अश्वत्थ

{ aśvatthḥ }

हिन्दी (hindi) WN

See : पीपल

मराठी (Marathi) WN

See : पिंपळ

महाराष्ट्र शब्दकोश

 पु. एक झाड ; पिंपळ . हा अतिशय मोठा , फार वर्षे वांचणारा व अनेक औषधिधर्मांनीं युक्त असल्यामुळें हिंदू लोक यास पवित्र मानितात . धार्मिक संस्कारविधींत याच्या समिधा वापरतात . कल्पद्रुम हन पारिजातु । गुणें चंदनुहि वाड विख्यातु । तरि ययां वृक्षजातांआंतुं । अश्वस्थु तो मी ॥ - ज्ञा १० . २३५ . - वि . उद्यापर्यंत न टिकणारा . आणि अश्वत्थु ऐसें ययातें । म्हणती जे जाणते । - ज्ञा १५ . ११० .
०नारायण  पु. देवतारुप मानिलेला अश्वत्थ . मद्रासी - कानडी लोकांत हें नांव असतें . अश्वत्थनारायण सूर्यनारायण - दा ४ . ५ . १३ .
०त्थोद्यापन  न. पिंपळास पार बांधून मंत्रांनीं जो संस्कारविशेष करतात तो . [ सं . अ + श्व :+ रथ ]

A Sanskrit English Dictionary

अश्व—त्थ    a See ss.vv. below.

ROOTS:

अश्व त्थ

अश्वत्थ  m.  b m. ( त्थ = स्थ ‘under which horses stand’) the holy fig tree, Ficus Religiosa, [AV.]; [ŚBr.] &c.
a vessel made of its wood, [RV. i, 135, 8; x, 97, 5]
अरणि   the upper (or male) made of its wood, [AV. vi, 11, 1]; [ŚBr. xi]; KātyŚr.
the plant Thespesia Populneoides, [L.]
N. of a नक्षत्र (also called श्रोणा), [Pāṇ. 4-2, 5 and 22]
a N. of the sun, [MBh. iii, 151]
N. of a people, [VarBṛS.]
अश्वत्थ  mfn.  mfn. ‘relating to the नक्षत्र अश्वत्थ’, (with मुहूर्त) the moment in which the moon enters that नक्षत्र, [Pāṇ. 4-2, 5] Sch.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

अश्वत्थः [aśvatthḥ]   [न श्वश्चिरं शाल्मलीवृक्षादिवत् तिष्ठति स्था-क पृषो. नित्यस. [Tv.] ]
The holy fig tree; ऊर्ध्वमूलोऽवाक्शाख एषोऽश्वत्थः सनातनः Kaṭh.; the tree of this world; ऊर्ध्वमूलमधःशाखम- श्वत्थं प्राहुरव्ययम् [Bg.15.1.] (Mar. पिंपळ).
A kind of the Aśvattha tree (नन्दीवृक्ष; Mar. नांदुरखी.)
 N. N. of another tree गर्दभाण्ड (Mar. लाखी पिंपरी)
The constellation Aśvinī.
The time indicated or presided over by Aśvinī अश्वत्थो मुहूर्तः Sk. on संज्ञायां श्रवणाश्वत्थाभ्याम् [P.IV. 2.5.]
A vessel made of the अश्वत्थ tree (Ved.).
The fruit of the sacred fig-tree; अश्वत्थस्य फलमश्वत्थः [Sk.]
The time at which it bears fruit; अश्वत्थफलयुक्तः कालोऽप्यश्वत्थः [P.IV.3.48] [Sk.]
An epithet of the Sun.
 N. N. of a people; [Bṛi. S.14.3.]
-त्था   The day of the full moon in the month of Āśvina, (in which month the fruits of the sacred fig-tree generally become ripe).
-त्थी [क्षुद्रोऽश्वत्थः अल्पार्थे ङीप्]   A small fig-tree. -Comp.
-कुणः [अश्वत्थस्य पाकः पील्वादि ˚कुणप्   P.V.2.24] the fruitseason of the holy fig-tree.
-फला  N. N. of a tree (Mar. लघुशेरणी).
-भेदः  N. N. of a tree (स्थालीवृक्ष) Faicus Benjamina. (Mar. पाडळी ?)

Shabda-Sagara

अश्वत्थ  m.  ( -त्थः)
1. The holy fig tree, (Ficus religiosa.)
2. The fruit of the tree
3. The time at which it bears.
 f.  ( -त्था) Day of fullmoon.
E. अ neg. श्व a future period, and थ from स्था to remain; of less dura- tion than the Vata or Indian fig; there are several other etymolo- gies.

ROOTS:

अ श्व थ स्था