विनय

{ vinaya }

हिन्दी (hindi) WN

    see : प्रार्थना, नम्रता

A dictionary, Marathi and English

    humility, lowliness, meekness: also condescension, affability, graciousness, courteousness or mildness towards inferiors.

Aryabhushan School Dictionary

  m  humility. condescension.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.   नम्रता , निगर्वीपणा , मृदुता , लीनता , शालीनता , शिष्टाचार , सौजन्य .

मराठी (Marathi) WN

    see : नम्रता

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु.  तळ ; छावणी . तेथें सैन्य करोनिया स्थिर । विनय आपुला दीधला । - जै ११ . १०३ .
  पु.  नम्रता ; लीनता ; सौजन्य ; मृदुता ; भलाई ; गर्वराहित्य . [ सं . वि + नी - नय ]
०चातुरी  स्त्री. सभ्यपणाचें प्रदर्शन ; नम्रतेचें प्रदर्शन . मनीं धरुनि कामिनी मठामधिं मुनी विनय चातुरी । - ऐपो ३६८ .
०शील    विनयी - वि . नम्र .
०स्थ वि.   नम्र ; लीन ; निगर्वी .

नेपाली (Nepali) WN

    see : प्रार्थना

A Sanskrit English Dictionary

वि- नय    1. ( said to be artificially formed fr. वि नृ; for 2. see under वि-√ नी) Nom. P. °यति (with prefix 3. वि; ind.p. वि-विनय्य), [Pāṇ. 1-4, 1], Vārtt. 7, [Pat.]

ROOTS:

वि नय

वि- नय  mfn.  2. mfn. (for 1. see p.969) leading away or asunder, separating, ii, 24, 9"> [RV. ii, 24, 9]

ROOTS:

वि नय

    cast, thrown, [L.]
    secret, [L.]
वि- नय  m.  m. taking away, removal, withdrawal, [Śiś. x, 42]

ROOTS:

वि नय

    leading, guidance, training ( esp. moral tr°), education, discipline, control, [MBh.]; [Kāv.] &c.
   (with Buddhists) the rules of discipline for monks, 55 &c."> [MWB. 55 &c.]
    good breeding, propriety of conduct, decency, modesty, mildness, ib. (in the पुराणs sometimes personified as son of क्रिया or of लज्जा)
   an office, business, xi, 36"> [Śiś. xi, 36]
    also title or epithet).">N. of a son of सुद्युम्न, [MārkP.]
   a man of subdued senses, [L.]
   a merchant, trader, [L.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

विनय [vinaya]   a.
    cast, thrown.
    secret.
    ill-behaved.
   यः guidance, discipline, instruction (in one's duties), moral training; सर्वक्षत्त्रनिवर्हणस्य विनयं कुर्युः कथं क्षत्त्रियाः [Mv.3.37;] प्रजानां विनयाधानात् [R.1.24;] [Māl.1.5;] विनया- धिकारिकं प्रथमाधिकरणम् Kau.A.
    sense of propriety, decorum, decency; अनुयास्यन् मुनितनयां सहसा विनयेन वारित- प्रसरः [Ś.1.28.]
    polite conduct, gentleman- like bearing, good breeding or manners; गुणैश्च तैस्तैर्विनयप्रधानैः [R.6.79;] [Māl.1.18.]
    modesty, humility; सुष्ठु शोभसे आर्यपुत्र एतेन विनयमाहात्म्येन [U.1;] विद्या ददाति विनयम्; तथापि नीचैर्विनयाददृश्यत [R.3.34;1.71] ( where Malli. renders विनय by इन्द्रियजय or restraint of passions, unnecessarily in our opinion).
    reverence, courtesy, obeisance.
    conduct in general.
    drawing off, taking away, removing; उत्तरीयविनयात् त्रपमाणा [Śi.1.42.]
   A man who has subdued his senses.
   A trader, merchant.
    chastisement ( दण्ड); शीलवृत्तमविज्ञाय धास्यामि विनयं परम् [Mb.3.] 36.19.
   An office, business; विफलविनययत्नाः कामिनीनां वयस्याः [Śi.11.36.] -Comp.
-अवनत a.  a. stooping humbly.- कर्मन् n. instruction.
-ग्राहिन् a.  a. tractable, obedient, submissive.
-भाज् a.  a. modest, well-behaved.
-वाच् a.  a. speaking mildly or affably.
-स्थ a.  a. modest.

Shabda-Sagara

विनय  m.  ( -यः)
   1. modesty, affability, humility, mildness.
   2. reverence, obeisance.
   3. decorum, decency, propriety of conduct or beha- viour.
   4. training, discipline.
   5. subduing the senses.
   6. A man of subdued senses.
   7. A merchant.
  f.  ( - या)
   1. secret.
   2. cast, thrown.
   3. A plant. (Sida cordifolia, &c.)
    E. वि before, नी to obtain or guide, aff. अच् .

ROOTS:

वि नी अच् .