आपला

A dictionary, Marathi and English

   Used of a greedy or selfish person. तूं आपला ऐस Go to; mind your own business.

Aryabhushan School Dictionary

 pro   One's own. It corresponds to आपण throughout its various meanings. It is often used as a pillowword for the careless speaker as, मी आपला येथून निघालों. आपली वाढवून खाणें To selfishly advance one's own interests.
आपलीशी करणें   To establish one's own (will, side); to carry one's own point. To act like one's self.
आपलासा म्हणणें-समजणें   To call or suppose one's own or well-disposed to one's self.
आपल्या चेपया दुसऱ्या फुल्या   Pressing down in the measure when helping himself filling the measure loosely when helping others. Used of a greedy person.
आपला तो बाब्या दुसऱ्याचें तें कारटें   All his geese are swans.
आपला हात आणि जगन्नाथ   Liberty to appropriate to one's own satisfaction.
आपली पाठ आपणास दिसत नाहीं   One is not alive to one's own faults. He is not aware of the good or evil spoken of him behind his back.
आपलेच दांत आणि आपलेच ओंठ   Used when one who inflicts punishment and one who receives it are closely connected.
आपलें नाक कापून दुसऱ्याला अपशकून   Cut off your nose to spite your face. To injure oneself in order to injure others.
आपल्या कानी सात वाळ्या   To profess total ignorance of.
आपल्या पोळीवर तूप ओढणें   To usurp all benefit.
तूं आपला ऐस   Go to; mind your own business.

मराठी (Marathi) WN

   See : खाजगी, स्वकीय, स्वकीय

महाराष्ट्र शब्दकोश

   सना . ( आपण षष्ठी ).
   स्वत : चा ; मालकीचा ; आपण या शब्दाप्रमाणें याचाहि प्रयोग तिन्ही पुरुषी , दोन्हीं वचनांत करतात . आपण पहा .
   भ्रांतिष्ट किंवा अनिश्चयी मनुष्याच्या बोलण्यांत हा शब्द निरर्थक , वाक्यपूरणार्थक येतो . उ० मी आपला येथून उठलों ; तो आपला त्याच्या घरीं गेला . काय मेलीं अलीकडचीं कार्टी तरी ! ... ... लहान नाहीं , मोठं नाहीं , आपलं उठ घोड्या पाणी पी ! - सुंदरची संक्रांत . आपला हा शब्द पुष्कळ वेळा सुशिक्षित लोकांकडूनहि आपण या अर्थी वापरण्यांत येतो ; जसें - आपल्यास किंवा आपल्याला = आपणांस . [ आपण षष्ठी ; सं . आत्मीय ; प्रा . अपुल्ल ; गु . आपणु ] आपली वाढवून खाणें - आपमतलबीपणानें आपलेंच घोडें पुढें ढकलणें ; आपल्या हिताकडेच पाहणें . - आपलीशी करणें -
   आपलें म्हणणें ( पक्ष , मत ) सिध्द करणें , प्रस्थापित करणें ; आपली सरशी करणें .
   वश करणें ; ताब्यांत आणणें . प्रपंच वैरी मारावा । अथवा आपलासा करावा । विपू . ७ . १४४ .
   स्वत : च्या मनाप्रमाणें वागणें . आपला , आपलासा म्हणणें , समजणें - एखाद्यास आत्मीय भावनेनें किंवा मित्रत्वाच्या भावनेनें वागविणें ; मित्र समजणें . ज्यास मीं एकदां आपलासा म्हटलें त्याच्यासाठीं मीं हवी तितकी घस सोशीन . तूं आपला ऐस - तूं आपलें स्वत : चें काम पहा , दुसर्‍याची उठाठेव करुं नको म्ह०
   आपल्या ( ला ) चेप्या , दुसर्‍या ( ला ) फुल्या = आपल्यास घ्यावयाचें असलें म्हणजे माप दाबून भरणें व दुसर्‍यास द्यावयाचें असलें म्हणजे माप पोकळ भरणें . ही म्हण लोभी किंवा आपमतलबी माणसास लावतात .
   आपलें तें मापलें व दुसर्‍याचें तें दुपायलें .
   आपला कान पिळून घेणें = एखादी गोष्ट करुन ती बिघडली म्हणजे पुन्हां तशी न करण्याचा निश्चय करणें ; अद्दल घडणें
   आपला हात आणि जगन्नाथ = एखादें कार्य स्वत : च्या हातांत असलें म्हणजे त्यांत स्वत : चा स्वार्थ साधणें . ( जगन्नाथपुरी येथील प्रसाद एका ठिकाणीं ठेवलेला असतो व त्यांतून यात्रेकरुनें हवा तितका ( पुष्कळ सुध्दां ) घ्यावयाचा असतो ; किंवा जगन्नाथ म्हणजे सर्व सत्ताधीश - हात . ) विपुलता व हवें तेवढें घेण्याची मुभा याअर्थी ही म्हण रुढ झाली असावी .
०तुपला वि.  माझा तुझा ; स्वत : चा व परक्याचा ; आपपर .
   आपली मालकीची ; आपली म्हटलेली ( मिळकत , जिन्नस वगैरे ). आपपर किंवा आपअपर याच्यासारखेच आपला तुपला यापासून सामसिक शब्द बनतात .
०माणूस   मनुष्य - पुन . प्रीतीचा मनुष्य . आपल्या मनुष्याला कोणी कमी कां करतो ? - करंज्याचा फार्स २२ . आपलाला - वि . आपआपला ; ज्याचा त्याचा स्वत : चा ; आपलाले कपडे सांभाळा ! आपलूक आपलुकी - स्त्री . ( चि . ) आपलेपणा ; स्वकीयता . आपले आपण आपल्याआपण - क्रिवि . आपखुषीनें ; स्वयंप्रेरणेनें ; आपण होऊन . आपलें उगीच - विनाकारण ; निरर्थक . आपला अर्थ २ पहा . आपलें उगीच कारागिराची कुशलता पाहून माझी दृष्टि तिकडे वळली . - मृ ५८ . - आपल्या अंगीं अंगें अंगानें - स्वत :; खुद्द . आपल्या आपण - दुसर्‍याच्या मदतीवांचून ; स्वत : च ; आपसूक . आपल्या घरचा थोर राजा - वि .
   हट्टी , हेकेखोर मनुष्य .
   स्वत : च्या घरीं जबरदस्तीनें वागणारा व बाहेर लोकांत थंड - नरमपणानें वागणारा ; गांवचा गांड्या आणि बायकोचा देशपांड्या .
   दुसर्‍यावर विनाकारण वर्चस्व गाजविणारा . तो असेल आपल्या घरचा थोर , मला काय ? आपल्यांत - स्वगत ( भाषण ) जुन्या नाटकांतून स्वगत या अर्थी आपल्यांत हा शब्द योजीत असत . भीमराव :-( थांबून आपल्यांत ) - रत्नकांता नाटक २४ .