रसार्णव - सप्तमः पटलः

श्रीदेव्युवाच
सह लक्षणसंस्कारैराज्ञापय महारसान् ।
अन्यच्च तादृशं देव रसविद्योपकारकम् ॥१॥
श्रीभैरव उवाच
माक्षिको विमलः शैलश्चपलो रसकस्तथा ।
सस्यको दरदश्चैव स्रोतोञ्जनं अथाष्टकम् ।
अष्टौ महारसाश्चैवं एतान्प्रथमतः शृणु ॥२॥
कृष्णस्तु भारतं श्रुत्वा योगनिद्रामुपागतः ।
तस्य पादतले विद्धं व्याधेन मृगशङ्कया ॥३॥
ये तत्र पतिता भूमौ क्षताद्रुधिरबिन्दवः ।
ते निम्बफलसंस्थाना जाता वै माक्षिकोपलाः ॥४॥
माक्षिको द्विविधस्तत्र पीतशुक्लविभागतः ।
विमलस्त्रिविधो देवि शुक्लः पीतश्च लोहितः ॥५॥
तैलारनालतक्रेषु गोमूत्रे कदलीरसे ।
कुलत्थकोद्रवक्वाथैः माक्षिकं विमलं तथा ।
मुहुः शूरणकन्दस्थं स्वेदयेद्वरवर्णिनि ॥६॥
क्षाराम्ललवणैरण्ड तैलसर्पिःसमन्वितम् ।
पुटत्रयं प्रदातव्यं तद्द्वयं शोधितं भवेत् ॥७॥
माक्षिकं चूर्णितं स्तन्य स्नुह्यर्कक्षीरभावितम् ।
सत्त्वं मुञ्चति सुध्मातं टङ्ककङ्कुष्ठमोदितम् ॥८॥
कदलीकन्दतुलसी नारङ्गाम्लपरिप्लुतम् ।
सप्तसप्तपुटोपेतं पञ्चद्रावकसंयुतम् ।
स्त्रीस्तन्यमोदितं ध्मातं सत्त्वं मुञ्चति माक्षिकम् ॥९॥
क्षौद्रगन्धर्वतैलाभ्यां गोमूत्रेण घृतेन च ।
कदलीकन्दसारेण भावितं माक्षिकं मुहुः ।
मूषायां मुञ्चति ध्मातं सत्त्वं शुल्वनिभं मृदु ॥१०॥
देवदालीरसं क्षिप्त्वा पादांशटङ्कणैर्युतम् ।
प्रकटां मूषिकां कृत्वा धमेत्सत्त्वं अपेक्षितम् ॥११॥
किमत्र चित्रं कदलीरसेन सुपाचितं सूरणकन्दसम्पुटे ।
वातारितैलेन पुटेन ताप्यं पुटेन दग्धं वरशुद्धिं एति ॥१२॥
गोमूत्रैश्च स्नुहिक्षीरैः भाव्यमेरण्डतैलकैः ।
माक्षिकं दिनं एकं तु मर्दितं वटकीकृतम् ।
अभ्रवद्धमयेत्सत्त्वं सस्यकस्याप्ययं विधिः ॥१३॥
ताप्यं आवर्तकं धातु माक्षिकं मधुधातुकम् ।
माक्षिकं तिक्तमधुरं मेहार्शःक्षयकुष्ठनुत् ।
कफपित्तहरं बल्यं योगवाहि रसायनम् ॥१४॥
ज्वरसंनिपातदारिद्र्याण्यपि यन्नामकथनमात्रेण ।
नश्यन्ति योजनशते कस्तस्माल्लोहवेधकरः ॥१५॥
विमलं शिग्रुतोयेन काङ्क्षीकासीसटङ्कणैः ।
वज्रकन्दसमायुक्तं भावितं कदलीरसैः ॥१६॥
मोक्षकक्षारसंयुक्तं धामितं मूकमूषया ।
सत्त्वं चन्द्रार्कसंकाशं प्रयच्छति न संशयः ॥१७॥
पतितोऽपतितश्चेति द्विविधः शैला ईश्वरि ।
ग्रन्थान्तरेऽपि कीर्त्योऽसौ कीर्तितो बहुभिः सुरैः ॥१८॥
निदाघे घर्मसंतप्ता धातुसारं धराधराः ।
