रसार्णव - द्वादशः पटलः

श्रीदेव्युवाच
ओषधी कीदृशी नाथ रसमूर्छाकरी शुभा ।
केन वा भस्मसूतः स्यात्केन वा खोटबन्धनम् ॥१॥
श्रीभैरव उवाच
शृणु भैरवि यत्नेन रहस्यं रसबन्धनम् ।
ब्रह्मविष्णुसुरेन्द्राद्यैर्न ज्ञातं वीरवन्दिते ॥२॥
गङ्गायमुनयोर्मध्ये प्रयोगो नाम राक्षसः ।
तस्यासन्ने वरारोहे क्षणाद्बध्येत सूतकः ॥३॥
निशाचरस्य पत्त्राणि गृह्णीयात्साधकोत्तमः ।
अधो निष्पीडितं देवि रसो भवति चोत्तमः ॥४॥
रसं संमर्द्य तेनैव दिनानि त्रीणि वार्त्तिकः ।
आरोटं बन्धयेत्क्षिप्रं गगनं तत्र जारयेत् ॥५॥
तेन पत्त्ररसेनैव साधयेद्गगनं पुनः ।
सप्तधा भावितं तेन त्र्यूषणेन सहैकतः ।
यन्त्रे विद्याधरे देवि गगनं तत्र जारयेत् ॥६॥
मासमात्रेण देवेशि जीर्यते तत्समं समे ।
समजीर्णे रसे देवि शतवेधी भवेद्रसः ॥७॥
निशाचररसे देवि गन्धकं भावयेत्ततः ।
भावयेत्सप्तवारं तु द्विपद्याश्च रसेन तु ॥८॥
तारस्य पत्त्रलेपेन अर्धार्धकाञ्चनोत्तमम् ।
गन्धके समजीर्णेऽस्मिन्शतवेधी रसो भवेत् ॥९॥
पुनस्तं गन्धकं दत्त्वा पत्त्रलेपे रविं हरेत् ।
तं रविं तारमध्ये तु त्रिगुणं वाहयेत्ततः ॥१०॥
हेमार्धे मिलितं हेम मातृकासमतां व्रजेत् ।
पुनस्तं गन्धकं साक्षाद्द्रावयित्वा द्रुतं कुरु ॥११॥
रसेन्द्रं मर्दयेत्तेन गतदेहं तु कारयेत् ।
लेपमात्रेण तेनैव कुष्ठानष्टादश प्रिये ।
अर्शो भगंदरं लूतां शिरोरोगांश्च नाशयेत् ॥१२॥
निशाचररसे भाव्यं सप्तवारं तु तालकम् ।
तेनैव घातयेद्वङ्गं वङ्गं तारे तु निर्वहेत् ॥१३॥
तं तारं जारयेत्सूते तत्सूतं बन्धनं व्रजेत् ।
लेपमात्रेण तेनैव चतुःषष्टितमो भवेत् ॥१४॥
चतुःषष्टितमे भागे शुल्ववेधं तु दापयेत् ।
शुल्वं तु दापयेत्तारे तत्तारं काञ्चनं भवेत् ।
तत्तारं जायते श्रेष्ठं धर्मकामार्थमोक्षदम् ॥१५॥
निशाचरस्य पुष्पाणि सूक्ष्मचूर्णानि कारयेत् ।
पलानि दश चूर्णस्य रसैर्धात्र्यास्तु भावयेत् ॥१६॥
घृतेन मधुनालोड्य नवभाण्डे विनिक्षिपेत् ।
धान्यराशौ निधातव्यं त्रिसप्ताहं सुरेश्वरि ॥१७॥
तेन भक्षितमात्रेण वलीपलितवर्जितः ॥१८॥
वल्कलं सूक्ष्मचूर्णं तु मधुना सहितं लिहेत् ।
अर्धमासप्रयोगेण प्रत्यक्षोऽयं भवेत्प्रिये ॥१९॥
तस्य मूत्रपुरीषेण शुल्वं भवति काञ्चनम् ।
मासमात्रप्रयोगेण पन्नगः काञ्चनं भवेत् ॥२०॥
ग्राह्यं तत्फलतैलं वा यन्त्रे पातालसंज्ञके ।
तेन तैलेन देवेशि रसं संकोचयेद्बुधः ॥२१॥
तत्क्षणाज्जायते देवि पट्टबद्धो महारसः ॥२२॥
कटुकं कङ्कणं कार्यं रसलिङ्गे वरानने ।
संकोच्य मारणं तेन कर्तव्यं परमाद्भुतम् ॥२३॥
निशाचररसे क्षिप्तं सप्तवारं तु भास्करम् ।
कालिकारहितं तेन जायते कनकप्रभम् ॥२४॥
तत्तारेण समं बाह्यं तेन सिक्तं तु वापितम् ।
दशांशं वेधयेत्सूतं दश पीतं शतेन च ॥२५॥
शतं वेधयते लक्षं सहस्रं कोटिवेधकम् ।
दशांशं कोटिवेधि स्यात्कोटिवेधि समेन च ॥२६॥
पुनरन्यं प्रवक्ष्यामि रसबन्धं सुदुर्लभम् ॥२७॥
त्रैलोक्यजननी या स्यादोषधी अजनायिका ।
तस्याः सम्पर्कमात्रेण बद्धस्तिष्ठति पारदः ॥२८॥
सप्ताहं मर्दितस्तस्या महौषध्या रसेन सः ।
शतांशेनैव वेधेन कुरुते दिव्यकाञ्चनम् ॥२९॥
द्विसप्ताहं रसे तस्या मर्दनाद्वरवर्णिनि ।
लक्षवेधी रसः साक्षादष्टौ लोहानि काञ्चनम् ॥३०॥
त्रिसप्ताहेन देवेशि दशलक्षाणि विध्यति ।
चतुर्थे चैव सप्ताहे कोटिवेधी महारसः ॥३१॥
स्वेदतापननिघृष्टो महौषध्या रसेन तु ।
ददाति खेचरीं सिद्धिं अनिवारितगोचरः ॥३२॥
कामयेत्कामिनीनां तु सहस्रं दिवसान्तरे ।
नष्टच्छायो ह्यदृश्यश्च त्रैलोक्यं च भ्रमेद्रसैः ॥३३॥
महौषध्या रसेनैव मृतसंजीवनं भवेत् ।
अनेन घातयेत्सूतं पञ्चावस्थं कुरु प्रिये ॥३४॥
मृतस्य दापयेन्नस्यं हस्तपादौ तु मर्दयेत् ।
तस्य तु प्रविशेज्जीवो मृतस्यापि वरानने ॥३५॥
पुनरन्यं प्रवक्ष्यामि रसबन्धं सुदुर्लभम् ।
नरसाररसेनैव क्षणाद्बध्येत सूतकः ॥३६॥
नरसाररसं दत्त्वा द्विपदीरजसा सह ।
दिनान्ते बन्धमायाति सर्वलोहानि रञ्जयेत् ॥३७॥
नरसाररसेनैव जीर्णे षड्गुणपन्नगे ।
तारे ताम्रेऽपि वा देवि भावयेत्तं मनःशिलाम् ॥३८॥
निर्गन्धा जायते सा तु घातयेत्तद्रसायनम् ।
द्विपदीरजसा सार्धं निःसत्त्वः पन्नगो भवेत् ॥३९॥
नरसाररसेनैव जीर्णे षड्गुणपन्नगे ।
तारे ताम्रेऽपि वा देवि कोटिवेधी भवेद्रसः ॥४०॥
नरसाररसस्तन्ये भावनाः सप्तधा पृथक् ।
रसेन्द्रं दापयेद्ग्रासं यन्त्रे विद्याधराह्वये ॥४१॥
जीर्यते गगनं देवि निर्मुखं च वरानने ।
नरसाररसेनैव कीटमारीरसेन च ।
द्रावयेद्गगनं देवि तीक्ष्णं लोहं च पन्नगम् ॥४२॥
नरसाररसेनैव हनूमत्या रसेन च ।
जायते काञ्चनं दिव्यं निषेकाद्भास्करप्रिये ॥४३॥
नरसाररसे दत्त्वा मञ्जिष्ठारक्तचन्दनम् ।
स्वरसे मर्दयेत्पश्चात्पन्नगं देवि सेचयेत् ॥४४॥
तत्क्षणात्काञ्चनं दिव्यं सप्तवारं निषेचितम् ।
रविघृष्टं तु तं देवि पन्नगं त्रिगुणं प्रिये ॥४५॥
तच्छुल्वं हेमसंकाशं तारपञ्चांशयोजितम् ।
अष्टमांशयुतं हेम हेमकर्मणि चौषधम् ॥४६॥
नरसाररसे भाव्यं सप्तवारं तु हिङ्गुलम् ।
तेनैव घातयेत्तीक्ष्णं भस्मीभूतत्वमादिशेत् ॥४७॥
तद्भस्म ताम्रपिष्टं तु त्रिगुणं तेन निर्वहेत् ॥४८॥
