त्या मज ज्ञानदाता परिपूर्ण । श्रीगुरुचरण जनार्दनाचे ॥३८॥
परिस लोहाचें करी सुवर्ण । परी लोहाचा परिस नव्हे जाण । श्रीजनार्दनाचे चरण । मी पाषाणचि पूर्ण तो मज परिस केला ॥३९॥
ऐसा महानिधि श्रीगुरुजनार्दन । तेणें मज देखोनी अतिदीन । कल्पादीचें गुह्यज्ञान । कृपा करोनी वोपिलें ॥७४०॥
एक चिन्मात्र एकाक्षर । उमाशिव हें द्वयक्षर । विठ्ठल हा त्र्यक्षर । एक पंचषडक्षर द्वादशाक्ष पैं ॥४१॥
माझा मंत्र चतुराक्षर । चतुरचित्तप्रबोधकर । ज्ञानाब्धीचा पूर्णचंद्र । आर्तचकोरअमृतांश ॥४२॥
या मंत्राचें एकाक्षर । क्षराक्षरातीत पर । स्वयें क्षरचि अक्षर । तो हा महामंत्र जनार्दन ॥४३॥
स्रष्टया उपदेशी नारायण । तोचि मजलागीं झाला जनार्दन । तेणें पूर्ण कृपा करुन । अनादिगुह्यज्ञान वोपिलें मज ॥४४॥
मज वोपिलें ह्नणों जातां । जनार्दन मजआंतौंता । तोचि ज्ञान तोचि ज्ञाता । यापरी ज्ञानार्था अर्थविलें ग्रंथी ॥४५॥
यालागीं श्रीजनार्दन । माझेनि नांवें आपण । करिता होय ग्रंथनिरुपण । तेथें झाडा घ्याया मीपण कैचें आणूं ॥४६॥
आतां तो कर्ता मी अकर्ता । हेंही बोलणें मूर्खता । याही बोला बोलता । जाणता तत्त्वतां जनार्दन ॥४७॥
जनार्दन स्वयें जाण । स्रष्टा अनुग्रहुनी संपूर्ण । अदृष्य होऊं पाहे आपण । तेंचि निरुपण श्रीशुक सांगे ॥४८॥
जो गुह्यज्ञानाचा निजसार । जो आनंदाचा अलंकार । जो योगियांचें परात्पर । तो शुकयोगींद्र स्वयें बोले ॥४९॥
तो स्वानंदे ह्नणे परिक्षिती । भगवंतें आपुली ज्ञानगती । सांगीतली प्रजापती । अन्वयस्थिती निजबोधें ॥७५०॥
सृष्टीची उत्पत्ती स्थिती शांति । ज्ञान विज्ञान अद्वयभक्ती । आपुलें मत यथास्थिती । प्रजापती उपदेशिला ॥५१॥
पितामाता भिन्न दोनी । नसोनी जन्मला नाभिस्थानीं । पाहे तूं तो आत्मयोनी । अजन्म जनी म्हणती ब्रम्हा ॥५२॥
मोह ममता अहंभावो । नसतां भूत भौतिक पहाहो । तेव्हां सृष्टि स्रजी निः संदेहो । यालागीं पितामहो ब्रम्हयासी म्हणती ॥५३॥
नाभीं जन्मला निजपोटीं । त्यासी सृजावया भूतसृष्टी । देऊनियां निजात्मपुष्टी । पूज्य परमेष्ठी सर्वासी केला ॥५४॥
असुरसुरनर आपण । वंदिती स्रष्टयाचे निजचरण । एवढें देऊनी आत्मज्ञान । अहंकृतिपूर्ण प्रतिष्ठिला ब्रह्मा ॥५५॥
जवळुनी दूर नवचतां । चतुर्मुखा सन्मुख असतां । नारायणाची निजरुपता । पाहतां पाहतां अदृश्य होय ॥५६॥
जे घृताची पुरुषाकृती । थिजोनी अभासली होती । ते विघरोनी मागुती । राहे घृतीं घृतरुपें जेवीं ॥५७॥
तेवीं स्रष्टयावरीची कृपा पूर्ण । स्वलीला सगुणनारायण । तोचि निर्गुणत्वें महाकारण । आपआपण अदृश्य जहाला ॥५८॥
जेवीं जळाचिया गार । क्षणएक भासली साकार । तोचि पाहतां आकार । विरोनियां नीर स्वभावें होय ॥५९॥
तेवीं श्रीनारायणाची मूर्ती । स्वलीला भासली होती । ते निर्गुंणाचेचिये गती । सहजस्थिती अदृश्य झाली ॥७६०॥
ब्रह्मयापुढुनी नाहीं गेला । तेथेंचि असोनी अदृश्य जाहला । आकार लोपोनी असे उरला । स्वयें संचला निर्गुणत्वें तो ॥६१॥
यापरी देव अंतर्धान । स्वयें पावला नारायण । त्यालागीं ब्रह्मा आपण । सद्भावें पूर्ण नमिता होय ॥६२॥
श्रीनारायण साकारला । तंव तो इंद्रियां विषय केला । तोचि इंद्रियातीत जाहला । या नांव पावला अंतर्धांना ॥६३॥
वस्तु असुनी परिपूर्णं । इंद्रियां विषय नव्हे जाण । यानांव सत्य अंतर्धान । सत्य सज्ञान बोलती ऋषि ॥६४॥
इंद्रियांतें नव्हे दृष्ट । त्यातें ह्नणती गा अदृष्ट । याअर्थी ते पुराणश्रेष्ठ । बोलती पाठ अंतर्धान पैं ॥६५॥
एवं हरि पावला अंतर्धान । त्यासी स्वयें चतुरानन । बद्धांजळी करी नमन । स्वानंदपूर्ण सम्यसाम्य ॥६६॥
पूर्वीं सृष्टि नकरवे ह्नणे । ते सगळी सृष्टि स्वयें होणें । बाप सदगुरुचें करणें । अगमा दावणें सुगम करुनी ॥६७॥
न माखतां हातपावो । सृष्टिसर्जनीं ब्रह्मदेवो । सदगुरुचे कृपेचा नवलावो । आलिप्तपणें पहाहो ब्रह्मांड रचवी ॥६८॥
एवं निर्विकल्प कल्पना । ब्रह्मा करी सृष्टिसर्जना । भृतभौतिकादिगुरुरचना । पूर्णस्थिती जाणा जैशीतैशी ॥६९॥
रचिले चतुर्विध भूतग्राम । चारीवर्ण चारीआश्रम । सुरनरादि अधमोत्तम । अखिलस्वधर्मकर्म विधानोक्त ॥७७०॥
स्रष्टा करी सृष्टिसर्जन । तें आपणाहुनी नदेखे भिन्न । आपणामाजीं सृष्टि संपूर्ण । आपण परिपूर्ण सृष्टीमाजीं ॥७१॥
ब्रम्हा स्वये सृजी निष्काम । तरी लोकहितार्थ यमनियम । आचरोनी स्वधर्मकर्म । दावी सुगम प्रजांसी विधी ॥७२॥