निर्यासं च विमुञ्चन्ति तच्छिलाजतु कीर्तितम् ॥१९॥
शिलावद्धातुकं ध्मातं शैलजं गिरिसानुजम् ।
जत्वद्रिजं गिरिः शैलः प्रोक्तस्त्वयानुकीर्तितः ॥२०॥
क्षाराम्लगोजलैर्ध्मातं शुध्यते च शिलाजतु ।
अथवा गोघृतेनापि त्रिफलद्व्यार्द्रकद्रवैः ।
लोहपात्रे विनिक्षिप्य शोधयेत्तत्तु यत्नतः ॥२१॥
शैलं विचूर्णयित्वा तु धान्याम्लोपविषैर्विषैः ।
पिण्डं बद्ध्वा तु विधिवत्पातयेच्चपलं यथा ॥२२॥
गौरः श्वेतोऽरुणः कृष्णश्चपलस्तु प्रशस्यते ।
हैमाभश्चैव ताराभो विशेषाद्रसबन्धकः ॥२३॥
शेषौ मध्यौ च लाक्षावत्शीघ्रद्रावौ तु निष्फलौ ।
वङ्गवद्द्रवते वह्नौ चपलस्तेन कीर्तितः ॥२४॥
वस्त्रेण बद्ध्वा चपलं लङ्घयेद्यदि सागरम् ।
वस्त्रं च वेष्टयेत्सद्यः तेनासौ चपलः स्मृतः ॥२५॥
सारयेत्पुटपाकेन चपलं गिरिमस्तके ।
देहबन्धं करोत्येव विशेषाद्रसबन्धनम् ॥२६॥
चपलश्चपलावेधं करोति घनवच्चलः ।
चपलो लेखनः स्निग्धो देहलोहकरो मतः ॥२७॥
मृत्तिकागुडपाषाण भेदतो रसकस्त्रिधा ॥२८॥
पीतस्तु मृत्तिकाकारो मृत्तिकारसको वरः ।
गुडाभो मध्यमो ज्ञेयः पाषाणाभः कनिष्ठकः ॥२९॥
कटुकालाबुनिर्यासे नालोड्य रसकं पचेत् ।
शुद्धो दोषविनिर्मुक्तः पीतवर्णस्तु जायते ॥३०॥
किमत्र चित्रं रसकं रसेन रजस्वलायाः कुसुमेन भावितम् ।
क्रमेण कृत्वा उरगेन रञ्जितं करोति शुल्बं त्रिपुटेन काञ्चनम् ॥३१॥
क्षीयते नापि वह्निस्थः सत्त्वरूपो महाबलः ॥३२॥
रसकं चूर्णयित्वा तु बद्ध्वा वस्त्रे विचक्षणः ।
मूत्रे निधापयेत्स्त्रीणां सप्तरात्रं सुरेश्वरि ॥३३॥
पुष्पाणां रक्तपीतानां रसैः पत्त्रैश्च भावयेत् ॥३४॥
क्षारैः स्नेहैस्तथा चाम्लैः भावितं रसकं मुहुः ।
ऊर्णालाक्षानिशापथ्या भूलताधूमसंयुतम् ॥३५॥
मूकमूषागतं ध्मातं टङ्कणेन समन्वितम् ।
सत्त्वं कुटिलसंकाशं मुञ्चत्येव न संशयः ॥३६॥
गोभद्दो रसकस्तुत्थं क्षितिकिट्टो रसोद्भवः ।
खर्परो नेत्ररोगारिः रीतिकृत्ताम्ररञ्जकः ॥३७॥
रसको रञ्जको रूक्षो वातकृत्श्लेष्मनाशनः ।
त्रिदोषघ्नं तु तत्सत्त्वं नेत्रदोषविनाशनम् ॥३८॥
कालकूटविषं पीत्वा गरुडः सोढुमक्षमः ।
सुधामपि तथावामत्भुक्त आशीविषामृते ।
स्वयं विनिर्गते चञ्च्वोः सस्यकोऽभूत्स कालिकः ॥३९॥
एकधा सस्यकस्तस्य स्त्रीमूत्रे भावयेद्रजः ।
शशशोणितमध्ये वा दिनमेकं निधापयेत् ॥४०॥
तस्य चूर्णं महेशानि पादसौभाग्यसंयुतम् ।