तच्छुल्वं हेमसंकाशं तारमष्टांशयोजितम् ।
तारहेम समांशं तु द्विगुणं पित्तलं भवेत् ॥४९॥
नरसाररसे भाव्यं रसकं सप्तवारतः ।
तं रसं रसकं चैव तीक्ष्णं लोहं च पन्नगम् ।
नरसाररसेनैव तेनैवैकत्र मर्दयेत् ।
तत्क्षणाज्जायते बन्धो रसस्य रसकस्य च ॥५०॥
तीक्ष्णं नागं तथा शुल्वं रसकेन तु रञ्जयेत् ।
समस्तं जायते हेम कूष्माण्डकुसुमप्रभम् ॥५१॥
पुनरन्यं प्रवक्ष्यामि रसबन्धं सुदुर्लभम् ॥५२॥
कङ्कालखेचरी नाम ओषधी परमेश्वरि ।
तस्यास्तैलं तु संगृह्य माघखेचरिसंयुतम् ।
भावयेत्दिनमेकं तु पात्रे भास्करनिर्मिते ॥५३॥
द्वितीये वासरे प्राप्ते वज्ररत्नं तु घातयेत् ।
अनले धामयेत्तत्तु सुतप्तज्वलनप्रभम् ॥५४॥
कङ्कालखेचरीतैले वज्ररत्नं निषेचयेत् ।
दशवारं निषिक्तं तु भस्माकारं हि जायते ॥५५॥
तद्धेमपक्वबीजं तु तेन भस्मसमं कुरु ।
त्रिभागं टङ्कणं दत्त्वा अन्धमूषागतं धमेत् ।
तत्क्षणान्मिलति द्वंद्वं वज्ररत्नं च काञ्चनम् ॥५६॥
चन्द्रहेम वरारोहे समं जारयते यदि ।
कोटिवेधी रसो देवि लोहान्यष्टौ च विध्यति ॥५७॥
पुनरन्यं प्रवक्ष्यामि रसबन्धं सुदुर्लभम् ॥५८॥
सबीजा चौषधी ग्राह्या काचिद्गुल्मलता प्रिये ।
मन्त्रसिंहासनी नाम द्वितीया देवि खेचरी ।
पातालयन्त्रे तत्तैलं गृह्णीयात्ताम्रभाजने ॥५९॥
तस्य तैलस्य मध्ये तु प्रक्षिपेत्खेचरीरसम् ।
मेदिनीयन्त्रमध्ये तु स्थापयेत्तु वरानने ॥६०॥
पूर्वौषध्या तु तद्देवि गगनं मेदिनीतले ।
रसग्रासं ततो दत्त्वा मर्दनाद्गोलकं कुरु ॥६१॥
बद्ध्वा पोटलिकां तेन गगनं तेन जारयेत् ।
समे तु गगने जीर्णे बद्धस्तिष्ठति सूतकः ॥६२॥
भस्त्राफूत्कारयुक्तेन धाम्यमानेन नश्यति ।
काकविष्ठासमं रूपं समजीर्णस्य जायते ॥६३॥
द्विगुणे गगने जीर्णे अष्टौ लोहानि संहरेत् ॥६४॥
पुनरन्यं प्रवक्ष्यामि रसबन्धं सुदुर्लभम् ॥६५॥
शिवदेहात्समुत्पन्ना ओषधी तुरसिंहनी ।
जारयेद्गन्धकं सा तु जारयेत्सापि तालकम् ॥६६॥
काञ्चनं जारयेत्सापि रसेन्द्रं सा च बद्धयेत् ।
प्रवालं जारयेत्सा तु गगनं द्रावयेत्तथा ।
वज्रं च घातयेत्सा तु सर्वसत्त्वं च पातयेत् ॥६७॥
जारयेत्सर्वलोहानि सत्त्वान्यपि च पाचयेत् ।
हरींदरीरसे न्यस्य गोशृङ्गे तु वरानने ।
धान्यराशौ निधातव्यं मृतं तिष्ठति सूतकम् ॥६८॥
दिव्यौषध्या रसेनैव रसेन्द्रः सुरवन्दिते ।
समे तु कनके जीर्णे दशकोटीस्तु वेधयेत् ॥६९॥
पञ्चमे लक्षकोटिस्तु षड्गुणे स्पर्शवेधकः ।
सप्तमे धूमवेधी स्यातष्टमे त्ववलोकतः ।
नवमे शब्दवेधी स्यादत ऊर्ध्वं न विद्यते ॥७०॥
भ्रमन्ति पशवो मूढाः कुलौषधिविवर्जिताः ।
तृणौषधिरसानां च नैव सिद्धिः प्रजायते ॥७१॥
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन ज्ञातव्या तु कुलौषधी ॥७२॥
दिव्यौषधी चतुःषष्टिः कुलमध्ये व्यवस्थिता ।
नैव जानन्ति मूढास्ते देवमोहेन मोहिताः ॥७३॥
अदिव्यास्तु तृणौषध्यो जायन्ते गिरिगह्वरे ॥७४॥
तृणौषध्या रसे सूतं नैव बद्धं कदाचन ।
अक्षयं च वरारोहे वह्निमध्ये न तिष्ठति ॥७५॥
न खोटो न च वा भस्म नैव द्रव्यं करोति सः ।
किं तत्द्रव्यं प्रकुर्वीत धाम्यमानो न तिष्ठति ॥७६॥
पत्त्रे पाके कटे छेदे नैव तिष्ठति काञ्चने ।
न वेधं च शतादूर्ध्वं करोति स रसः प्रिये ॥७७॥
यावन्न बद्धमेकं तु विक्रीतं तत्तु काञ्चनम् ।
धर्मार्थकाममोक्षार्थं नैव दद्यात्तु तत्प्रिये ॥७८॥
श्रीदेव्युवाच
निर्जीवत्वं गतः सूतः कथं जीवं ददाति च ।
निर्जीवेन तु निर्जीवः कथं जीवति शंकर ॥७९॥
श्रीभैरव उवाच
दिव्यौषध्या यदा देवि रसेन्द्रो मूर्छितो भवेत् ।
कालिकारहितः सूतस्तदा भवति पार्वति ॥८०॥
परस्य हरते कालं कालिकारहितो रसः ।
अष्टानां चैव लोहानां मलं शमयति क्षणात् ॥८१॥
महामूर्छागतं सूतं को वापि कथयेन्मृतम् ।
दिव्यौषध्या रसेनैव जायते नष्टचेतनः ॥८२॥
पञ्चभूतात्मकः सूतस्तिष्ठत्येव सदाशिवः ॥८३॥
पुनरन्यं प्रवक्ष्यामि रसबन्धनमीश्वरि ॥८४॥
क्ष्मापालेन हतं वज्रं अनेनैव तु काञ्चनम् ।
वज्रभस्म हेमभस्म तद्वै एकत्र बन्धयेत् ॥८५॥
निशाचररसे जार्यं नरजीवेन जारयेत् ।
तं सूतं मारयेद्भद्रे गजारिदिव्यकौषधी ॥८६॥
भक्षितः स रसो येन सोऽपि साक्षात्सदाशिवः ।
भक्षिते तोलकैकेन स्पर्शवेधी भवेन्नरः ॥८७॥
प्रस्वेदात्तस्य गात्रस्य रसराजश्च वेध्यते ।
प्रस्वेदादपि मूत्रेण अष्टौ लोहानि काञ्चनम् ॥८८॥
लक्षवर्षसहस्राणि स जीवेत्साधकोत्तमः ।
प्रजापतिः कृष्णतेजाः क्षणाद्बध्नाति सूतकम् ॥८९॥
गजारिस्पर्शनाद्देवि क्ष्मापालेन च बध्यते ॥९०॥
वज्रवल्लीरसेनैव भावितं गगनं प्रिये ।
जारयेद्वालुकायन्त्रे खोटो भवति तत्क्षणात् ॥९१॥
मृतगोलकमाषैकं माषैकं हेमगोलकम् ।
एकीकृत्य तु संमर्द्य लुङ्गाम्लेन दिनत्रयम् ।
कर्षैकं नागपत्त्राणि रसकल्केन लेपयेत् ॥९२॥
वेष्टयेद्वृश्चिकाल्या च तत्पिण्डं लेपयेत्ततः ।
मारयेत्पन्नगं देवि शक्रगोपनिभं भवेत् ॥९३॥
कर्षैकं तारपत्त्राणि मृतनागेन लेपयेत् ।
वृश्चिकाल्या च तत्पत्त्रं लेपितं वेष्टयेत्ततः ॥९४॥
तत्तारं म्रियते देवि सिन्दूरारुणसंनिभम् ।
सहस्रांशेन तेनैव शुल्बवेधं प्रदापयेत् ॥९५॥
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणभूषणम् ॥९६॥
