राजोवाच
ब्रह्माणा चोदितो ब्रह्मन गुणाख्यानेऽगुणस्य च ।
यस्मै यस्मै यथा प्राह नारदो देवदर्शनः ॥१॥
एतद वेदितुमिच्छामि तत्त्वं वेदविदां वर ।
हरेरद्भूतवीर्यस्य कथा लोकसूमगंलाः ॥२॥
कथयस्व महाभाग यथाहमखिलात्मानि ।
कृष्णे निवेश्य निःसंग मनस्त्यक्ष्ये कलेवरम ॥३॥
श्रृण्वतः श्रद्धया नित्यं गृणतश्च स्वचेष्टितम ।
कालेन नतिदीर्घेण भगवान विशते हृदि ॥४॥
प्रविष्टः कर्णरन्ध्रेण स्वानां भावसरोरुहम ।
धुनोति शमलं कृष्णः सलिलस्य यथा शरत ॥५॥
धौतात्मा पुरुषः कृष्णपादमुक्लं न मुत्चति ।
मुक्तसर्वपरिक्लेशः पान्थ्र स्वशरणं यथा ॥६॥
यदधातुमतो ब्रह्मान देहारम्भोऽस्य धातुभिः ।
यदृच्छया हेतुना वा भवन्तो जानते यथा ॥७॥
आसीद यदुदरात पद्मं लोकसंस्थानलक्षणम ।
यावानयं वै पुरुष इयत्तवयवैः पृथक ।
तावानसाविति प्रोक्तः संस्थावयववानिव ॥८॥
अजः सृजति भूतानि भुतात्मा यदनुग्रहात ।
ददृशे येन तद्रुपं नाभिपद्मसमुद्भवः ॥९॥
स चापि यत्र पुरुषो विश्वस्थित्युद्भावाप्ययः ।
मुक्त्वाऽऽत्ममयां मायेशः शेते सर्वगुहशयः ॥१०॥
पुरुषावयवैर्लोकां सपालाः पुर्वकल्पिताः ।
लोकैरमुष्यावयवाः सपालैरिति शुश्रुम ॥११॥
यावान कल्पो विकल्पो वा यथा कालोऽनुमीयते ।
भुतभव्यभवच्छब्द आयुर्मानं च यत सतः ॥१२॥
कालस्यानुगतिर्या तु लक्ष्यतेऽण्वी बृहत्यति ।
यावत्यः कर्मगतयो यादृशीर्द्विजसत्तम ॥१३॥
यस्मिन कर्मसमावायो यथा येनोपगृहाते ।
गुणांना गुणिनां चैव परिणाममभीप्सताम ॥१४॥
भुपातालककुब्व्योमग्रहन क्षत्रभुभृताम ।
सरित्समुद्रद्वीपानां सम्भव श्चैतदोकसाम ॥१५॥
प्रजाणमण्डकोशस्य ब्राह्मभ्यन्तरभेदत्तः ।
महतां चानुचरितं वर्नाश्रमविनिश्चयः ॥१६॥
युगानि युगमानं च धर्मो यश्च युगे युगे ।
अवतारानुचरितं यदाश्चर्यतम हरेः ॥१७॥
नृणां साधारणो धर्मः सविशेषश्च यादृशः ।
श्रेणीनां राजर्षीणां च धर्मः कृच्छ्रेषु जीवताम ॥१८॥
तत्त्वानां परिसंख्यानां लक्षण हेतुलक्षणम ।
पुरुषाराधनविधिर्योगस्याध्यत्मिक्स्य च ॥१९॥
योगेश्वरै श्वर्यगतिर्लिंगभंगस्तु योगिनाम ।
वेदोपवेदधर्माणामितिहासपुराणयोः ॥२०॥
सम्प्लवः सर्वभुतांना विक्रमः प्रतिसंक्रमः ।
इष्टापूर्तस्य काम्यानां त्रिवर्गस्य च यो विधिः ॥२१॥
यश्चानुशायिनां सर्गः पाखण्डस्य सम्भवः ।
आत्मनो बन्धमोक्षौ च व्यवस्थानं स्वरुपतः ॥२२॥
यथाऽऽत्मतन्त्रो भगवान विक्रीडत्यात्ममायया ।
विसृत्य वा यथा मायामुदास्ते साक्षिवद विभुः ॥२३॥
सर्वमेतच्च भगवान पृच्छते मेऽनुपूर्वशः ।
तत्वतोऽर्हस्युदाहर्तु प्रपन्नाय महामुने ॥२४॥
अन्न प्रमाणं हि भवान परमेष्ठी यथाऽऽत्मभुः ।
परे चेहानुतिष्ठन्ति पूर्वेषां पूवजैः कृतम ॥२५॥
न मेऽसवः परायन्ति ब्रह्मान्नशानादमी ।
पिबतोऽच्युतपीयुषमन्यत्र कुपिताम द्विजात ॥२६॥
सूत उवाच
स उपामन्त्रितो राज्ञा कथयामिति सप्ततेः ।
ब्रह्मारातो भृशं प्रीतो विष्णुरातेन संसदि ॥२७॥
प्राह भागवंतं नाम पुराणं ब्रह्मसम्मितम ।
ब्रह्माणे बह्गवत्प्रोक्तं ब्रह्मकल्प उपागते ॥२८॥
यद यत परीक्षिदृषभः पाण्डुनामनुपृच्छति ।
आनुपूर्व्येण तत्सर्वमाख्यातुमुपचक्रमे ॥२९॥
इति श्रीमद्धागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां द्वितीयस्कन्धे प्रश्नविधिर्नामाष्टमोऽध्यायः ॥८॥