करञ्जतैलमध्यस्थं दिनमेकं निधापयेत् ॥४१॥
मध्यस्थमन्धमूषायाः धमयेत्कोकिलात्रयम् ।
इन्द्रगोपकसंकाशं सत्त्वं पतति शोभनम् ॥४२॥
एकधा सस्यकस्तस्मात्ध्मातो निपतितो भवेत् ।
कालिकारहितो रक्तः शिखिकण्ठसमाकृतिः ॥४३॥
सस्यो मयूरतुत्थं स्यात्वह्निकृत्कालनाशनः ।
रसायने तु योग्यः स्याद्वयःस्तम्भकरो भवेत् ॥४४॥
सस्यकः शुद्धिमाप्नोति रक्तवर्गेण भावितः ॥४५॥
दरदस्त्रिविधः प्रोक्तश्चर्मारः शुकतुण्डकः ।
हंसपादस्तृतीयः स्याद्गुणवानुत्तरोत्तरः ॥४६॥
चूर्णपारदभेदेन द्विविधो दरदः पुनः ॥४७॥
गोमांसे माहिषे मूत्रे दध्यम्लतिलतैलयोः ।
एकैकं त्रिदिनं पक्त्वा शिखिपित्तेन भावयेत् ॥४८॥
दरदं पातनायन्त्रे पातयेत्सलिलाशये ।
सत्त्वं तु सूतसंकाशं जायते नात्र संशयः ॥४९॥
लघुकन्दरसो म्लेच्छो हिङ्गुलं चूर्णपारदम् ।
मणिरागजमस्यैव नाम चर्मारगन्धिकम् ॥५०॥
तिक्तोष्णं हिङ्गुलं दिव्यं रसगन्धकसम्भवम् ।
लोहकुष्ठहरं दिव्य बलमेधाग्निदीपनम् ॥५१॥
किमत्र चित्रं दरदः सुभावितः क्षीरेण मेष्या बहुशोऽम्लवर्गैः ।
सितं सुवर्णं बहुघर्मतापितं करोति साक्षाद्वरकुङ्कुमप्रभम् ॥५२॥
वल्मीकशिखराकारं भङ्गे नीलोत्पलद्युति ।
घृष्टं तु गैरिकच्छायं स्रोतोजं सुरवन्दिते ॥५३॥
गोशकृद्रसमूत्रेषु घृतक्षौद्रवसासु च ।
भावितं बहुशस्तच्च क्षिप्रं बध्नाति सूतकम् ॥५४॥
एवं महारसाः प्रोक्ताः शृणुष्वोपरसान्प्रिये ॥५५॥
गन्धकस्तालकः शिला सौराष्ट्री खगगैरिकम् ।
राजावर्तश्च कङ्कुष्ठं अष्टा उपरसाः स्मृताः ॥५६॥
श्वेतद्वीपे पुरा देवि सर्वरत्नविभूषिते ।
सर्वकाममये रम्ये तीरे क्षीरपयोनिधेः ॥५७॥
विद्याधरीभिर्मुख्याभिरङ्गनाभिश्च योषिते ।
सिद्धाङ्गनाभिस्त्विष्टाभिस्तथैवाप्सरसां गणैः ॥५८॥
देवाङ्गनाभिरन्याभिः क्रीडिताभिः पुरा प्रिये ।
गीतनृत्यैर्विचित्रैश्च वाद्यैर्नानाविधैस्तथा ॥५९॥
एवं संक्रीडमानायास्तवाभूत्प्रसृतं रजः ।
तद्रजोऽतीव सुश्रोणि सुगन्धि सुमनोहरम् ॥६०॥
रजसश्चातिबाहुल्यात्वासस्ते रक्ततां ययौ ।
तत्र त्यक्त्वा तु तद्वासः सुस्नाता क्षीरसागरे ॥६१॥
वृता देवाङ्गनाभिस्त्वं सुरैश्चापि पुरं गता ।
ऊर्मिभिस्ते रजोवस्त्रं नीतं मध्ये पयोनिधेः ॥६२॥
एवं ते शोणितं भद्रे प्रविष्टं क्षीरसागरे ।
क्षीराब्धिमथने चैतदमृतेन सहोत्थितम् ।
निजगन्धेन तान्सर्वान्हर्षयद्देवदानवान् ॥६३॥
ततो देवगणैरुक्तं गन्धकाख्यो भवत्वयम् ॥६४॥