क्षीरयुक्ता बहुफला ग्रन्थियुक्ता च पार्वति ।
नाम्ना चटुलपर्णीति शस्यते रसबन्धने ॥९७॥
एकवीराकन्दरसे मूकमूषागतं रसम् ।
धमेन्मुखानिलैर्बद्धो भक्षणाय प्रशस्यते ॥९८॥
रक्तकञ्चुकिकन्दं तु स्त्रीस्तन्येन तु पेषितम् ।
मूषायां पूर्वयोगेन कुरुते रसबन्धनम् ॥९९॥
वृश्चिकापत्त्रिकाबीजं नारीक्षीरसमन्वितम् ।
धमयेत्पूर्ववत्सूतं भक्षणार्थाय वार्त्तिकः ॥१००॥
वज्रकन्दं समादाय रसमध्ये विनिक्षिपेत् ।
गजेन्द्राख्यं पुटं दत्त्वा सप्तधा बद्धतां नयेत् ॥१०१॥
भक्षयेत्तं रसं प्राज्ञः षण्मासादमरो भवेत् ॥१०२॥
लाङ्गलीकन्दमादाय कर्कोटीकन्दमेव च ।
रसं तन्मध्यगं कृत्वा स्वेदयेन्मर्दयेत्पुनः ॥१०३॥
म्रियते नात्र संदेहो ध्मातस्तीव्रानलेन तु ।
शुकचञ्चुगतं सूतं पुटयेद्धामयेत्ततः ॥१०४॥
शतांशं वेधकर्तायं देहसिद्धिकरो भवेत् ॥१०५॥
हंसपादीरसं सूतं शूककन्दोदरे क्षिपेत् ।
गजेन्द्रपुटनं दद्यात्म्रियते नात्र संशयः ॥१०६॥
हंसाङ्घ्रिं शुकतुण्डीं च गृहीत्वा मर्दयेद्रसम् ।
क्रौञ्चपादोदरे दत्त्वा ततो दद्यात्पुटत्रयम् ॥१०७॥
म्रियते नात्र संदेहो लक्षवेधी महारसः ॥१०८॥
तृणज्योतिरिति ख्याता शृणु दिव्यौषधी प्रिये ।
निशासु प्रज्वलेन्नित्यं नाह्नि ज्वलति पार्वति ।
तस्या मूले तु निक्षिप्तं क्षीरं रक्तं भवेत्प्रिये ॥१०९॥
तन्मूलरसगन्धाभ्रैर्मातुलुङ्गाम्लपेषितैः ।
शुल्बपत्त्रं विलिप्तं तु भवेद्धेम पुटत्रयात् ॥११०॥
तन्मूलचूर्णसंयुक्तो रसराजः सुरेश्वरि ।
मातुलुङ्गरसे घृष्टं अभ्रकं चरति क्षणात् ॥१११॥
अथोच्चटीं प्रवक्ष्यामि रसबन्धकरीं प्रिये ।
एकमेव भवेन्नालं तस्य रोम तु वेष्टनम् ॥११२॥
तस्याग्रे च भवेत्पुष्पं शुकतुण्डस्य संनिभम् ।
तत्पत्त्राणि च देवेशि शुकपिच्छनिभानि च ।
तत्कन्दं कुष्ठसंस्थानं क्षीरं सिन्दूरसंनिभम् ॥११३॥
जलं स्रवेन्मधूच्छिष्टं तत्समादाय पार्वति ।
वेधयेत्सर्वलोहानि काञ्चनानि भवन्ति च ॥११४॥
रसतालकतुत्थानि मर्दयेदुच्चटीरसैः ।
आतपे म्रियते तप्तो रसो दिव्यौषधीबलात् ॥११५॥
वेधयेत्सप्त लोहानि लक्षांशेन वरानने ॥११६॥
अथ रक्तस्नुहीकल्पं वक्ष्यामि सुरसुन्दरि ।
स्नुहीक्षीरेण शुल्बस्य पत्त्रलेपं तु कारयेत् ॥११७॥
क्षीरेण तापयेद्भूयः सप्तवारं वरानने ।
आवर्तितं भवेद्यावज्जाम्बूनदसमप्रभम् ॥११८॥
अथातस्तिलतैलेन पाचयेच्च दिनत्रयम् ।
तथा शुल्वस्य पत्त्राणि वेध्यं जाम्बुनदं भवेत् ।
रसं रक्तस्नुहीक्षीरं कुनटीं गन्धकाभ्रकम् ।
दरदं चैव लोहानि सहस्रांशेन वेधयेत् ॥११९॥
स्नुहीक्षीरं समादाय निशार्धं हेम चोभयम् ।
कुनटीं गन्धचूर्णं च सर्वमेकत्र मर्दयेत् ॥१२०॥
अनेनैव प्रकारेण निशार्धं हेम शोधयेत् ।
गुटिकाकृत्य तेनैव नागं विध्यति तत्क्षणात् ॥१२१॥
अथातः स्थलपद्मिन्या दिव्यौषध्या विधिं शृणु ॥१२२॥
पद्मिनीसदृशी पत्त्रैः पुष्पैरपि च तादृशी ।
भङ्गे चैव भवेत्क्षीरं रक्तवर्णं सुशोभनम् ॥१२३॥
आक्रम्य वामपादेन पश्येद्गगनमण्डलम् ।
पश्येच्च तारकायुक्तं ग्रहनक्षत्रमण्डलम् ।
लक्षयोजनतो देवि सा ज्ञेया स्थलपद्मिनी ॥१२४॥
तस्याः पञ्चाङ्गमादाय हरगौरीसमन्वितम् ।
मनःशिलातालयुक्तं माक्षिकेण समन्वितम् ॥१२५॥
मर्दयेत्सप्तरात्रं तु तेन शुल्वं च वेधयेत् ।
सहस्रांशेन देवेशि विद्धं भवति काञ्चनम् ॥१२६॥
तस्याः पञ्चाङ्गमादाय पूर्वोक्तविधिना प्रिये ।
चारयेत्सूतराजं तु मूकमूषागतं धमेत् ॥१२७॥
म्रियते मूषिकामध्ये संकोचेन न संशयः ।
तेनैव सर्वलोहानि सहस्रांशेन वेधयेत् ॥१२८॥
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि कुमुदिन्या विधिं प्रिये ।
भित्त्वा काश्मीरिपाषाणे पूर्णिमायां तु कारयेत् ॥१२९॥
तस्याः पञ्चाङ्गं आदाय भावयेत्तु मनःशिलाम् ।
खर्परे धारयित्वा तु भावयेत्तु पुनः पुनः ॥१३०॥
खर्परे द्रावितं नागं तत्कल्केन युतं कुरु ।
काश्मीरद्रवतुल्यं हि जायते कनकं ध्रुवम् ॥१३१॥
चित्रकस्य यथा ग्राह्यं कथयामि समासतः ॥१३२॥
चित्रकस्त्रिविधो ज्ञेयो रक्तः कृष्णो रसायने ।
शुक्लो व्याधिप्रशमने श्रेष्ठो मध्यः कनीयसः ॥१३३॥
कृष्णं रक्तं सितं वापि हेमन्ते नोद्धरेद्बुधः ॥१३४॥
कृष्णचित्रकमुत्पाट्य गोभिर्नाघ्रातमीश्वरि ।
क्षीरमध्यस्थितं क्षीरं कृष्णवर्णं भवेत्क्षणात् ॥१३५॥
तस्य पञ्चाङ्गचूर्णेन पारदं सह मर्दयेत् ।
धमेच्च मूकमूषायां खोटो भवति तत्क्षणात् ॥१३६॥
रक्ताम्बरधरो भूत्वा रक्तमाल्यानुलेपनः ।
कृष्णपक्षे तु पञ्चम्यां रक्तशाल्योदनेन तु ।
बलिं दत्त्वा महादेवि रक्तचित्रकमुद्धरेत् ॥१३७॥
रक्तचित्रकचूर्णेन वङ्गस्तापैस्त्रिभिस्त्रिभिः ।
सर्वदोषविनिर्मुक्तः स्तम्भमायाति तत्क्षणात् ॥१३८॥
तन्मूलं सूतकं चाम्ले कङ्गुणीतैलसेवनात् ।
एकविंशतिवारेण शुल्वं शुद्धं भविष्यति ॥१३९॥
रक्तचित्रकभल्लात तैललिप्तं पुटेन तु ।
चन्द्रार्कपत्त्रं देवेशि जायते हेम शोभनम् ॥१४०॥
नागिनीकन्दसूतेन्द्रं रक्तचित्रकसंयुतम् ।
पत्त्रलेपप्रमाणेन चन्द्रार्कं काञ्चनं भवेत् ॥१४१॥
रक्तचित्रकसंयुक्तो रसोऽपि सर्वदो भवेत् ॥१४२॥
ज्योतिष्मतीतैलविधिं वक्ष्यामि शृणु पार्वति ॥१४३॥
ज्योतिष्मती नाम लता या च काञ्चनसंनिभा ।
वल्लीवितानबहुला हेमवर्णफला शुभा ॥१४४॥
