स्वात्मसुख - स्वस्वरुपप्राप्तीचा उपाय

’ स्वात्मसुख ’ या काव्यात, गुरूविषयी भाव असला म्हणजे गुरूची अनन्यभक्ति होते व नंतर केवळ निष्कलंक भावानेंच स्वात्मसुखाची प्राप्ति होते असे प्रतिपादन केले आहे.


ऐसें सिद्ध स्वरुप असतां । तें जेणें प्रकारें ये हाता । तें साधनही तत्त्वतां । सांगेन आइका ॥४१॥

सुमनें सांडूनि सकळें । गुणेंवीण गुंफिजे परिमळें । तैसें आत्मसाधन केवळें । स्वात्मसिद्धीचें ॥४२॥

लहरिया लहरी आलिंगिजे । ते आलिंगनीं नाडळे दुजें । तैसें आत्मसाधन जाणिजे । स्वात्मसिद्धीचे ॥४३॥

अलंकार सोनिया मिळे । तेथें मिळणी दुजें नाडळें । ऐसी वृत्ती अखंड फळे । आत्मसाधनी ॥४४॥

जेथें आतळों न शके ज्ञान । तेथें कैचें ध्येय ध्यात ध्यान । येथ वस्तूचें साधन । वस्तूचि होय ॥४५॥

सुवर्ण धन । कां धनें सुवर्ण । तैसें वस्तूचे साधन । वस्तूचि होय ॥४६॥

लोहकाम लोहखडें घडे । तैसी वस्तू वस्तुत्वें जोडे । जैसें सूर्याचेनि उजियेडें । सूर्यचि दिसे ॥४७॥

बाहूंवीण खेंव । प्राणेंवीण धांव । मनेंवीण भाव । भावना जेथ ॥४८॥

शब्देंवीण बोली । चरणेंवीण चाली । दृष्टीवीण आली । दर्शन शोभा ॥४९॥

क्रियेवीण कर्म । दानेंवीण धर्म । धारणेवीण उपशम । मांडला दिसे ॥५०॥

जेवीं एकपणें तंतू । अनेक पटू तोचि होतू । तैशी एकात्मता जगा आंतू । लक्षिजे तें आत्मसाधन ॥५१॥

वृत्तीसी अखंडतां न घडे । तंव साधनी साध्य कैचें जोडे । जैसें भंगलें पात्र कोरडें । भरितांही तोय ॥५२॥

घटाकाशीचेनि आकाशें । सदा महदाकाशीं वसे । घटभंगीं अभंग असे । जेथिचें तेथें ॥५३॥

तो घट जें देववशें फुटे । मग घटाकाश लागे नीट वाटे । तैंच महदाकाश भेटे । येर्‍हवीं चुके ? ॥५४॥

तैसी आकार निराकारीं । वृत्ति अखंडत्व धारण धरी । तें साध्याच्याही साक्षात्कारी । कार्यसिद्धि ॥५५॥

तया नांव साधन । आत्मसाक्षात्कारीचें अंजन । जें हात बसलिया निधान । होइजे स्वयें ॥५६॥

सूर्ये केला दिवसू । जळबिंदु करी पावसु । पृथ्वी करी पांशू । स्वात्मत्वाचा ॥५७॥

तैसें साध्यचि साधना । जंव नये अनुसंधाना । तंव वांचूनि मना । सदभाव नाही ॥५८॥

जेथें स्वस्वरुपाची नास्तिक । ते येणें साधनें देख । तेथेंचि आणिली आस्तिक्य । आत्मत्वाची ॥५९॥

जेथें जग हें ब्रह्मा नव्हे । तेंचि ब्रह्मत्वें उभें राहे । तरी कवण पा न पाहे । सर्वार्थ भावें ॥६०॥

चिंतामणींचा हिरा । जरी तेजरुप खरा । मिनलिया अलंकारा । न मने कवणा ॥६१॥

आकाशाचा दर्पण । सन्मुख जोडला संपूर्ण । तरी स्वस्वरुपा कवण । पाहों विसरे ॥६२॥

तेथें पाहतां स्वरुप भासे । विस्मरणामाजीं तेंचि दिसे । कर्मक्रियेही सरिसें । लागलें सदा ॥६३॥

तें सांडितां सांडिलें न जाये । डोळे झांकितां अधिक होये । देहाचा भ्रम निःशेष जाये । सहजान्वयें स्वभावें ॥६४॥

कां मुक्ताफळाचा परिसू । जोडलिया स्वप्रकाशू । तरी मुकुटीं बाणितां उल्हासू । न करी कवण ॥६५॥

कां कल्पतरुचें झाड । सुवास सुंदर आणि गोड । मीनलिया इंद्रियांचें कोड । न पुरवी कवण ॥६६॥

तैसा परमात्मा परेश । सर्वरुपें रुपस । जोडलियां कां डोळस । डोळे झांकी ॥६७॥

यापरी जे जे प्रतिमा । तेथें प्रगटे परमात्मा । हे गोडी आत्मयारामा । निर्मनें रमवी ॥६८॥

जैसें सूर्याची किरणें । सूर्यापुढें धांवती जाण । तेणें प्रकाशें सूर्यपण । अधिकाधिक ॥६९॥