रसस्य बन्धनार्थाय जारणाय भवत्वयम् ।
ये गुणाः पारदे प्रोक्तास्ते चैवात्र भवन्त्विति ॥६५॥
इति देवगणैः प्रीतैः पुरा प्रोक्तं सुरेश्वरि ।
तेनायं गन्धको नाम विख्यातः क्षितिमण्डले ॥६६॥
स चापि त्रिविधो देवि शुकचञ्चुनिभो वरः ।
मध्यमः पीतवर्णः स्याच्छुक्लवर्णोऽधमः प्रिये ॥६७॥
करञ्जैरण्डतैलेन द्रावयित्वाजदुग्धके ।
सिञ्चेदुन्मत्तनिर्यासे त्रीन्वारांस्तं पृथक्पृथक् ॥६८॥
ज्वालिनीबीजचूर्णेन मत्स्यपित्तैश्च भावयेत् ।
भृङ्गाम्भसा वा सप्ताहं भावितः क्षालितोऽम्भसा ॥६९॥
तापितो बदराङ्गारैः घृताक्ते लोहभाजने ।
आवर्तितश्च मृद्वग्नौ घृताक्तकर्पटोपरि ॥७०॥
क्षिप्रं भृङ्गस्य निर्यासे क्षालितो गन्धको हितः ॥७१॥
गन्धको हि स्वभावेन रसरूपः स्वरूपतः ।
गन्धकं शोधयेत्क्षीरे शृङ्गवेररसे तथा ॥७२॥
रसे च भृङ्गराजस्य निम्बुकस्य रसे तथा ।
शोधितः सप्तवाराणि गन्धको जायतेऽमलः ॥७३॥
तालकः पटलः पिण्डो द्विधा तत्राद्य उत्तमः ।
कुष्माण्डे तु शतं वारान्तालकं स्वेदयेद्बुधः ॥७४॥
स्नुक्क्षीरकटुकालाबु रसयोः सप्तधा पृथक् ।
तिलसर्षपशिग्रूणि लाक्षा च लवणं गुडः ।
टङ्कणं च युतैर्ह्येतैः तालकं भूधरे द्रवेत् ॥७५॥
व्याधिघातफलक्षारं मधुकुष्माण्डकं तथा ।
द्रवैः पुनर्नवोद्भूतैः सप्ताहं मर्दयेद्बुधः ॥७६॥
दत्त्वा पादांशकं सर्वं ततः पातनयन्त्रके ।
दद्यात्पुटं गजाकारं पतेत्सत्त्वं सुतालकात् ॥७७॥
रक्ता शिला तु गोमांसे लुङ्गाम्लेन विपाचिता ।
तां रक्तपीतपुष्पाणां रसैः पित्तैश्च भावयेत् ॥७८॥
सिता कृष्णा च सौराष्ट्री चूर्णखण्डात्मिका च सा ॥७९॥
गोपित्तेन शतं वारान्सौराष्ट्रीं भावयेत्ततः ।
धमित्वा पातयेत्सत्त्वं क्रामणं चातिगुह्यकम् ॥८०॥
कासीसं त्रिविधं शुक्लं कृष्णं पीतमिति प्रिये ॥८१॥
कासीसं चूर्णयित्वा तु कासमर्दरसेन च ।
राजकोशातकीतोयैः पित्तैश्च परिभावयेत् ॥८२॥
गैरिकं त्रिविधं रक्त हेमकेवलभेदतः ।
रक्तवर्गरसक्वाथ पित्तैस्तद्भावयेत्पृथक् ॥८३॥
अनेन क्रमयोगेन गैरिकं विमलं धमेत् ।
क्रमात्सितं च रक्तं च सत्त्वं पतति शोभनम् ॥८४॥
राजावर्तो द्विधा देवि गुलिकाचूर्णभेदतः ॥८५॥
तच्चूर्णं देवदेवेशि महिषीक्षीरसंयुतम् ।
विपचेदायसे पात्रे गोघृतेन विमिश्रितम् ॥८६॥
तच्चूर्णितं सुरेशानि कुनटीघृतमिश्रितम् ।
सौभाग्यपञ्चगव्येन पिण्डीबद्धं तु कारयेत् ।