आषाढपूर्वपक्षे तु गृहीत्वा बीजमुत्तमम् ।
तिलवत्क्वाथयित्वा तु हस्तैः पादैरथापि वा ।
तस्य तैलं समादाय कुम्भे ताम्रमये क्षिपेत् ॥१४५॥
तापयेद्भूगतं कुम्भं क्रमादूर्ध्वं तुषाग्निना ।
षण्मासे तु व्यतिक्रान्ते स घटः काञ्चनं भवेत् ॥१४६॥
तं तु हेममयं कृत्वा तैलमाक्षिकमिश्रितम् ।
प्रतिवापे निषिञ्चेत्तत्हेम ताम्रसमं भवेत् ॥१४७॥
तथाच शतवेधि स्याद्विद्यारत्नमनुत्तमम् ॥१४८॥
दग्धारोहां प्रवक्ष्यामि रसबन्धकरीं प्रिये ।
स्पर्शवेधे तु सा ज्ञेया सर्वकार्यार्थसाधिनी ॥१४९॥
शस्त्रच्छिन्ना महादेवि दग्धा वा पावकेन तु ।
प्ररोहति क्षणाद्दिव्या दग्धा छिन्ना महौषधी ॥१५०॥
रक्तं पीतं सितं कृष्णं तस्याः पुष्पं प्रजायते ।
चणकस्येव पत्त्राणि सुप्रसूतानि लक्षयेत् ॥१५१॥
सा स्थिता गोमतीतीरे गङ्गायां अर्बुदे गिरौ ।
उज्जयिन्या दक्षिणतो वनान्तेषु च दृश्यते ॥१५२॥
तस्याः कन्दरसं दिव्यं कृष्णराजिसमन्वितम् ।
ताम्बूलेन समं कृत्वा गुटिकां कारयेद्बुधः ॥१५३॥
सर्वेषामेव लोहानां द्रुतानां वह्निमध्यतः ।
सहस्रं वेधयित्वा तु काञ्चनं कुरुते क्षणात् ॥१५४॥
तथैव म्रियते सूतः कान्तहेमाभ्रसंयुतः ।
कुरुते काञ्चनं दिव्यं देवाभरणभूषणम् ॥१५५॥
कटुतुम्बीति विख्यातां देवि दिव्यौषधीं शृणु ॥१५६॥
तस्या बीजानि संगृह्य सूक्ष्मचूर्णानि कारयेत् ॥१५७॥
एकविंशतिवारांस्तु भाव्यं धात्रीरसेन तु ।
पयसा सहितेनैव विश्वभेषजसंयुतम् ॥१५८॥
बीजं यन्त्रे विनिक्षिप्य तैलं संगृह्य पण्डितः ।
रसं मूर्छापयेत्तेन चक्रमर्देन मर्दयेत् ॥१५९॥
गोपित्तं शिखिपित्तं च काङ्क्षीकासीससंयुतम् ।
तारतुल्यानि चैतानि सर्वेषां सूतकः समः ॥१६०॥
मेषशृङ्गे निधातव्यं मासमेकं निरन्तरम् ।
लोहदण्डेन संसिक्तं सर्वलोहानि वेधयेत् ॥१६१॥
गन्धकं लोहदण्डेन एकविंशतिभावितम् ।
युक्तं लोहमनेनैव जम्बीररससंयुतम् ॥१६२॥
सबीजं सूतकोपेतं अन्धमूषानिवेशितम् ।
भूगतं मासमेकं तु तारं काञ्चनतां नयेत् ।
दलस्य भागमेकं तु तारपञ्चकमेव च ।
शुल्वस्य पञ्चभागं च बीजस्यैकं च योजयेत् ॥१६३॥
एते द्वादश भागाः स्युः सर्वं तद्धारयेत्क्षितौ ।
स्थानस्यास्य निषेकं तु भूदण्डेन तु कारयेत् ॥१६४॥
पञ्चविंशद्दिनान्ते तु जायते कनकोत्तमम् ॥१६५॥
क्षीरकन्दविधिं वक्ष्ये सर्वसिद्धिकरं परम् ।
चतुर्वर्णविधं तत्र रक्तकन्दः प्रशस्यते ॥१६६॥
भग्नं एतच्छ्रवेत्क्षीरं रक्तवर्णं सुशोभनम् ॥१६७॥
मेघानां तु निनादेन संजातैरुपशोभितैः ।
पत्त्रैः स्नुहीसमैः स्निग्धैः सप्तभिर्हेमसुप्रभैः ।
बन्धनं रसराजस्य सर्वसत्त्ववशंकरम् ॥१६८॥
तस्य क्षीरं तु संगृह्य तारं निर्वापयेद्बुधः ।
धमेद्धवाग्निना चैव जायते हेम शोभनम् ॥१६९॥
तिन्तिणीपत्त्रनिर्यासैरीषत्ताम्ररजोयुतम् ।
मर्दयेत्पारदं प्राज्ञो रसबन्धो भविष्यति ॥१७०॥
तोयमध्ये विनिक्षिप्य गुटिका वज्रवद्भवेत् ॥१७१॥
शाकवृक्षस्य देवेशि निष्पीड्य रसमुत्तमम् ।
रक्तचन्दनसंयुक्तं सर्वलोहानि जारयेत् ॥१७२॥
गन्धपाषाणगन्धेन आयसे विनियोजयेत् ।
मिलन्ति सर्वलोहानि द्रवन्ति सलिलं यथा ॥१७३॥
गन्धकं रसकं ताप्यं पारदं रक्तचन्दनम् ।
रुदन्त्या रससंयुक्तं तारमायाति काञ्चनम् ॥१७४॥
शाकवृक्षस्य निर्यासं पत्त्रे तस्य च गालयेत् ।
शिग्रुमूलस्य चूर्णं तु तद्रसेन विमर्दयेत् ॥१७५॥
प्रलिप्य शुल्वपत्त्राणि पुटे क्षिप्त्वा विपाचयेत् ।
तद्द्रुतं काञ्चनं दिव्यं भवेल्लक्षणसंयुतम् ॥१७६॥
फलानि शाकवृक्षस्य परिपक्वानि संगृहेत् ।
तद्रसेन युतं प्राज्ञः सप्तरात्रं तु भावयेत् ॥१७७॥
तद्रसेन समायुक्तं मञ्जिष्ठामिश्रितं तथा ।
लेपयेत्तारपत्त्राणि ध्मातं भवति काञ्चनम् ॥१७८॥
देवदाल्या महौषध्या विधिं वक्ष्यामि तत्परम् ।
सा श्वेता व्याधिनाशे च कृष्णा पीता रसायने ॥१७९॥
पौर्णमास्यां त्रयोदश्यां राहुग्रस्ते दिवाकरे ।
अथवा कृष्णपञ्चम्यां इमां विधिवदुद्धरेत् ॥१८०॥
देवदालीफलं देवि विष्णुक्रान्ता च सूतकम् ।
मूर्छयेद्बन्धयेत्क्षिप्रं शुल्वं हेम करोति च ॥१८१॥
देवदालीफलं मूलं ईश्वरीरस एव च ।
तोयेन मर्दितं कृत्वा वङ्गं स्तम्भयति क्षणात् ॥१८२॥
अतः परं प्रवक्ष्यामि श्वेतगुञ्जाविधिं प्रिये ॥१८३॥
कृष्णपक्षे चतुर्दश्यां अष्टम्यां वा सुरार्चिते ।
कपाले मृत्तिकां न्यस्य सेचयेत्सलिलेन तु ॥१८४॥
बीजानि सितगुञ्जायाः पुष्पयोगेन वापयेत् ।
वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण कुर्यात्संग्रहणं तथा ॥१८५॥
नमो भगवति श्वेतवल्लि श्वेतपर्वतवासिनि सर्वकार्याणि
कुरु कुरु अप्रतिहते नमो नमः स्वाहा ।
अनेन मनुना प्रोक्ता सिद्धिर्भवति नान्यथा ।
षण्मासेन तथा वल्लीं मन्त्रपूतेन रक्षयेत् ॥१८६॥
शुद्धशुल्वं तु संगृह्य मूषामध्ये तु संस्थितम् ।
त्रिपञ्चपलसंख्यं तु कर्षार्धसितगुञ्जया ॥१८७॥
सहैकत्र भवेत्तारं तस्य गन्धविवर्जितम् ।
ब्रह्मरीतिसमायुक्तं गुञ्जाचूर्णं सहैकतः ।
देवानां भूषणं देवि जायते हेम शोभनम् ॥१८८॥
चन्द्रोदकेन देवेशि वक्ष्यामि रसबन्धनम् ॥१८९॥
शुक्लपक्षे पूर्णमास्यां दृष्ट्वा पूर्णेन्दुमण्डलम् ।
निर्गच्छन्ति महीं भित्त्वा चन्द्रतोयान्यनेकधा ॥१९०॥
कानिचिन्मृत्तिवर्णानि रसेन लवणानि तु ।
