सूत्रम्

{ sūtram }

The Practical Sanskrit-English Dictionary

सूत्रम् [sūtram]   [सूत्र्-अच्]
   A thread, string, line, cord; पुष्पमालानुषङ्गेण सूत्रं शिरसि धार्यते Subhās.; मणौ वज्रसमुत्कीर्णे सूत्रस्येवास्ति मे गतिः [R.1.4.]
   A fibre; सुराङ्गना कर्षति खण्डिताग्रात् सूत्रं मृणालादिव राजहंसी [V.1.18;] [Ku.1.4.]
   A wire.
   A collection of threads.
   The sacred thread or sacrificial cord worn by members of the first three classes; शिखासूत्रवान् ब्राह्मणः Tarka K.; विप्रत्वे सूत्रमेव हि [Bhāg.12.2.3.]
   The string or wire of a puppet.
   A short rule or precept, an aphorism.
   A short or concise technical sentence used as a memorial rule; it is thus defined: स्वल्पाक्षरमसंदिग्धं सारवद् विश्वतोमुखम् । अस्तोभमनवद्यं च सूत्रं सूत्रविदो विदुः.
   Any work or manual containing such aphoristic rules; e. g. मानवकल्पसूत्र, आपस्तम्बसूत्र, गृह्यसूत्र &c.
   A rule, canon, decree (in law).
   A girdle; वासः ससूत्रं लघुमारुतोऽहरद् भवस्य देवस्य किलानुपश्यतः [Bhāg.8.12.23.]
   A line, stroke.
   A sketch, plan; त्वमेव धर्मार्थदुघाभिपत्तये दक्षेण सूत्रेण ससर्जिथा- ध्वरम् [Bhāg.4.6.44.]
   Indication, prelude; विशङ्क्य सूत्रं पुरुषायितस्य तद् भविष्यतोऽस्मायि तदा तदालिभिः [N.16.15.] -Comp.
-अध्यक्षः   superintendent of weaving; [Kau.A.2.]
-आत्मन् a.  a. having the nature of a string or thread. (-m.) the soul.
-आली   a string of beads &c. worn round the neck, a necklace.
   कण्ठः a Brāhmaṇa.
   a pigeon, dove.
   a wag-tail.
-कर्मन्  n. n. carpentry; अथ भूमिप्रदेशज्ञाः सूत्रकर्मविशारदाः [Rām.2.8.1.] ˚विशेषज्ञः a weaver; [Rām.2.83.12.]
-कारः, -कृत्  m. m.
   an author or composer of Sūtras.
   a carpenter.-कोणः,
-कोणकः   a small drum shaped like an hourglass (डमरु).
-कोशः   a skein of yarn.
-क्रीडा   a particular game with strings (one of the 64 kalās).-गण्डिका a kind of stick used by weavers in spinning threads.
-ग्रन्थः   a book of a phorisms.
-ग्राह a.  a. seizing a thread.
-ग्राहिन्  m. m. a draftsman, an architect.-चरणम् N. of a class of Charaṇas or Vedic schools which introduced various Sūtra-works.
   तन्तुः a thread, string.
   perseverance, energy.
-तर्कुटी   a distaff, spindle.
-दरिद्र a.  a. 'poor in threads', having a small number of threads, thread-bare; अयं पटः सूत्रदरिद्रतां गतः [Mk.2.9.]
   धरः, धारः 'the threadholder', a stage-manager, the principal actor who arranges the cast of characters and instructs them, and takes a prominent part in the Prastāvanā or prelude; he is thus defined: नाट्यस्य यदनुष्ठानं तत् सूत्रं स्यात् सबीजकम् । रङ्गदैवतपूजाकृत् सूत्रधार इति स्मृतः ॥
   a carpenter, an artisan.
   the author of a set of aphorisms.
   an epithet of Indra.
-धृक्  m. m.
   an architect.
   a stage-manager.
-पातः   applying the measuring line.-पिटकः N. of one of the three collections of Buddhistic writings.
-पुष्पः   the cotton plant.
-प्रोत a.  a. fastened. with wires (as puppets).
-भिद्  m. m. a tailor.
-भृत्  m. m. = सूत्रधार q. v.
   यन्त्रम् 'a thread-machine', shuttle.
   a weaver's loom; सूत्रयन्त्रजविशिष्टचेष्टयाश्चर्यसञ्जिबहुशालभञ्जिकः [N.18.13.]
   a shuttle.
-वापः   weaving (threads).
-वीणा   a kind of lute.
   वेष्टनम् a weaver's shuttle.
   the act of weaving.
-शाखम्   the body.
-स्थानम्   (in medic. works) the first general section (treating of the physician, disease, remedies &c.).

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 noun  तत् साङ्केतिकपदं शब्दं वा यस्मिन् कार्यस्य मूलसिद्धान्तस्य प्रक्रियादीनां सक्षिप्तं विधानं निहितम् अस्ति।   Ex. आइन्स्टीनमहोदयस्य ऊर्जायाः सूत्रं कथयतु।

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

bd खान्थि

kas اوٚصوٗل , فارمُلا

mal മൌലിക രചന

mar सूत्र

mni ꯄꯣꯔꯃꯨꯂꯥ

urd اصول

 noun  कस्यापि ज्ञानस्य सूचनायाः वा प्राप्तिस्थानम्।   Ex. विश्वस्तैः सूत्रैः ज्ञातं यद् अस्मिन् नगरे पाकिस्तानिनः हस्तकाः सन्ति।

ONTOLOGY:

संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

स्रोतः

Wordnet:

asm সূত্র

bd सुलुं

kas ذٔریعہ

nep सूत्र

urd ذرائع , وسائل , منابع , مصادر

 noun  कर्पासादेः निर्मितः पटावयवः।   Ex. कौशस्य सूत्रेण एतद् वस्त्रं निर्मितम्।

HOLO MEMBER COLLECTION:

यज्ञोपवीतम्

HYPONYMY:

कङ्कणम् अनन्तः ऊर्णा रक्षाकरण्डकम् रक्षासुत्र

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

तन्तुः तन्त्रम् गुणः सरत् सरित् कुब्रम् चीनः खात्रम्

Wordnet:

bd खुन्दुं

ben সুতো

guj સૂતર

hin धागा

kan ದಾರ

kas پَن , داو

kok धागो

mal നൂലു്

mar दोरा

mni ꯂꯪ

nep धागो

ori ସୂତା

pan ਧਾਗਾ

tam நூல்

tel దారం

urd دھاگہ , سوت , ڈور , تاگا , تار

   See : माला, शासनम्, रज्जुः