प्रत्यक्षसूत्रं - श्लोक १२६ ते १५०

न हि प्रविष्टमात्राणामुष्णादू गर्भगृहादिषु ।
अर्था न प्रतिभान्तीति गृह्यन्ते नेन्द्रियैः पुनः ॥१२६॥
यथा त्वाभासमात्रेण पूर्वं ज्ञात्वा स्वरूपतः ।
पश्चात्तत्राsवबुध्यन्ते तथा जात्यादिधर्मतः ॥१२७॥
यदि त्वालोच्य संमील्य नेत्रे कश्चिद्विकल्पयेत् ।
न स्यात् प्रत्यक्षता तस्य सम्बन्धाsननुसारतः ॥१२८॥
असम्बद्धविकल्पेsपि तुल्यमात्मादि कारणम् ।
तेना ( १ ) साधारणत्वं स्यादत्राsक्षस्यैव कल्पने ॥१२९॥
निर्विकल्पकबोधेsपि नाsक्षं केवलकारणम् ।
तत्पारम्पर्यजाते वा रूढिः स्यात् पङ्कजादिवत् ॥१३०॥
अनिमित्तैव वा रूढिः सुतरां सविकल्पकम् ।
प्रत्यक्षं संमतं लोके न तथा निर्विकल्पकम् ॥१३१॥
वृद्धप्रयोगगम्याश्च शब्दार्थाः सर्वएव नः ।
तेन यत्र प्रयुक्तोsयं न तस्मादपनीयते ॥१३२॥
सिद्धाsनुगममात्रं हि कर्तुं युक्तं परीक्षकैः ।
न सर्वलोकसिद्धस्य लक्षणेन नि( १ )वर्तनम् ॥१३३॥
कल्पनायाह स्वसंवित्ताविन्द्रियाधीनता कथम् ।
मनस्तत्रेन्द्रियं चेत् स्यादू गोत्वादावपि तत्समम् ॥१३४॥
स्वसंवित्तौ तदिष्टं चेल्लोको न ह्येवमिच्छति ।
तस्माद्रूढित्वमेष्टव्यं परिभाषिकताsपि वा ॥१३५॥
मनसस्त्विन्द्रियत्वेन सुखदुःखादिबुद्धिषु ।
यथा प्रत्यच्चतैवं नस्तदधीना भविष्यति ॥१३६॥
तदधीनत्वसाम्येsपि कल्पनाsपोढशब्दनात् ।
प्रत्यक्षं किञ्चिदेवेष्ट यथा तव तथैव नः ॥१३७॥
लिङ्गाद्यभावतश्चापि नाsनुमानादिधीरियम् ।
बाधकप्रत्ययाsसत्त्वान्नाsप्रामाण्यं च युज्यते ॥१३८॥
न च पूर्वमदृष्टत्वात् स्मृतित्वमुपपद्यते ।
तस्मात् प्रत्यक्षमेवेदं व्यवहारस्तथैव च ॥१३९॥
जात्याद्यर्थान्तरं यस्मादतद्रूपेsपि वस्तुनि ।
भवत्यध्यस्य धीस्तस्मान्मृगतृष्णादिभिः समा ॥१४०॥
नैतदश्वादिबुद्धीनामध्यारोपाद्यसम्भवात् ।
स्थितं नैव हि जात्यादेः परत्वं व्यक्तितो हि नः ॥१४१॥
यदि ह्येकान्ततो भिन्नं विशेष्यात् स्याद्विशेषणम् ।
स्वाsनुरूपां सदा बुद्धिं विशेष्ये जनयेत् कथम् ॥१४२॥
स्फटिकादौ तु लाक्षादिस्वरूपा या मतिर्भवेत् ।
अव्युत्पन्नस्य सा मिथ्या व्युत्पन्नानां हि भेदधीः ॥१४३॥
न तु जात्यादिनिर्मुक्तं वस्तु दृष्टं कदा चन ।
तद्विमोकेन वा तानि लाचादिस्फटिकादिवत् ॥१४४॥
तत्रापि चेन्न दृश्येत भेदः कैश्चित् कदा चन ।
रक्तादिबुद्धिसम्यत्त्व्कं विनिवार्येत केन वा ॥१४५॥
न चाsप्ययुतसिद्धानां सम्बन्धित्वेन कल्पना ।
नाsनिष्पन्नस्य सम्बन्धो निष्पत्तौ युतसिद्धता ॥१४६॥
तथा च सति सम्बन्धे हेतुः कश्चिन्न विद्यते ।
षण्णामपि ( १ ) न सम्बन्धः पदार्थानां प्रतीयते ॥१४७॥
समवायवियोगाच्च विश्लेषः स्यात् परस्परम् ।
तत्क्लृप्तानवस्था स्यात् तस्य तस्याsन्यसङ्गतः ॥१४८॥
अथ तस्याssत्मरूपत्वान्नाsन्यसम्बन्धकल्पना ।
अभेंदात्समवायोsस्तु स्वरूपं धर्मधर्मिणोः ॥१४९॥
न हि स व्यतिरिक्तः सन् सम्बन्धं प्रतिपद्यते ।
तस्मिंस्ताभ्यामाभिन्ने तु न नानात्वं तयोर्भवेत् ॥१५०॥