कानिचिच्चन्द्रतुल्यानि व्योमभासानि कानिचित् ।
चन्द्रवृद्ध्याभिवर्धेरन्क्षीयेरन्तत्क्षयेण तु ॥१९१॥
दृष्ट्वा चन्द्रोदकं मन्त्री पौर्णमास्यां विशेषतः ।
निर्गच्छति महीं भित्त्वा चन्द्रवृद्ध्या विवर्धते ॥१९२॥
क्षेत्रबन्धं पुरा कृत्वा देवमभ्यर्च्य शंकरम् ।
चतुर्दश्यां च तत्क्षेत्रं पूजयित्वा विचक्षणः ।
अहोरात्रोषितो भूत्वा बलिं तत्र निवेदयेत् ॥१९३॥
पूर्णमास्यां च रात्रौ च गत्वा तस्य समीपतः ।
चन्द्रोदकं तु संगृह्य मन्त्रयुक्तं सुमन्त्रितम् ।
आलोड्य मधुसर्पिर्भ्यां पिबेत्तत्तु समाहितः ॥१९४॥
पीतमात्रेण तेनैव मूर्छा भवति तत्क्षणात् ।
चन्द्रोदये ततो दृष्टे क्षीरं तस्य तु दापयेत् ।
सप्तरात्रप्रयोगेण चन्द्रवन्निर्मलो भवेत् ॥१९५॥
एकविंशतिरात्रेण जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम् ।
एकमासप्रयोगेण ब्रह्मायुः स भवेन्नरः ॥१९६॥
चन्द्रोदकेन गगनं रसं हेम च मर्दयेत् ।
मूषामध्यगतं ध्मातं तत्क्षणाद्गुटिका भवेत् ॥१९७॥
अयं च स्पर्शमात्रेण लोहान्यष्टौ च वेधयेत् ॥१९८॥
तद्रसेन रसं भाव्यं वज्रेण समजारितम् ।
चतुःषष्ट्यंशतः पिण्डे द्विगुणे तु सहस्रकम् ॥१९९॥
दशसंकलिकाबद्धं गुञ्जामात्रं रसं नरः ।
त्रिलोहवेष्टितं वक्त्रे धृत्वा चादृश्यतां व्रजेत् ॥२००॥
ओं नमो रुद्राय दंष्ट्रोत्कटाय विघ्ननाशाय दिशां रक्ष रक्ष विदिशां रक्ष रक्ष रुद्रो विज्ञापयति हुं फट्स्वाहा ।
ओं नमो भगवते रुद्राय त्रिशूलहस्ताय अमृतोद्भवाय रक्ष रक्ष फट्स्वाहा ।
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि कर्तरीरसबन्धनम् ॥२०१॥
असुराणां समायोगे क्रोधाविष्टेन चेतसा ।
सुदर्शनं महाचक्रं प्रेरितं मुरवैरिणा ॥२०२॥
भालपट्टात्ततस्तस्य निपेतुः स्वेदबिन्दवः ।
ते भूमौ पतिता दिव्याः संजाताः कर्तरीरसः ॥२०३॥
रक्षार्थं स्थापितं तत्र विष्णुना च सुदर्शनम् ।
चक्रतुल्यं भ्रमत्येतदायुधानि निकृन्तति ॥२०४॥
कुरुते गर्जितं नादं धूमं ज्वालां विमुञ्चति ।
कर्तरी दृष्टिमात्रेण तथान्या शब्दकर्तरी ॥२०५॥
सा स्पर्शकर्तरी छाया कर्तरी धूमकर्तरी ।
सा ज्वालाकर्तरी चैव शक्तिर्घोरस्य कर्तरी ॥२०६॥
लोकानां तु हितार्थाय घोरशक्तिर्व्यवस्थिता ।
रसरूपा महाघोरा असिद्धानां तु छेदिनी ॥२०७॥
तस्याः क्षेत्रं यदा गच्छेतघोरास्त्रं जपेत्तदा ।
पुनर्घोरं न्यसेत्तत्र अथास्त्रं विन्यसेद्बुधः ॥२०८॥
अनुलोमविलोमेन देहेऽधिष्ठाप्य कर्तरीम् ।
मुद्रया मुद्रयेत्तां तु अघोरास्त्रेण योजिताम् ॥२०९॥
दीपेनाराधयेत्तां तु स्तम्भयेद्धूपनेन च ।
विष्टरामुद्रया तां तु स्थानयोगं नियोजयेत् ॥२१०॥
कञ्चुकी तु शिला क्रान्ता कुमारी वज्रकन्दकम् ।
योषिद्रक्तं गवां मूत्रं तिलकः सर्ववश्यकृत् ॥२११॥
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि विषोदरसबन्धनम् ॥२१२॥
विषोदकं विषसमं घृतवच्च घृतोदकम् ।
सितपीतादिवर्णाढ्यं तच्च देवि रसोत्तमम् ॥२१३॥
तत्र गत्वा वनोद्देशे स्मरेद्घोरसहस्रकम् ।
केशाः क्षिप्ताः स्फुटन्त्यस्मिनात्मच्छाया न दृश्यते ॥२१४॥
तैलं च गोलकाकारं घृतं चैव विसर्पति ।
गन्धकस्य हरेद्गन्धं लवणाम्लं च जायते ॥२१५॥
आप्त्वा पालाशपत्त्रेण कटुकालाबुके क्षिपेत् ।
विषोदकं गन्धकं च हरबीजं च तत्समम् ॥२१६॥
अजाक्षीरेण पिष्ट्वा तु शुल्वपत्त्राणि लेपयेत् ।
तत्पुटेन च देवेशि सिन्दूरारुणसंनिभम् ।
शतांशेनैव देवेशि सर्वलोहानि वेधयेत् ॥२१७॥
अनेन विधिना देवि नागः सिन्दूरतां व्रजेत् ।
सहस्रांशेन तस्यैवं तारं वेधं प्रदापयेत् ॥२१८॥
रक्तं पीतं तथा कृष्णं उत्तरोत्तरकार्यकृत् ॥२१९॥
त्रिपलं कान्तपात्रे वा पात्रेऽलाबुमयेऽपि वा ।
गृहीत्वा पूर्ववत्पत्त्रैः पालाशैर्वेष्टयेद्बहिः ॥२२०॥
स्थापयेद्धान्यराशौ तु दिवसानेकविंशतिम् ।
महिषीक्षीरमध्ये तु बिन्दुमेकं तु साधयेत् ॥२२१॥
पायसं भक्षयेद्यस्तु मध्वाज्येन तु संयुतम् ।
यावच्चूर्णपलं देवि जीवेत्तद्बिन्दुसंख्यया ॥२२२॥
लाङ्गली गृहधूमं च सिन्दूरं रजनीद्वयम् ।
मेषशृङ्गीं च शृङ्गीं च कृष्णोन्मत्तं च मारकम् ॥२२३॥
सबीजं सूतकं चैव विषतोयेन मर्दितम् ।
विषतोयेन मेधावी सप्तवारांश्च भावयेत् ।
अथवा भावयेत्तत्तु यावच्चूर्णं तु तद्भवेत् ।
तेन नागं प्रतीवाप्य षोडशांशेन सम्भवेत् ॥२२४॥
मूषाख्ये वेणुयन्त्रे च त्रिवारमपि भावयेत् ।
धूमं परिहरेत्तस्य अङ्गव्याधिकरं परम् ॥२२५॥
स्थापयेन्नागसिन्दूरं पात्रेऽलाबुमये ततः ।
तच्चूर्णं तु शतांशेन तारपत्त्राणि वेधयेत् ॥२२६॥
विषपानीयमादाय यवागौ वर्तितं शुभम् ।
निषिक्तं तच्च वर्तेऽयं तारं भवति शोभनम् ॥२२७॥
विषपानीयमादाय प्रक्षिपेच्च रसोत्तमे ।
कुनटीगन्धपाषाण विषटङ्कणलाङ्गली ।
नष्टपिष्टीकृतं खल्ले तारपत्त्राणि लेपयेत् ।
अन्धमूषागतं ध्मातं निर्बीजं कनकं भवेत् ॥२२८॥
ओं श्रीनीलकण्ठाय ठ ठः ।
अस्यायुतं जपेत् ।
विषतृणविधिं वक्ष्ये समाहितमनाः शृणु ॥२२९॥
गन्धमाक्षीकदरदं कुनट्या रससंयुतम् ।
विषतृणसमायुक्तं मातुलुङ्गाम्लमर्दितम् ॥२३०॥
एतत्कल्कं पलमात्रं चौषध्या लेपनं कुरु ।
निर्यासे तु पुटं कुर्यात्त्रिवारं हेम शोभनम् ॥२३१॥
संजीवनीजलस्याथ विधिं वक्ष्यामि पार्वति ॥२३२॥
शुक्रेणाराधितो देवि प्रागहं सुरवन्दिते ।
दानवानां हितार्थाय मृतानां देवसंगरे ॥२३३॥
मया संजीवनी विद्या दत्ता चोदकरूपिणी ।
तया संजीविता दैत्या ये मृता देवसंगरे ॥२३४॥
निक्षिप्ता मर्त्यलोके सा सम्यक्ते कथयाम्यहम् ॥२३५॥
अस्ति मर्त्ये महापुण्या पवित्रा दक्षिणापथे ।
नदी गोदावरी नाम प्रसिद्धा जाह्नवी यथा ॥२३६॥
दक्षिणे च तटे तस्याः कदलीनगरं परम् ।
तस्य दक्षिणतः शैलः सर्वलोकेषु विश्रुतः ॥२३७॥
नाम्ना कृष्णगिरिश्चेति दृश्यते सर्वमङ्गले ।
सुप्रसिद्धाम्बिका नाम ग्रामस्तस्यास्ति संनिधौ ॥२३८॥
तत्राप्युदकमालोक्य परीक्ष्येत सुरार्चिते ॥२३९॥
गृहीत्वा शुष्कवंशं तु क्षिपेत्तोयस्य मध्यतः ।
जायते हरितं स्निग्धं अहोरात्रेण निश्चितम् ।
मुञ्चत्यङ्कुरपत्त्राणि दृश्यते तन्मनोहरम् ॥२४०॥
बलिपुष्पोपहारेण ततो देवीं समर्चयेत् ।
क्षेत्राधिपं गणेशंच चण्डयोनीश्वरं तथा ॥२४१॥
तस्य मन्त्रं प्रवक्ष्यामि त्रिषु लोकेषु दुर्लभम् ॥२४२॥
ओं चण्डाय पिनाकिने शूलहस्ताय ओं दिशां बन्धय विदिशां बन्धय ठठः ।
तिलांश्च तण्डुलांश्चैव मन्त्रेणानेन सर्षपान् ।
सप्ताभिमन्त्रितान्कृत्वा साधको दिक्षु निक्षिपेत् ॥२४३॥
कटुकालाबुके तोयं कृतरक्षं समाहितः ।
गृहीत्वा तत्प्रयत्नेन निजस्थानं समाश्रयेत् ॥२४४॥
ओं नमोऽमृतेऽमृतरूपिणि अमृतं मे कुरु कुरु एवं रुद्र आज्ञापयति स्वाहा ।
सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा मन्त्रेणानेन तज्जलम् ।
दिनमेकं तथा सूतं स्वर्णमाषद्वयान्वितम् ।
मर्दयेत्तेन तोयेन पिबेत्तत्तु विचक्षणः ॥२४५॥
एकविंशतिरात्रेण क्षीराहारोऽथ यत्नतः ।
जीवेत्कल्पायुतं साग्रं कामरूपो महाबलः ॥२४६॥
योजनानां शतं गत्वा पुनरेव निवर्तते ।
अवध्यः सर्वभूतानां स्वेच्छाचारः स खेचरः ॥२४७॥
कनकं पारदं व्योम सममेकत्र योजयेत् ।
मर्दयेत्तेन तोयेन सप्तवारं तु स्वेदयेत् ॥२४८॥
स रसः सर्वलोहानि षष्ट्यंशेन तु वेधयेत् ॥२४९॥
अथवा तं रसं दिव्यं मधुना सह भक्षयेत् ।
मासमात्रप्रयोगेण जीवेद्ब्रह्मदिनायुतम् ॥२५०॥
तस्य मूत्रमलस्वेदैः शुल्वं भवति काञ्चनम् ॥२५१॥
निर्वाते तोयमादाय अञ्जलित्रितयं पिबेत् ।
पीतमात्रे भवेन्मूर्छा स्वास्थ्यं स्यात्प्रहरत्रयात् ॥२५२॥
एकविंशद्दिनान्येवं क्षीराहारो भवेत्ततः ।
अष्टवर्षाकृतिः प्राज्ञः कामरूपो महाबलः ॥२५३॥
पश्येच्छिद्रां महीं सर्वां सप्तपातालसंयुताम् ।
अवध्यो देवदैत्यानां कल्पायुश्च प्रजायते ॥२५४॥
अथवोदकमादाय पारदं च मनःशिलाम् ।
मर्दयेत्खल्लपाषाणे नष्टपिष्टं भवेत्ततः ॥२५५॥
स्वेदयेत्सप्तरात्रं तु त्रिलोहेन च वेष्टयेत् ॥२५६॥
अन्तर्धानं क्षणाद्गच्छेत्विद्याधरपतिर्भवेत् ।
सिद्धकन्याशतवृतो यावत्कल्पान्चतुर्दश ॥२५७॥
दिनेषु तेषु सर्वेषु दद्याच्छाल्योदनं घृतम् ।
पयसा च समायुक्तं नित्यमेवं तु कारयेत् ॥२५८॥
उष्णोदकविधिं वक्ष्ये समाहितमनाः शृणु ।
पश्येदुष्णोदकं यत्र वासं तत्रैव कारयेत् ॥२५९॥
अस्ति गोदावरी नाम महाराष्ट्रेऽतिविश्रुता ।
तस्या उत्तरभागे तु सह्याद्रिः पुण्यपर्वतः ॥२६०॥
तत्र मातापुरं नाम प्रसिद्धं देवतागृहम् ।
तस्मादुत्तरतो देवि कम्पाख्यं नगरं परम् ॥२६१॥
तत्र कम्पेश्वरो देवस्तत्रास्त्युष्णोदकं ध्रुवम् ।
प्रणीताख्या नदी तत्र स्नात्वा वै साधकोत्तमः ।
पश्चादुष्णोदके कुण्डे विधिं कुर्याद्यथोदितः ॥२६२॥
शर्वरीं उषितस्तत्र धनवांश्च दिने दिने ।
भक्षयेन्मासमात्रं तु जीवेद्वर्षशताष्टकम् ॥२६३॥
वर्षमेकं प्रयुञ्जीत जीवेद्वर्षायुतं सुखी ।
वलीपलितनिर्मुक्तो भोगी चैव पुरंदरः ॥२६४॥
वर्षमेकं पिबेत्तोयं जीवेच्चन्द्रार्कतारकम् ।
तस्य मूत्रपुरीषेण शुल्वं भवति काञ्चनम् ॥२६५॥
उष्णोदकं च कासीसं गन्धपाषाणसंयुतम् ।
चतुर्थांशेन रसकं दशभागं विनिक्षिपेत् ॥२६६॥
शुल्वं च मर्दयेत्सर्वं नष्टपिष्टं क्षणेन तु ।
तेन लेपितमात्रेण शुल्वं भवति काञ्चनम् ॥२६७॥
निषिक्तं तेन तोयेन प्रतिवापं ददेद्बुधः ।
शुल्वं च जायते हेम तरुणादित्यवर्चसम् ॥२६८॥
तज्जलेन निषिक्तं च हेम बीजार्थसंयुतम् ।
तारं चानेन मार्गेण निषिक्तं हेमतां व्रजेत् ॥२६९॥
उष्णोदकेन भल्लातं तिलपिष्टं च भक्षयेत् ।
मासद्वयप्रयोगेण जीवेद्वर्षशतत्रयम् ॥२७०॥
रसगन्धाश्मरसकं तुत्थं दरदमाक्षिकम् ।
याममुष्णाम्भसा घृष्टं तारपत्त्राणि लेपयेत् ॥२७१॥
द्विवारं तु धमेद्देवि स्याच्चतुर्दशवर्णकम् ।
क्रमेणानेन देवेशि शुल्वं षोडशवर्णकम् ॥२७२॥
एकैकं हेमतारांशं द्वंद्वं कान्ताभ्रयोः पृथक् ।
उष्णोदकेन संमर्द्य धमनात्खोटतां व्रजेत् ॥२७३॥
तन्मुखे धारयेन्मासं वज्रकायो भवेन्नरः ।
तच्चूर्णं यवमात्रं तु भक्षयेन्मधुसर्पिषा ।
यावत्पलं तस्य मलैः शुल्वं भवति काञ्चनम् ॥२७४॥
उष्णोदपाचितान्खादेत्कुलत्थान्क्षीरपो भवेत् ।
स्नानमुष्णाम्भसा कुर्यात्वर्षाद्वर्षशतायुषम् ॥२७५॥
क्षीरमुष्णोदकं क्वाथं त्रिफलायाश्च पाचयेत् ।
पायसं कान्तपात्रे तन्मासं एकं तु भक्षयेत् ।
भुक्त्वा जीवेत्कल्पशतं वैष्णवायुर्भवेन्नरः ॥२७६॥
अतः परं प्रवक्ष्यामि शैलोदकविधिं प्रिये ।
कर्दमापो महीशैलं शिलं चेति चतुर्विधम् ॥२७७॥
कानिचित्क्षणवेधीनि दिनवेधीनि कानिचित् ।
पक्षमासादिषण्मास वेधनानि महीतले ॥२७८॥
क्षिप्तं यदा भवेत्काष्ठं शैलीभूतं च दृश्यते ।
बहिरन्तश्च देवेशि वेधकं तत्प्रकीर्तितम् ॥२७९॥
हिङ्गुलं हरितालं च गन्धकं च मनःशिला ।
एषां गन्धापहारं यत्कुरुते तच्च वेधकम् ॥२८०॥
गन्धकं तालकं चैव तोयपूर्णे घटे क्षिपेत् ।
यदा तद्बुद्बुदाकारं तदा शैलोदकं भवेत् ।
अन्यथा वेष्टकं देवि तदग्राह्यं निरर्थकम् ॥२८१॥
श्रीशैले श्रीवनप्रान्ते पर्यङ्काख्ये शिलातले ।
तत्रस्थं क्षणवेधि स्यात्नदीभगवतीतटे ।
एकाहे वेधकं तत्र गोकर्णे तु दिनत्रयम् ॥२८२॥
भद्राङ्गे दिनवेधि स्यात्त्रिस्थलान्ते त्रिवासरम् ।
धारेश्वरे पाक्षिकं स्यात्वर्षापुर्यां दिनैकतः ॥२८३॥
ब्रह्मेश्वरे मासिकं स्यात्व्याघ्रपुर्यां तु वासरम् ।
अघोरेशे मासिकं तु सिंहद्वीपे तथा पुनः ।
दिनमेकं ब्रह्मगिरौ विन्ध्ये तु क्षणवेधकम् ॥२८४॥
वासरं माल्यवन्तेषु क्षणवेधि शिलोदकम् ॥२८५॥
किष्किन्ध्यापर्वते रम्ये पम्पातीरे तृणोदकम् ।
तस्य पश्चिमतो देवि योजनद्वितये पुनः ।
भूशैलमस्ति तत्रैव त्रिदिनं वेधि पर्वते ॥२८६॥
सह्याचले पुरे देव्याः क्षीरक्षेत्रस्य संनिधौ ।
शैलोदकं कोटिवेधि दुर्जदेशेऽपि वासरम् ।
लक्षवेधि नृसिंहस्य नगरे गोकुलाभिधे ॥२८७॥
अन्यत्र यत्र तत्रापि ब्रह्मविष्णुशिवोद्भवम् ।
अमृतं तत्र तत्रापि वज्रीकरणं उत्तमम् ॥२८८॥
तस्योत्पत्तिं प्रवक्ष्यामि यथा जानन्ति साधकाः ॥२८९॥
महीं समुद्धृतवतो वराहस्य कलेवरात् ।
यः स्वेदः पतितस्तस्माज्जातं शैलोदकं परम् ॥२९०॥
तन्मुखे क्षणिकं जातं क्रोडदेशे तु वासरम् ।
बाहुभ्यां त्र्यहवेधि स्यात्मासवेधि तु पार्श्वयोः ।
षण्मासमपराङ्गे च सर्वं समफलं भवेत् ॥२९१॥
अघोरास्त्रेण तत्क्षेत्र रक्षां कृत्वा दिशां बलिम् ।
दत्त्वा लक्षं जपित्वा तु गृह्णीयादमृतं परम् ॥२९२॥
शरद्ग्रीष्मवसन्तेषु हेमन्ते वा सुरार्चिते ।
आयसे ताम्रपात्रे वा पात्रेऽलाबुमयेऽथवा ।
शैलाम्बुपलमष्टौ तु पलं क्षीरस्य निक्षिपेत् ॥२९३॥
क्षीरावशेषं संक्वाथ्य त्रिसप्ताहं पिबेन्नरः ।
जीवेद्वर्षसहस्रं तु वलीपलितवर्जितः ॥२९४॥
अथवाष्टपलं क्षीरं पलैकेनाम्बुना युतम् ।
क्षीरावशेषं सेवेत पूर्वोक्तं लभते फलम् ॥२९५॥
कुलत्थाष्टगुणं वारि पचेदष्टावशेषितम् ।
चतुर्गुणेन तेनाज्यं पाचयेद्धृतशेषितम् ॥२९६॥
लिह्यान्मधुसमोपेतं त्रिसप्ताहं बृहस्पतिः ।
मासेन शास्त्रसम्पत्तिं ज्ञात्वा देवि बलाबलम् ।
द्विरष्टवर्षकाकारः सहस्रायुर्न संशयः ॥२९७॥
अवशिष्टकुलत्थं तु पादांशं मधुसर्पिषा ।
भक्षयेद्वर्षं एकं तु मासेनायुतजीवितः ॥२९८॥
तत्सिद्धतैलेनाभ्यङ्गं मर्दनं चापि कारयेत् ।
मासमेकं ततो मर्द्यं देहसिद्धिं करोति च ॥२९९॥
पामाविचर्चिकादद्रु कुष्ठानि सहसा जयेत् ।
वलीपलितनिर्मुक्तः सहस्रायुश्च जायते ॥३००॥
यः पिबेत्प्रातरुत्थाय शैलाम्बुचुलुकत्रयम् ।
षण्मासात्स्यात्सहस्रायुर्वलीपलितवर्जितः ॥३०१॥
अथवा सूतकं देवि वारिणा सह मर्दयेत् ।
मासेनैकेन देवेशि नष्टपिष्टं भविष्यति ॥३०२॥
मासमात्रं समश्नीयात्स भवेदजरामरः ॥३०३॥
अथवा तं रसं हेम्ना हेमभस्म ततो बली ।
मर्दयेत्तेन तोयेन धामयेत्खदिराग्निना ॥३०४॥
गुटिका सुन्दरी नाम सर्वायुधनिवारणी ।
कर्ता हर्ता स्वयं सिद्धो जीवेच्चन्द्रार्कतारकम् ॥३०५॥
कुनटी चाभ्रमाक्षीकं हेम तारं तथैव च ।
तत्सर्वं पयसा क्षीरैर्मद्यं पाच्यं दिनत्रयम् ।
मासमात्रप्रयोगेण वलीपलितवर्जितः ॥३०६॥
अथ तेनोदकेनैव क्षीरार्धं पायसं पचेत् ।
मासमात्रप्रयोगेण वलीपलितनाशनम् ॥३०७॥
पक्त्वा तेनाम्भसा पथ्याः षष्टिं त्रीणि शतानि च ।
मधु संयोज्य भाण्डस्थं भूमौ सर्वं निधापयेत् ॥३०८॥
दिने दिने तथैकैकं भक्षयेत्प्रातरुत्थितः ।
वलीपलितनिर्मुक्तो जीवेद्वर्षसहस्रकम् ॥३०९॥
शैलीभूतं कुलत्थं वा भक्षयेन्मधुसर्पिषा ।
षण्मासेन प्राशनेन जीवेद्वर्षसहस्रकम् ॥३१०॥
कूष्माण्डं मारितं कृत्वा यानि कानि फलानि च ।
जले क्षिप्तानि लोहानि शैलीभूतानि भक्षयेत् ।
क्षीराहारश्च जीर्णान्ते वज्रकायो भवेन्नरः ॥३११॥
तेनोदकेन संमर्द्य अभ्रकं क्वाथयेत्प्रिये ।
कटुत्रययुतं खादेत्जीवेद्वर्षसहस्रकम् ॥३१२॥
अथवा रसकर्षैकं तज्जलेन तु मर्दयेत् ।
इङ्गुदीफलमध्यस्थं तच्छैलोदकमध्यगम् ।
कालेन त्रिगुणेनैव काठिन्यं तस्य जायते ॥३१३॥
षण्मासं तन्मुखे धार्यं वज्रकायं करोति च ।
दशनागसमप्राणो देवैः सह च मोदते ॥३१४॥
गृहीत्वा त्रिफलां तत्र शैलवारिणि निक्षिपेत् ।
यदा भवति तच्छैलं गृहीत्वा चूर्णयेत्ततः ॥३१५॥
कान्तजीर्णरसं तेन सार्धं घृतमधुप्लुतम् ।
भक्षयेद्वर्षमेकं तु ततः क्षीराशनो भवेत् ॥३१६॥
उदयादित्यसंकाशो मेधावी प्रियदर्शनः ।
नीलकुञ्चितकेशश्च जीवेच्चन्द्रार्कतारकम् ॥३१७॥
पारदं हरितालं च शिला माक्षिकमेव च ।
दरदं च विषं चैव सर्वमेकत्र कारयेत् ॥३१८॥
मर्दयेत्खल्लपाषाणे मातुलुङ्गरसेन च ।
गोलकं कारयित्वा तु वारिमध्ये निधापयेत् ॥३१९॥
तेन तारं च शुल्वं च काञ्चनं भवति ध्रुवम् ॥३२०॥
उपयुञ्जीत मासैकं वलीपलितवर्जितः ।
सहस्रं जीवितं तस्य महाबलपराक्रमः ॥३२१॥
शैलीभूतां हरिद्रां तु तच्चूर्णवापमात्रतः ।