धमितं खादिराङ्गारैः सत्त्वं मुञ्चति शोभनम् ॥८७॥
कङ्कुष्ठं विद्रुमच्छायं तच्च सत्त्वमयं प्रिये ॥८८॥
सूर्यावर्तोदककणा वह्निशिग्रुशिफारसैः ।
कदलीकन्दसारेण वन्ध्याकोशातकीरसैः ॥८९॥
काकमाचीदेवदाली वज्रकन्दरसैस्तथा ।
एभिर्व्यस्तैः समस्तैर्वा क्षाराम्लस्नेहसैन्धवैः ।
महारसाश्चोपरसाः शुद्धिमायान्ति भाविताः ॥९०॥
लाक्षालवणसौभाग्य धूमसारकटुत्रयम् ।
शिग्रुमूलमधूच्छिष्टं पथ्यागुग्गुलुधातवः ॥९१॥
सर्जिकासर्जनिर्यास पिण्याकोर्णासमन्वितम् ।
पारावतमलक्षुद्र मत्स्यद्रावकपञ्चकम् ॥९२॥
तिलसर्षपगोधूम माषनिष्पावचिक्कसम् ।
छागक्षीरेण संयुक्तं वज्रपिण्डी तु कीर्तिता ॥९३॥
अनया वज्रपिण्ड्या तु पञ्चमाहिषयुक्तया ।
महारसा मोदितास्तु पञ्चगव्येन भाविताः ॥९४॥
कोष्ठे खराग्निना ध्माताः सत्त्वं मुञ्चन्ति सुव्रते ।
एवं शिलाभ्यो जीवेभ्यो मृद्भ्यः सत्त्वं प्रजायते ॥९५॥
एवं चोपरसाः प्रोक्ताः शृणु लोहान्यतः परम् ॥९६॥
सुवर्णं रजतं ताम्रं तीक्ष्णं वङ्गं भुजंगमम् ।
लोहं तु षड्विधं तच्च यथा पूर्वं तदक्षयम् ॥९७॥
तत्रादितः सुरेशानि सारं लोहद्वयं स्मृतम् ।
साधारणे तीक्ष्णशुल्वे वङ्गनागौ तु पूतिकौ ॥९८॥
रसजं क्षेत्रजं चैव लोहसंकरजं तथा ।
त्रिविधं जायते हेम चतुर्थं नोपलभ्यते ॥९९॥
रक्ताभं पीतवर्णं च द्विविधं देवि काञ्चनम् ।
दाहे रक्तं सितं छेदे निकषे कुङ्कुमप्रभम् ॥१००॥
सगौरवं मृदु स्निग्धं तारशुल्वविवर्जितम् ।
हेम षोडशवर्णाढ्यं शस्यते देहलोहयोः ॥१०१॥
मृत्तिका मातुलुङ्गाम्लैः पञ्चवासरभाविता ।
सभस्मलवणा हेम शोधयेत्पुटपाकतः ॥१०२॥
शुक्लं च तारकृष्णं च द्विविधं रजतं प्रिये ।
गुरु स्निग्धं मृदु श्वेतं तारमुत्तममिष्यते ॥१०३॥
नागेन क्षारराजेन द्रावितं शुद्धिमिच्छति ।
तारं त्रिवारं निक्षिप्तं पिशाचीतैलमध्यतः ॥१०४॥
ताम्रं च द्विविधं प्रोक्तं रक्तं कृष्णं सुरेश्वरि ।
घनघातसहं स्निग्धं रक्तपत्त्रं मृदूत्तमम् ॥१०५॥
स्नुह्यर्कक्षीरलवण क्षाराम्लपरिलेपितम् ।
ताम्रपत्त्रं च निर्गुण्डी रसमध्ये तु ढालयेत् ॥१०६॥
रोहणं वाजरं चैव तृतीयं च पडालकम् ।
इति तीक्ष्णं त्रिधा तच्च कान्तलोहमिति स्मृतम् ॥१०७॥
नीलं कृष्णमिति स्निग्धं सूक्ष्मधारमयः शुभम् ।
गुडूची हंसपादी च नक्तमालः फलत्रयम् ॥१०८॥
गोपालकी गोरसानां तुम्बुरुर्लोहनिघ्नकः ।
एषां रसे ढालयेत्तत्गिरिदोषनिवृत्तये ॥१०९॥
त्रपु च द्विविधं ज्ञेयं श्वेतकृष्णविभेदतः ।
श्वेतं लघु मृदु स्निग्धं उत्तमं वङ्गमुच्यते ॥११०॥
नागस्त्वेकविधो देवि शीघ्रद्रावी मृदुर्गुरुः ॥१११॥
महिषस्यास्थिचूर्णेन वापात्तन्मूत्रसेचनात् ।
वङ्गं शुद्धं भवेत्तद्वत्नागो नागास्थिमूत्रतः ॥११२॥
गौरीफलानि क्षुरको रजनीतुम्बुरूणि च ।
कुबेराक्षस्य बीजानि मल्लिकायाश्च सुन्दरि ॥११३॥
पलाशशुष्कापामार्ग क्षारस्नुक्क्षीरयोगतः ।
सप्तधा परिवापेन शोधयन्ति भुजंगमम् ॥११४॥
स्नुहीक्षीरसमायोगात्वङ्गं चावापयेत्ततः ॥११५॥
स्नुह्यर्कक्षीरहलिनी कञ्चुकीकन्दचित्रकैः ।
गुञ्जाकरञ्जधुत्तूर हयगन्धाङ्घ्रितालकैः ॥११६॥
नक्तमालेङ्गुदीशक्र वारुणीमूलसंयुतैः ।
पिष्टैर्माहिषतक्रे तु सप्तरात्रोषितैस्ततः ।
निषेकः सर्वलोहानां मलं हन्ति न संशयः ॥११७॥
देवदालीफलरजः स्वरसैर्भावितं मुहुः ।
द्रावयेत्कनकं वापात्भूयो न कठिनं भवेत् ॥११८॥
अखिलानि च सत्त्वानि द्रावयेत्तत्प्रभावतः ॥११९॥
समांशं सुरगोपस्य सुरदाल्याश्च यद्रजः ।
आवापात्कुरुते देवि कनकं जलसंनिभम् ॥१२०॥
मण्डूकास्थिवसाटङ्क हयलालेन्द्रगोपकैः ।
प्रतिवापेन कनकं सुचिरं तिष्ठति द्रुतम् ॥१२१॥
त्रिःसप्तकृत्वो गोमूत्रे ज्वालिनीभस्म गालितम् ।
शोषयेत्तस्य वापेन तीक्ष्णं मूषागतं द्रवेत् ॥१२२॥
त्रिःसप्तकृत्वो निचुल भस्मना भावितेन तु ।
केतक्यास्तु रसैस्तीक्ष्णं आवापाद्द्रवतां व्रजेत् ॥१२३॥
पक्वधात्रीफलरसैः शङ्खे सप्ताहभावितम् ।
पुनः कञ्चुकितोयेन भावितं सप्तवासरम् ॥१२४॥
शरावयुगलान्तःस्थं सुदृढं परिधामितम् ।
तत्तीक्ष्णचूर्णं देवेशि रसरूपं प्रजायते ॥१२५॥
तालकं गन्धपाषाण शिलामाक्षिकगैरिकम् ।
कासीसं खण्डसौराष्ट्री तुत्थमभ्रकमेव च ॥१२६॥
श्वशृगालतरक्षूणां कुक्कुटस्य मलं तथा ।
मयूरगृध्रमार्जार विष्ठा च समभागकम् ॥१२७॥
भावयेत्त्रिः स्नुहीक्षीरैर्देवदालीरसेन च ।
तत्कल्कं अष्टमांशेन लोहपत्त्राणि लेपयेत् ॥१२८॥
धमेद्द्रुतं भवेल्लोहं एतैरेव निषेचयेत् ।
अङ्कोलस्य तु मूलानि काञ्जिकेन प्रपेषयेत् ।
लोहलेपं ततो दद्यातग्निस्थं धारयेत्प्रिये ॥१२९॥
पुनर्लेपं ततो दद्यात्परिच्छिन्नारसेन तु ।
मत्स्यपित्तेन देवेशि वह्निस्थं धारयेत्प्रिये ॥१३०॥
पुनर्लेपं प्रकुर्वीत लाङ्गलीकन्दसम्भवम् ।
त्रिभिर्लेपैर्द्रुतं लोहं निर्मलं स्वच्छवारिवत् ॥१३१॥
चूर्णितं देवि कूर्मास्थि मेषशृङ्गं शिलाजतु ।
