श्रीशुक उवाच
आत्ममायामृते राजन परस्यानुभवत्मनः ।
न घटेतार्थसम्बन्धः स्वप्रद्रष्टुरिवात्र्जसा ॥१॥
बहुरुअ इवाभाति मायाया बहुरुपया ।
रममाणो गुणेष्वस्या ममाहमिती मन्यते ॥२॥
यर्हि वाव महिर्मि स्वे परस्मिन कालमायायोः ।
रमेत गतसम्मोहस्त्यक्त्वोदास्ते तदोभयम ॥३॥
आत्मतत्त्वविशुद्धयर्थ यदाह भगवानृतम ।
ब्रह्माणे दर्शयन रुपमव्यलीकव्रतादृतः ॥४॥
स आदिदेवो जगतां परो गुरुः स्वधिष्णयमास्थाय सिसृक्षयैक्षत ।
तां नाध्यगच्छद दृशमत्र सम्मतां प्रपंचनिर्माणविधिर्यया भवेत ॥५॥
सचिन्तयन द्वयक्षरमेकदाम्भस्युपाश्रुणोदद्विर्गोदित वचो विभूः ।
स्पर्शेषु यत्षोडशमेकविंशं निष्किंचनानां नृप यद धनं विदुः ॥६॥
निशम्य तद्वक्तॄदीदृक्षया दिशो विलोक्य तरान्यदपश्यमानः ।
स्वधिष्णमास्थाय विमृश्य तद्धितं तपस्यु पादिष्ट इवादधे मनः ॥७॥
दिव्यं सहस्त्राब्दममोघर्दशनो जितानिलत्मा विजितोभयेन्द्रियः ।
अतप्यत स्माखिललोकतपनं तपस्तपीयांस्तपतां समाहितः ॥८॥
तस्मै स्वलोकं भगवान सभाजितः सन्दर्शयामास परं न यत्परम ।
व्यपेतसंक्लेशाविमोहसाध्वसं स्वदृष्टवद्भिर्विबुधैरभिष्टुतम तम ॥९॥
प्रवर्तते यत्र रजस्तमस्तयोः सत्त्वं च मिश्रं न च कालविक्रमः ।
न यत्र माया किमुतापरे हरे रनुव्रत यत्र सूरासूरार्चिताः ॥१०॥
श्यामावदाताः शतपत्रलोचनाः पिशंगःवस्त्रा सूरुचः सूपेशसः ।
सर्वे चतुर्बाहव उन्मिषन्माणि प्रवेकनिष्काभरणाः सूवर्चसः ।
प्रवालवैदूर्यमृणालवर्चसः परिस्फुरत्कुण्डलमौलिमालिनः ॥११॥
भ्राजिष्णुभिर्यः परितो विराजते लसद्विमानावलिभिर्महात्मनाम ।
विद्योतमानः प्रमदोत्तमद्युभिः सविद्युदभ्रावलिभिर्यथा नभः ॥१२॥
श्रीर्यत्र रुपिण्युरुगायपादयोः करोति मानं बहुधा विभुतिभिः ।
प्रेखं श्रिता या कुसूमाकरानुगै र्विगीयमाना प्रियकर्म गायती ॥१३॥
ददर्श तत्राखिलसात्वतां पतिं श्रियः पतिंक यज्ञपतिं जगत्पतिम ।
सूनन्दनन्दप्रबलर्हणादिभिः स्वपार्षदमुख्यैः परिसेवितं विभुम ॥१४॥
भृत्यप्रसादाभिमुख दृगासवं प्रसन्नहासारुणलो चनाननम ।
कीरीटिनं कुण्डलिनं चतुर्भुज पीताम्बरं वक्षासि लक्षितं श्रिया ॥१५॥
अध्यर्हणीयासनमास्थितं परं वृतं चतुः षोडशपंचशक्तिभिः ।
युक्तं भगैः स्वैरितरत्र चाधुवैः स्व एव धामन रममाणमीश्वरम ॥१६॥
तद्दर्शनाह्लादपरिप्लुतान्तरो हृष्यत्तनुः प्रेमभराश्रुलोचनः ।
ननाम पाअम्बुजस्मस्य विश्वसृग यत पारमहंस्येन पथाधिगम्यते ॥१७॥
तं प्रीयमाणं समुपस्थिंत तदा प्रजाविसर्गे निजशासनर्हणम ।
बभाष ईषात्स्मितशोचिषा गिरा प्रियः प्रिय प्रीतमनाः करे स्पृशन ॥१८॥
श्रीभगवानुवाच
त्वयाहं तोषितः सम्यग वेदगर्भ सिसृक्षया ।
चिरं भुतेन तपसा दुस्तोषः कूटयोगिनाम ॥१९॥
वरं वरयः भद्रं ते वरेशं माभिवाच्छितम ।
ब्रह्मात्र्छ्रेयः परिश्रामः पुंसो मद्दर्शनावधिः ॥२०॥
मनीषितानुभावोऽयं मम लोकावलोकनम ।
यदुपश्रुत्य रहसि चकर्थ परमं तपः ॥२१॥
प्रत्यादिष्टं मया तत्र त्वयि कर्मविमोहिते ।
तपो मे हृदय साक्षादात्माहं तपसोऽनघ ॥२२॥
सूजामि तपसैवेद ग्रसामि तपसा पुनः ।
बिभर्मि तपसा विश्वं वीर्य मे दुश्चरं तपः ॥२३॥
ब्रह्मोवाच
भगवान सर्वभुतानामध्यक्षोऽवस्थितो गुहाम ।
वेद ह्याप्रतिरुद्धेन प्रज्ञानेन चिकीर्षितम ॥२४॥
तथापि नाथमानस्य नाथ नाथय नाथितम ।
परावरे यथा रुपे जानीयां ते त्वरुपिणः ॥२५॥
यथाऽऽत्ममायायोगेन नानाशक्त्युपबृंहितम ।
विलुम्पन विसृजन गृह्णन बिभ्रदात्मानमात्मना ॥२६॥
क्रीडस्यमोघसंकल्प ऊणनाभिर्यथोर्णुते ।
तथा तद्विषयां धेहि मनीषां मयि माधव ॥२७॥
भगवच्छिक्षितमहं करवाणि ह्यातन्द्रितः ।
नेहमानः प्रजसर्ग बध्येन यदनुग्रहात ॥२८॥
यावत सखा सख्युरिवेश कृतः ।
प्रजाविसर्गे विभजामि भो जनम ।
अविक्लवस्ते परिकर्मणि स्थितो मा मे समुन्नद्धमदोऽजमानिनः ॥२९॥
श्रीभगवानुवाच
ज्ञानं परमगुह्नं मे यद विज्ञानसमन्वितम ।
सरहस्यं तदंग च गृहाण गदितं मया ॥३०॥
यावानहं यथाभावो यद्रूपगुणकर्मकः ।
तथैव तत्त्वविज्ञानमस्तु ते मदनुग्रहात ॥३१॥
अहमेवासमेवाग्रे नान्यद यत सदसत परम ।
पश्चादहं यदेतच्च योऽवाशिष्येत सोऽसम्यहम ॥३२॥
ऋतेऽर्थं यत प्रतीयेत न प्रतीयेत चात्मनि ।
ताद्विद्यादात्मनो मायां यथाऽऽभासो यथा तमः ॥३३॥
यथा महान्ति भुतानि भुतेषुच्चावचेष्वनु ।
प्रविष्टान्यप्रविष्टानि तथा तेषु न तेष्वहम ॥३४॥
एतावदेव जिज्ञांस्यं तत्त्वजिज्ञसूनाऽऽत्मनः ।
अन्वयव्यतिरेकाभ्यां यत स्यात सर्वत्र सर्वदा ॥३५॥
एतन्मतं समातिष्ठ परमेण समाधिना ।
भवान कल्पाविकल्पेषु न विमुह्यति कर्हिचित ॥३६॥
श्रीशुक उवाच
सम्प्रदिश्यैवमजनो जनानां परमेष्ठिनम ।
पश्यतस्तस्य तद रुपमात्मानो न्यरुणद्धरी ॥३७॥
अन्तर्हितेन्द्रियार्थाय हरये विहितात्र्जालिः ।
सर्वभुतमयो विश्वं ससर्जेदं स पुर्ववत ॥३८॥
प्रजापतिधर्मपातिरेकदा नियमान यमान ।
भद्रं प्रजानामन्विच्छन्नातिष्ठत स्वार्थकाम्यया ॥३९॥
तं नारदः प्रियतमो रिक्थादानामनुव्रतः ।
शुश्रुषमाणः शीलेन प्रश्रयेण दमेन च ॥४०॥
मायां विविदिषन विष्णोर्मायेशस्य महामुनिः ।
महाभागवतो राजन पितरं पर्यतोषयत ॥४१॥
तृष्ठं निशात्म पितरं लोकांना प्रतितामहम ।
देवर्षिः परिपप्रच्छ भवान यन्मानुपृच्छति ॥४२॥
तस्मा इदं भागवतं पुराणं दशलक्षनम ।
प्रोक्तं भगवता प्राह प्रीतः पुत्राय भूतकृत ॥४३॥
नारदः प्राह मुनये सरस्वत्यास्तटे नृप ।
ध्यायते ब्रह्मा परमं व्यासायामिततेजसे ॥४४॥
यदुताहं त्वया पॄष्टो वैराजात पुरुषदिदम ।
यथाऽऽसीत्तदुपाख्यास्ये प्रश्नानन्यांश्च कृत्स्नशः ॥४५॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां द्वितीयस्कन्धे नवमोऽध्यायः ॥९॥