नय

{ naya }

हिन्दी (hindi) WN

   See : नीति

प्राचीन चरित्रकोश

नय n.  रौच्य मनु का पुत्र ।
नय II. n.  तुषित साध्य देवों में से एक ।

A dictionary, Marathi and English

   .

Aryabhushan School Dictionary

  m  Ethics. Leading. Direction (of a state or body).

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. १ नीति - न्यायशास्त्र ; नीति ; न्याय ; सन्मार्ग ; सच्चेपणा . २ मार्गदर्शकत्व ; पुढारीपण ; नेतृत्व . ३ राजनीति ; राज्यकारभार ; ( संस्था , राज्य इ० कांचे ) अनुशासन . [ सं . नी - नय ]
  स्त्री. ( चि . कों . राजा ) नदी ; नई पहा . गुरुवश नसतो तरि अरिरुधिराच्या कां विनिर्मितो न नया । - मोसभा ६ . ९ . यांच्या क्रिया विलोकुनि , म्हणतिल पंकप्रसूति हाय नया । - मोआश्रम ३ . ६७ . [ सं . नद , नदी ]

A Sanskrit English Dictionary

नय  m.  m. (√ 1. नी) leading (of an army), [R.]
   conduct, behaviour, ( esp.) prudent c° or b°, good management, polity, civil and military government, [MBh.]; [Kāv.] &c.
नय   wisdom, prudence, reason ( ibc. or नयेषु, in a prudent manner, [MBh.]), [R.]; [BhP.]
   plan, design, [MBh.]; [Pañc.]; [Kathās.]
   leading thought, maxim, principle, system, method, doctrine, [R.]; [Sāh.]; [Bhāṣāp.]; [Sarvad.]
   a kind of game and a sort of dice or men for playing it, [L.]
    N. of a son of धर्म and क्रिया, [Pur.]
   of a son of 13th मनु, [Hariv.]
   guide, conductor, [L.]
नय  mfn.  mfn. fit, right, proper, [L.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

नय [naya] a.  a. [नी भावे अच्]
   Leading, conducting.
   A guide.
   Suitable, right, proper.
   यः Guiding, leading, managing.
   (a) Behaviour, course of conduct, conduct, way of life as in दुर्नय. सितोन्नतेनैव नयेन हृत्वा कैलासशैलस्य यदग्रशोभाम् [Bu. Ch.1.3.] (b) Prudent or righteous conduct, virtue. नयानयौ दण्डनीत्याम् [Kau.A.1.2.]
   Prudence, foresight, circumspection; तत् तासामुपशान्तये सुमतिभिः कार्यो विशेषान्नयः [Pt.1.371;3.176.]
   Policy, political wisdom, statesmanship, civil administration, state-policy; नयप्रचारं व्यवहारदुष्टताम् [Mk.1.7;] नयगुणोप- चितामिव भूपतेः सदुपकारफलां श्रियमर्थिनः [R.9.27;] नयशालिभिः [Mu.1.22.]
   Morality, justice, rectitude, equity; चलति नयान्न जिगीषतां हि चेतः [Ki.1.29;2.3;6.38;16.42.]
   A plan, design, scheme; हितैः साधुसमाचारैः शास्त्रज्ञैर्मतिशालिभिः । कथंचिन्न विकल्पन्ते विद्वद्भिश्चिन्तिता नयाः ॥ [Pt.1.339;377;] [Mu.6.11;7.9.]
   A maxim, principle.
   Course, method, manner.
   A system, doctrine, opinion.
   A philosophical system; वैशेषिके नये Bhāṣā [P.15.]
  N. N. of Viṣṇu.
   A kind of game. -Comp.
-कोविद,   -ज्ञa. skilled in policy, prudent.
-ग a.  a. behaving properly or prudently.
-चक्षुस् a.  a. having political foresight, wise, prudent; अर्हणामर्हते चक्रुर्मुनयो नयचक्षुषे [R.1.55.] -नेतृ m. a master in politics.
-पीठी   the board or cloth on which men are moved in play.
-प्रयोगः   political wisdom, statesmanship.
-वादिन्  m. m. a politician; [Pt.3.] -विद् m.,
-विशारदः   a politician, statesman; सन्धिविग्रहिको कार्यो राज्ञा नयविशारदः [Matsya P.]
   शास्त्रम् the science of politics.
   any work on politics or political economy.
   a work on morality.
-शालिन् a.  a. just, righteous; नयशालिनि श्रिय इवाधिपतौ विरमन्ति न ज्वलितुमौषधयः [Ki.5.24.]

Shabda-Sagara

नय   r. 1st cl. ( नयते) To go, to move: see णय and णी . भ्वा० आ० सक० सेट् .
नय  mfn.  ( -यः-या-यं)
   1. Fit, right, proper.
   2. Leading, conducting, (who or what does so.)
  m.  ( यः)
   1. Guiding, directing, (literally or figura- tively, as in morals, &c.)
   2. Polity, civil and military government. 3. The theological part of the Vedas.
   4. A sort of dice or men for playing with.
   5. A guide, a conductor.
    E. नय् to go, affix घञ्, or णी to guide, &c. affix भावे अच् .

ROOTS:

नय् घञ् णी भावे अच् .