कुरुते प्रतिवापेन बलवज्जलवत्स्थिरम् ॥१३२॥
अर्कापामार्गमुसली निचुलं चित्रकं तथा ।
कदली पोतकी दाली क्षारमेषां तु साधयेत् ॥१३३॥
गालयेन्माहिषे मूत्रे षड्वारान्सुरवन्दिते ।
आवापाद्द्रावयेदेत दभ्रसत्त्वादिजं रजः ॥१३४॥
दन्तीदन्तो विशेषेण द्रावयेत्सलिलं यथा ॥१३५॥
रसेनोत्तरवारुण्याः प्लुतं वैक्रान्तजं रजः ।
प्रतिवापेन लोहानि द्रावयेत्सलिलोपमम् ॥१३६॥
रत्नानां द्रावणं वक्ष्ये गगनस्य द्रुतिं तथा ॥१३७॥
त्रिफला च त्रिकटुकं त्रिक्षारं पटुपञ्चकम् ।
बला चातिबला चैव तृतीया च महाबला ॥१३८॥
अश्वगन्धा चवी नारी भूलता मातृवाहकः ।
गोपेन्द्रमण्डली चैव षड्बिन्दुर्द्विमुखी तथा ॥१३९॥
धीरा सूरणकन्दश्च कञ्चुकी च पुनर्नवा ।
स्नुह्यर्कोन्मत्तहलिनी पाठा चोत्तरवारुणी ॥१४०॥
अयस्कान्तो गोक्षुरश्च मृदुदूर्वाम्लवेतसम् ।
शिलाजतु च सौवीरं विषगन्धकटङ्कणम् ॥१४१॥
पृथग्दशपलं सर्वं सूक्ष्मचूर्णं तु कारयेत् ।
कुम्भद्वयं कुलत्थानां काष्ठेन तिनिशस्य च ॥१४२॥
क्वाथयेन्मृदुतापेन यावत्कुम्भावशेषितम् ।
तेन क्वाथेन तच्चूर्णं भावयेदेकविंशतिम् ॥१४३॥
रत्नानि तेन लिप्तानि तत्क्वाथस्थं धमेत्पुनः ।
अहोरात्रेण तान्याशु द्रवन्ति सलिलं यथा ॥१४४॥
अभ्रकादीनि लोहानि द्रवन्ति ह्यविचारतः ।
निर्मलानि च जायन्ते हरबीजोपमानि च ॥१४५॥
मिलन्ति च रसेनाशु वह्निस्थान्यक्षयाणि च ।
तैर्द्रुतैः स्पर्शमात्रेण क्षणाद्बध्येत सूतकः ॥१४६॥
लोहानां मारणं वक्ष्ये समाहितमनाः शृणु ।
स्नुहीक्षीरेण सिन्दूरं कनकं रजतं पुनः ॥१४७॥
तेनैव माक्षिकं ताम्रं अजाक्षीरेण गन्धकम् ।
स्तन्येन हिङ्गुलं तीक्ष्णं वङ्गतालपलाशकम् ॥१४८॥
नागं शिलार्कक्षीरेण स्वच्छपत्त्रीकृतं प्रिये ।
मारयेत्पुटपाकेन निरुत्थं भस्म जायते ॥१४९॥
न सोऽस्ति लोहमातंगो यं न गन्धककेसरी ।
निहन्याद्गन्धमात्रेण यद्वा माक्षिककेसरी ॥१५०॥
रसीभवन्ति लोहानि मृतानि सुरवन्दिते ।
हरन्ति रोगान्सकलान्रसयुक्तानि किं पुनः ।
शीलनान्नाशयन्त्येव वलीपलितरुग्जराः ॥१५१॥
वज्रमाक्षिकतीक्ष्णाभ्रं शस्यते देहकर्मणि ।
नागं वङ्गं सुवीरं च द्रव्यकर्मणि योजयेत् ॥१५२॥
परिबालं तु यल्लोहं तथा च मलयोद्भवम् ।
एतल्लोहद्वयं देवि विशेषाद्देहरक्षणम् ॥१५३॥
रागं महारसादीनां ज्ञात्वा बीजानि साधयेत् ।
तन्ममाचक्ष्व देवेशि किमन्यच्छ्रोतुमर्हसि ॥१५४॥