कां रत्नाची कीळ । रत्नावरी वाढे प्रबळ । तेणें रत्नासीचि केवळ । प्रबळता आणी ॥७०॥

कां चंदनाचा वासू । चंदनाहुनी चौपसू । धावे तेणें अतिसुवासु । चंदना आणी ॥७१॥

कां अग्नीच्या ज्वाळा । अग्नीवरी वाढती प्रबळा । तिनें अतिरुप अनळा । आणिलें जैसे ॥७२॥

तैसे विश्वप्रकाशितया गभस्ती । त्याचें किरणें नानाव्यक्ती । तेथें नास्तिकता जे देखती । ते मूर्ख मृगतृष्णिका ॥७३॥

हो कां चिद्रत्नाची कळा । तें हें चराचर सकळा । ऐसी कळा न दिसे ते समळा । पडळ दृष्टी ॥७४॥

असो हे सुवर्ण खोटी । करुनि धातली वधूच्या कंठीं । तेणें ते गोमटी । दिसेल काई ? ॥७५॥

मा त्याचें करुनि भूषण । अंग प्रत्यंगीं जाण । बाणिल्या सुंदरपण । शोभेसी ये ॥७६॥

तैसे स्वस्वरुपें निर्विकार । त्याचें सर्वांग भूषण मनोहर । तेणेंसि अलंकारिलें चराचर । स्वरुपचि भासे ॥७७॥

चंदनाचेनि संनिधीं झाडें । न मोडतां चंदनत्व घडे । तैसा वस्तूचेनि अंगें प्रपंच वाढे । तद्रूपतेंसी ॥७८॥

सुवर्ण आणि भूषण । तेथ काई असे दोनीपण । प्रगट पहातां कांकण । सोनेंचि असे ॥७९॥

स्वयंभ पट पाहातांचि दिठीं । तंतूसीचि होय भेटी । तैसी अवलोकितां सकळ सृष्टी । स्वरुपचि भासे ॥८०॥

सागरीं भरितें दाटे । तेथें सागरत्व चढे कीं ओहटे । तेवीं जगदाकारें प्रगटे । ईश्वरशोभा ॥८१॥

ऐशिया संविती । इंद्रिय कर्माची प्रवृत्ति । प्रवर्ततां आपुलाले स्थिती । बाधूं नपवे ॥८२॥

चंद्र काये चांदिणेन हारपे । सागर लहरियांस्तव लोपे । तैसा इंद्रियकर्मी आत्मा लोपे । कीं प्रकटे स्वयें ॥८३॥

यालागीं उघडिया दृष्टी । पाहतां दृश्येची नव्हे भेटी । नामा रुपाची सृष्टी । देखतांही ॥८४॥

सुवर्णाचे ह्नणती नग । तें नग नव्हे सोनेंचि चांग । तैसें दृश्याचें देखणें आंग । द्रष्टाचि दिसे ॥८५॥

ह्नणे म्यां सोनेंचि पहावें दिठीं । तरी पुढें ठेविजेल खोटी । परी खोटी वेगळी भेटी । सुवर्णी नघडे ॥८६॥

तैसें जग हें परतें न्यावें । मग आत्मत्व म्यां पहावें । कांकण आटूनी ह्नणावें । सुवर्ण आतां ॥८७॥

तरी आटावें हे आटाटी । संकल्प संनिपात उठी । येर्‍हवीं आटितां नाटितां दिठीं । सोनेंचि असे ॥८८॥

तरंगा लहरी मिळें । तेथें विजातीय नाडळे । तेवीं सकळीं सकळ फळे । स्वात्मभाव ॥८९॥

छायामंडपीं विचित्र सेना । दीपेंवीण दिसो कां नयना । तैसी प्रकृतीकर्मगणना । स्वात्मभावेंचि आभासे ॥९०॥

ते मंडपीमाजीं जें जें दिसे । तद्रुपें दीपप्रभा आभासे । तैसा जगदाकारें प्रकाशे । निर्विकार आत्मा ॥९१॥

तेथ देवाचें देवपण सरे । भक्ताचें भक्तपण विरे । तर्‍ही भजन उरें । निर्विशेषीं ॥९२॥

उदकाचें मोती होये । तेथ उदकपण निःशेष जाये । तरी ह्नणती पाणी आहे । अतिदीप्ति प्रभा ॥९३॥

काशीहुनी परते कावडी । तो गांवासि ये घेऊनि गुढी । तरी यात्रा श्रेय न सांडी । क्षेत्रत्यागें ॥९४॥

कां अमृत सेविजे नरें । तें सेवितां तत्काळ सरे । परी अंगीं अमरत्व उरे । अमृतेवीण ॥९५॥

तैसी आत्मसिद्धीसी देऊनि भेटी । सर्व साधन तत्काळ घोटी । ते आत्मसिद्धीवरी उठी । सदगुरुभजन ॥९६॥

हें अद्वैत भजन चोखडें । अनुभवी जाणती फुडें । येरा परिसतांचि कानडें । मंदभाग्या ॥९७॥

पहा पां चंद्रकिरणेचें अमृत । तेणें चकोरें होती तृप्त । परी वायस काय तेथ । श्रद्धा धरिती ॥९८॥

चंद्र चकोरां तृप्ती करी । येरां आण देउनी काय वारी । जो जैशी श्रद्धा करी । तो तैशापरी संतृप्त ॥९९॥

वानर सकळ फळें खाय । परी नारळातें अव्हेरुनी जाय । त्याचें अभ्यंतर नोहे । ठाउकें तया ॥१००॥


References : N/A
Last Updated : September 19, 2011

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP