पूर्वखण्डः - अध्याय ११

मेषे गतो भूमिसुतः प्रसूते
सूर्येण दृष्टो विधनं मनुष्यम् ।
विहिनबुद्धिं कृपणस्वभावं
विवर्जितं सत्यदयानयद्यैः ॥१॥
मेषाश्रीतो भूमिसुतेअः प्रसूते
चन्द्रेण दृष्टः प्रियमिष्टधर्मम् ।
दयानुरक्तं पितृमातृभक्तं
मुख्यं स्ववर्गे नियतं सदैव ॥२॥
भौमोऽजसंस्थो बुधदृष्टियुक्तः
करोति सत्यं वनितासु दक्षम् ।
पुशिक्षितं शास्त्रकथासु दक्षं
यज्ञोद्यतं पौष्टिकमेव नित्यम् ॥३॥
जीवेन दृष्टः क्षितिजोऽजसंस्थो
नरं सुवाते बहुशास्त्रलुब्धम् ।
हिरण्यवस्त्रैश्च चतुष्पदाद्यं
विवर्जितं पापकथानुषङ्गैः ॥४॥
शुक्रेण दृष्टः प्रकरोति भौमो
मेषाश्रितस्तीर्थकथानुरक्तम् ।
शौचाधिकं देवगुरुप्रसक्तं
स्वधर्मसंस्थं सुरतप्रगल्भम् ॥५॥
नयातिगं बान्धववैरभाजं
सौरेण दृष्टः क्षितिजः प्रसूते ।
मेषे मनुष्यं परदेशरक्तं
विहीनकोपं भयसंयुतं च ॥६॥
वृषाश्रितो भूतनयः प्रसूते
सूर्येण दृष्टो रतिदःसिताङ्गम् ।
विहीनधर्मं जरया समेतं
त्यक्तं जनैः पीडितमुग्रशोकैः ॥७॥
चन्द्रेण दृष्टः क्षितिजो गविस्थो
नरं सुवाते सततं नयज्ञम् ।
प्रियं प्रसचं सततं सुकान्तं
मनोज्ञवेशं भयवर्जितं च ॥८॥
बुधेन दृष्टः क्षितिजो गविस्थः
करोति कीर्त्या सहितं मनुष्यम् ।
नानाधनैः संयुतमिष्टसत्यं
गुरुप्रसक्तं विनयाधिकं च ॥९॥
दृष्टो गविस्थः क्षितिजः प्रशान्तं
जीवेन नित्यं जनयेन्मनुष्यम् ।
पथ्याशिनं सर्वकलासु दक्षं
विचित्ररत्नं पशुसंयुतं च ॥१०॥
शुक्रेण दृष्टो गवि भूमिपुत्रो
गोभूहिरण्यैः सहितं प्रसूते ।
नरं निधिग्रामपुरैः समेतं
सूसंयुतं धर्म परं सदैव ॥११॥
मन्देन दृष्टो बहुमानभाजं
वृषे विधत्ते क्षितिजो मनुष्यम् ।
सुदीर्घसूत्रं विनयेन हीनं
प्रेष्यं खलं पापधनं कृतघ्नम् ॥१२॥
नृयुग्मसंस्थः क्षितिजः प्रसूते
सूर्येन दृष्टः परतर्कुकं च ।
नरं विहीनं सुतमित्रदारैः
पराजितं नीचरतं सुदुष्टम् ॥१३॥
चन्द्रेण दृष्टः क्षितिजस्तृतीये
राशौ प्रसूते नृपपूजिताञ्गम् ।
खरोदृष्टगोवित्तचयेन युक्तं
प्रभाविनं ब्राह्मणसंमतं च ॥१४॥
बुधेन दृष्टः क्षितिजो नृयुग्मे
स्थितः प्रियं बन्धुजनस्य नित्यम् ।
स्त्रीभोगशय्यासनयानयुक्तं
हितं हि सर्वस्य जनस्य नित्यम् ॥१५॥
जीवेन दृष्टो मिथुने दयाढ्यं
कुजः प्रसूते बहुशास्त्ररक्तम् ।
नरं सैदा तीर्थव्रप्रसक्तं
श्रद्धान्वितं शौचसमन्वितं च ॥१६॥
शुक्रेण दृष्टो मिथुने प्रसूते
भौमः प्रगल्भं सुभगं मनुष्यम् ।
विनीतवेषं परवीतभजं
सुसङ्गतं साधुजनस्य नित्यम् ॥१७॥
सौरेण दृष्टः क्षितिजः सपपं
राशौ तृतीये जनयेन्मनुष्यम् ।
रोगाकुलं छिद्रपरं परेषां
स्वभावदुष्टं गतसौहृदं च ॥१८॥
कर्काश्रितो भूतनयःप्रसूते
सूर्येण दृष्टः परसाहसाध्वम् ।
विहीनवीत्तं गुरुरोगभाजं
सदा विहीनं निजबन्धुवर्गैः ॥१९॥
चन्द्रेण दृष्टो धनधान्ययुक्तं
भौमः प्रसूते खलु कर्कटस्थः
दयासमेतं गतपापमिष्तं
सर्वस्य लोके विभवेन युक्तम् ॥२०॥
कर्कस्थितो भूतनयः प्रसूते
बुधेन दृष्टो बहुबुद्धियुक्तम् ।
द्विजातियुक्तं प्रचुरतापं
नृपसादात् परमप्रहृष्टम् ॥२१॥
जीवेन दृष्टः खलु कर्कटस्थो
भौमः प्रसूते सुतसौख्ययुक्तम् ।
नयप्रसक्तं च सुपूजितङ्गं
नृपप्रियं साधुजनेन युक्तम् ॥२२॥
शुक्रेण दृष्टः क्षितिजचतुर्थे
राशौ सुशीलं जनयेन्मनुष्यम् ।
प्रियातिथिं वित्तशुभैः समेतं
नानापशुप्राप्तिसुखं च शान्तम् ॥२३॥
कर्कस्थितो भूतनयः प्रसूते
सौरेण दृष्टः पृथुशोकभाजम् ।
सुदीर्घरोगं विगतप्रतापं
सदातिदीनं नृपपीडितं च ॥२४॥
स्थितः क्षितीसूनुधरः प्रतापं
सिंहे विद्दृष्टो दिननायकेन ।
विनाशितारिं जनयेन्मनुष्यं
सुवेषविद्याधनधान्ययुक्तम् ॥२५॥
सिंहस्थितो भूतनयः प्रशस्तं
चन्द्रेण दृष्टः कुरुते मनुष्यम् ।
सुगन्धधूपाम्बरभोज्यभाजं
शासानुगं धर्मनयेन युक्तम् ॥२६॥
बुधेन दृष्टः खलु सिंहसंस्थो
भौमः सुवाते बहुबुद्धिभाजम् ।
पुष्पाम्बरद्रव्यविलेपनादयं
मिष्टान्नपानैः सततं सुपूज्यम् ॥२७॥
भौमो हरिस्थो गुरुणा च दृष्टो
गुरुप्रसादं जनयेन्मनुष्यम् ।
सुतीर्थयानासनहेमयुक्तं
सुखाधिकामं फलदं प्रगल्भम् ॥२८॥
शुक्रेण दृष्टः प्रकरोति भौमो
हरिस्थितस्त्रासकरं परेषाम् ।
शौर्यान्वितं बान्धवमानभाज
मुत्साहयुक्तं रतलालसं च ॥२९॥
दृष्टोऽर्कपुत्रेण कुजो हरिस्थः
करोति पामागुदरोगभाजम् ।
सदा मनुष्यं कफवातपित्तैः
संपीडिताङ्ग गुरुलोकहीनम् ॥३०॥
कन्याश्रीतो भूतनयः प्रसूते
सूर्येण दृष्टः कुगतिं मनुष्यम् ।
कुमित्रसेवासु सदानुरक्तं
विवर्जितं मानधनैः सदैव ॥३१॥
चन्द्रेण दृष्टः क्षितिजः प्रसूते
कन्याश्रितः सत्यपरं मनुष्यम् ।
मेधाविनं नित्यमुदारचेष्टं
सुसंस्कृतं भूपतिना च नित्यम् ॥३२॥
बुधेन दृष्टः खलु कन्यराशौ
जुकः प्रसूते सुभगं मतिज्ञम् ।
नरं नतं साधजनद्विजानां
महाप्रतापं जनसौहृदं च ॥३३॥
जीवेन दृष्टः क्षितिजः प्रसूते
नरं प्रसिद्धिं नयनाभिरामम् ।
मनोज्ञवेषं शुभवर्तिताञ्गं
कन्ये गुरुणां प्रणयं प्रधानम् ॥३४॥
शुक्रेण दृष्टः खलु कन्यकस्थो
भौमः प्रसूते सुतरां प्रसिद्धम् ।
कुटुम्बसौख्यान्वितसाधभाजं
दयान्वितं मातृपितृप्रभक्तम् ॥३५॥
दृष्टोऽङ्गनायां शनिना च भौमो
नरं प्रसूते विकृतं कुचैलम् ।
व्ययाधिकं कामनिपीडितं च
सदाक्षिरोगैः सहितं नितान्तम् ॥३६॥
तुलाश्रितो भूतनयः प्रसूते
सूर्येण दृष्टः कुरुतेऽतिहानिम् ।
विवेकहानिं सुजनैर्वियोगं
वैरं स्वपक्षेण सदा नरस्य ॥३७॥
तुलाश्रितो भूतनयः प्रसूते
चन्द्रेण दृष्टः सुभगं मनुष्यम् ।
सुभोगदेहं गतशत्रुपक्षं
सदा हितं देवगुरुद्विजानाम् ॥३८॥
दृष्टस्तुलास्थः शशिजेन
भोगान्वितं शिलधनं मनुष्यम् ।
प्रदानशीलं प्रभया समेतं
सुसंस्कृतं पार्थिवमानवैश्च ॥३९॥
जीवेन दृष्टः क्षितिजस्तुलास्थो
नरं प्रसूते बहुधर्मभाजम् ।
द्विजानुकूलं पशुपुत्रयुक्तं
विद्यान्वितं शंसितमेव नित्यम् ॥४०॥
शुक्रेण दृष्टः कुरुते महीज
स्तुलाश्रितः सत्यपरं मनुष्यम् ।
महाधनं दीप्तियुतं प्रगल्भं
सदा हितं बान्धवसध्विजानाम् ॥४१॥
सौरेण दृष्टः क्षितिजस्तुलास्थः
करोति मर्त्यं बहुपापरक्तम् ।
रोगैः समेतं सततं कुशिलं
परान्नरक्तं सततं सुचैलम् ॥४२॥
भौमोऽलिसंस्थ कुरुते मनुष्यं
सूर्येण दृष्टो बहुरोगयुक्तम् ।
नयेन हीनं बहुशत्रुपक्षं
विरुदचेष्तं विकृतानुकारम् ॥४३॥
चन्द्रेण दृष्टोऽतिलगतः प्रसूते
भौमोऽतिनीत्या सहितं मनुष्यम् ।
प्रियातिथिं सर्वसमृद्धियुक्तं
धर्मप्रधानं बहुल्लभं च ॥४४॥
बुधेन दृष्टः प्रकरोति भौमः
स्थितोऽलिराशौ प्रचुरप्रतापम् ।
सुधर्मशिलं बहुतीर्थर्क्तं
विवर्जितं पापजनेन नित्यम् ॥४५॥
जीवेन दृष्टः प्रकरोति भौमः
सदालिसंस्थः स्तुतिभिः समेतम् ।
नितान्तधर्मानुरते प्रशन्तं
सुपूजितं वन्दिजनैः सदैव ॥४६॥
शुक्रेण दृष्टोऽलिगतः प्रसूते
भौमः सुरूपं सुभ ।
शूरं कृतघ्नं धनधान्ययुक्तं
मेधाविनं सत्त्वप  नुशीलम् ॥४७॥
सौरेण दृष्टोऽतिलगतस्तु भौमो
वरं प्रसूते विजय समेतम् ।
पापानुरक्तं विषयातिगं च
व्यमेतशीलं सततं कृतघ्नम् ॥४८॥
चापाश्रितो भूतनयः प्रसूते
सूर्येण दृष्टो ज्वरपित्तभजम् ।
श्लेष्मातिसारोतियुतं सुभिक्षं
गतप्रभावं विनयेन हीनम् ॥४९॥
भौमो हयस्थः शशिना च दृष्टो
करोति शय्यासनचस्त्रभानम् ।
नरं सुयत्रं बहुशास्त्ररक्तं
॥ऽनं सत्यपरं प्रधानम् ॥५०॥
चापाश्रितो भूतनयः सुवाते
बुधेन दृष्टः सुभगमनुष्यम् ।
सुतिर्थरक्तं नृपकार्यदक्षं
दयाप्रं सर्वकलासु दक्षम् ॥५१॥
जीवेन दृष्टः क्षितिजो हयस्थो
नरं प्रसूते बहुधा धनाद्यम् ।
सुवर्णरत्नाम्बरसौख्ययुक्तं
विहीनशत्रुं प्रमदाप्रियं च ॥५२॥
शुक्रेण दृष्टः क्षितिजो हयस्थो
नरं सुवाते विनयप्रधानम् ।
सदा विनीतं हययानयुक्तं
विभूषितं पार्थिवभूषणेन ॥५३॥
षौरेण दृष्टः क्षितिजो ह्यस्थ
करोति पामाकुलमेव नित्यम् ।
शिरोर्तिदोषाकुलितं नृशंसं
निपीडितं मानसजैश्च दुःखैः ॥५४॥
भौमो मृगस्थो रविणा च दृष्टो
नरं सुवाते विकृतं कृतघ्नम् ।
॥ बन्धवधाभितप्तं
विदेशभाजं प्रभया विहीनम् ॥५५॥
भौमो मृगस्थः शशिना च दृष्टः
करोति सौम्यं रतिसौख्यपुष्टम्
विनीत्वेषं प्रचुरन्नपानं
नराधिपाद्यैः सहितं सगर्वम् ॥५६॥
बुधेन दृष्टो मकरे क्षितीजं
करोति नित्यं विनयप्रधानम् ।
नरं कृतघ्नं निरुजं विधिज्ञं
पराक्रमाप्तैः सुधनैः समेतम् ॥५७॥
करोति भौमः खलु जीवदृष्टो
मृगाश्रितः पुण्यधनैर्मनुष्यम् ।
प्रसवमाकर्षणलब्धाभं
हतप्रतापं नियमओः समेतम् ॥५८॥
शुक्रेण दृष्टो मृगगोऽपि भौमः
करोति भोगैः सततं समेतम् ।
मित्रानुरक्तं कृशिकर्मदक्षं
प्रजानुकूलं भयवर्जितं च ॥५९॥
भौमो मृग्स्थः शनिना च दृष्टो
नरं सुवाते बहुसारमेव ।
मित्रैर्विहीन बहुशोकयुक्तं
सदा नितान्तं परपक्षजानाम् ॥६०॥
भौमो घटस्थो रविणा च दृष्टः
करोति मर्त्यं सुकृतप्रभावम् ।
व्यपेतलज्जं सुतबन्धुहीनं
कृष्याधिकं सौहृदवर्जितम् च ॥६१॥
चन्द्रेण दृष्टः क्षितिजो घटस्थो
नरं सुवते बहुसभ्यजं च ।
द्विजातितीर्थामरभक्तियुक्तं
नयाधिकं कामफलः समेतम् ॥६२॥
बुधेन दृष्टो घटसंस्थभौमो
नयेन युक्तं जनयेन्मनुष्यम् ।
प्रियातिथिं पार्थिवलब्धमानं
सदा सुशिलं बहुधर्मभाजम् ॥६३॥
जीवेन दृष्टो घटगोऽथ वक्रः
दानं विवेकं च विवेकभाजम् ।
नरं धनादयं बहुधर्मयुक्तं
गतारिपक्षं सुरविप्रभक्तम् ॥६४॥
शुक्रेण दृष्टो घटगश्च भौमः ॥६५॥
सौरेण दृष्टः क्षितिजो घटस्थः
करोति नानाविधदुःखभाजम् ।
हतप्रतापं सुजनैः समेतं
प्रियतिथिं ब्राह्मणवल्लभं च ॥६६॥
मीनस्थितो भूतनयोऽर्कदृष्टः
करोति नित्यं कलहैः समेतम् ।
नरं सुदीनं वयसा समेतं
कृशं विवर्णं नृपपीडितं च ॥६७
चन्द्रेण दृष्टो ह्यषगोऽथ भौमो
नरं सुवाते वरयानभाजम् ।
चतुष्पदादयं वनितास्वभीष्टं
जितेन्द्रियं भोगसमन्वितं च ॥६८॥
बुधेन दृष्टः प्रकरोति भौमो
ह्यषस्थितः शौचपरं मनुष्यम् ।
वापीतहागामरजेषु रक्तं
हितं स्वपक्षे परवर्जितं च ॥६९॥
जीवेनदृष्टः कुरुते तु भौमो
ह्यषाश्रितो बुधविवर्धनं च ।
मनोज्ञदेहं शुभवस्त्रभाजं
भोगाधिकं पुण्यविवृद्धिभाजम् ॥७०॥
शुक्रेण दृष्टः क्षितिजो ह्यषस्थो
नरं सुवाते बहुसौख्ययुक्तम् ।
विज्ञं सुरूपं गलितरिपक्षं
सदा विनीतं नृपतेरभीष्टम् ॥७१॥
सौरेण दृष्टो बहुमन्दभाजं
मीनाश्रितो भूतनयः प्रसूते ।
सदातुर शोकपरं कृतघ्नं
सुदिर्घसूत्रं व्यसनैः समेतम् ॥७२॥
इति श्रिवृद्धयवने भौमदर्शनचारः ॥