हेमत्वं लभते नागो बालार्कसदृशप्रभम् ॥३२२॥
शैलोदके विनिक्षिप्य भूशैले कर्दमेऽपि वा ।
ज्ञात्वा कालप्रमाणेन बन्धयेत्पारदं ततः ॥३२३॥
रक्तक्षारयुतं ध्मातं सुवर्णं समसारितम् ।
शतांशेन तु लोहानां सर्वेषां हेमकारकम् ॥३२४॥
द्वितीयसारणां प्राप्य भक्षयेन्मधुसर्पिषा ।
तत्कालं चित्तजातानां ऊर्ध्वं भवति चानिलः ॥३२५॥
कालज्ञानं भवेत्तस्य जीवेदयुतपञ्चकम् ॥३२६॥
द्वितीयसारणां प्राप्य सहस्रांशेन विध्यति ।
तं खोटं धारयेद्वक्त्रे दिव्यत्वं लभते ध्रुवम् ॥३२७॥
निचुले ककुभे चैव किंशुके मधुकेऽपि वा ।
इङ्गुदीफलमध्ये वा रजनीद्वयमध्यतः ॥३२८॥
पारदं गन्धकं चैव मर्दयेत्गुलिकाकृति ।
पाचयेद्दिनमेकं तु हेम्ना संवेष्ट्य धारयेत् ॥३२९॥
त्रिफलाव्योषकल्केन वेष्टयित्वा प्रयत्नतः ।
पादेन कनकं दत्त्वा पारदं तत्र योजयेत् ।
क्षिपेच्छैलाम्बुमध्यस्थं गुलिका वज्रवद्भवेत् ॥३३०॥
पूर्ववत्सारणा कार्या पूर्ववत्सिद्धिदा भवेत् ।
धार्यमाणा मुखे सा तु सहस्रायुष्करी भवेत् ॥३३१॥
द्वितीयसारणायोगादयुतं वेधयेत्तु सा ।
धार्यमाणा मुखे सेयं अयुतायुःप्रदा भवेत् ॥३३२॥
तृतीयसारणायोगाज्जायते लक्षवेधिनी ।
तं खोटं धारयेद्वक्त्रे लक्षायुर्जायते नरः ॥३३३॥
चतुर्थीं सारणां प्राप्य कोटिवेधो न संशयः ।
कोट्यायुर्जीवितं तस्य खेचरत्वं च लभ्यते ॥३३४॥
पञ्चभिर्दशकोटिः स्यात्षड्भिः कोटिशतं भवेत् ।
यावच्चन्द्रार्कजीवित्वं अनन्तबलवीर्यवान् ॥३३५॥
ददाति सप्तमीं सापि सारणां गुटिका परा ।
खेचरी नाम विख्याता भैरवेण प्रचोदिता ॥३३६॥
यस्तु तद्राजिकामात्रं मासमेकं तु भक्षयेत् ।
वज्रदेहः स सिद्धः स्यात्दिव्यस्त्रीजनवल्लभः ।
क्रीडते खेचरैर्भोगैः स्वेच्छया शिवतां व्रजेत् ॥३३७॥
नानाविधफलं च स्यात्तद्रसैर्बीजतैलतः ।
तद्बद्धं पारदं चैव गुटिकां शृणु सुन्दरि ॥३३८॥
शुद्धबद्धरसेन्द्रस्तु गन्धकं तत्र जारयेत् ।
त्रिगुणे गन्धके जीर्णे तेन हेम तु कारयेत् ॥३३९॥
कारयेद्भस्म सूतं तु काञ्चनं तत्र सूतकम् ।
तद्भस्म सूतके जार्यं रसेन्द्रस्य समे समम् ॥३४०॥
तेन सूतकजीर्णेन वज्ररत्नं तु जारयेत् ।
तद्वज्रं जायते भस्म सिन्दूरारुणसंनिभम् ॥३४१॥
तद्भस्म जारयते सूते त्रिगुणे तु सुरार्चिते ।
हाटके सारयेत्तं तु गुटिकां तेन कारयेत् ॥३४२॥
त्रिलोहावेष्टितं तं तु मुखे प्रक्षिप्य साधकः ।
नष्टच्छायो भवेत्सोऽयं अदृश्यो देवदानवैः ॥३४३॥
तत्क्षणाद्वेधयेद्देवि सर्वलोहानि काञ्चनम् ।
बहुवर्षसहस्राणि निर्वलीपलितो भवेत् ॥३४४॥
शूलिनं शक्तिसंयुक्तं रत्नादिगुणभूषितम् ।
वक्त्रे करे च बिभृयात्सर्वायुधनिवारणात् ॥३४५॥
व्योम माक्षिकसत्त्वं च तारामात्रं सुरायुधम् ।
वैक्रान्तं तालकं सूतं रत्नादिगुणभूषितम् ॥३४६॥
गुटिका सा वरारोहे मधुरत्रयसंयुता ।
वक्त्रस्था नाशयेत्साक्षात्पलितं नात्र संशयः ।
शिवशक्तिश्च देवेशि रत्नादिशिवगा यथा ॥३४७॥
हेम तारं तथा भानुं समभागानि कारयेत् ।
स्त्रीरजो व्याघ्रमध्यस्थं पद्मसूत्रेण वेष्टयेत् ॥३४८॥
सेचयेत्तत्तथावेष्ट्य गुह्यस्थाने निधापयेत् ।
रणे राजकुले द्यूते दिव्ये काम्ये जयो भवेत् ।
यन्मुखे चैव तद्गोलं स सर्वरञ्जको भवेत् ॥३४९॥
वैक्रान्ताभ्रककान्तं तु सस्यकं तु सुरायुधम् ।
विभीतकादिसम्भूत काञ्चिकस्य समं भवेत् ॥३५०॥
राजावर्तं ततः सूते योजयेत्पादयोगतः ।
कुमारीरससंघृष्टा कृतैका गुटिका शुभा ।
रोगमृत्युजरा हन्ति वक्त्रस्था नात्र संशयः ॥३५१॥
पञ्चतारं वरारोहे सूतकं द्वयमेव च ।
त्रयो गगनभागाः स्युरेकैकं हेमकान्तयोः ॥३५२॥
अर्धशुल्वविधानेन गुटिकामरसुन्दरि ।
अक्षयो ह्यजरश्चैव भवेत्तेन महाबलः ।
सर्वरोगविनिर्मुक्तो जीवेद्वक्त्रे विधारणात् ॥३५३॥
भस्मसूतपलैकं च मृतकान्तपलं तथा ।
माक्षिकस्य पलं चैव शिलाजतुपलं पुनः ॥३५४॥
पलमेकं विडङ्गस्य पथ्याचूर्णपलं तथा ।
एकीकृत्याथ तत्सर्वं मध्वाज्येन तु पेषयेत् ॥३५५॥
गुटिकाः कारयेद्देवि षष्ट्यधिकशतत्रयम् ।
एकैकं भक्षयेन्नित्यं वर्षमेकं निरन्तरम् ॥३५६॥
जीवेद्वर्षसहस्राणि रुद्रतुल्यो महाबलः ॥३५७॥
अतः परं प्रवक्ष्यामि रसभस्मरसायनम् ।
विज्ञेयं निष्परीहारं साक्षाद्दिव्यौषधं परम् ॥३५८॥
आमलक्यादि कान्तं च पारदं च मनःशिलाम् ।
वाकुचीसप्तभागं च क्षीरिणीरसपेषितम् ।
मेघनादरसोपेतं मूकमूषागतं पुटेत् ॥३५९॥
माषं त्रिमाषं त्रिगुणं भक्षयेत्तु क्रमेण तु ।
वर्षत्रयपरं देवि पादनिष्कार्धकं क्रमात् ॥३६०॥
षट्सप्ताष्टौ च वर्षाणि क्रमान्निष्कप्रमाणतः ।
भुञ्जीत स च दिव्यान्नं जरावैरूप्यवर्जितः ॥३६१॥
किंचित्काञ्चनसंयुक्तं निष्कं निष्कार्धमेव च ।
यो भक्षयेत्त्रिभिर्वर्षैः सर्वव्याधीन्जयत्यलम् ॥३६२॥
अष्टवर्षे सहस्रायुः द्वादशे लक्षवेधकः ।
षोडशे वत्सरे देवि दिव्यरूपः स जायते ॥३६३॥
शतपलं अभयानां अक्षधात्र्योस्तथैव क्वथितजलशताष्टौ भागमष्टावशेषम् ।
घृतमधुसितयाढ्यं व्योषचित्रं दशांशं रसफलरससिद्धं लोहजीर्णं मृतं च ॥३६४॥
गिरिजतुसममभ्रं कान्तभृङ्गं विडङ्गं रससहितसुभाव्यं तण्डुलैर्दिव्यमुख्यैः ।
अहिमरकृतकल्कं लोहपात्रस्थमाषं त्रिदिनतनुसुसिद्धं कल्कमेतद्वरिष्ठम् ॥३६५॥
लिहति शयनकाले वामनेत्रावसेवी घननिबिडसुमध्यो मत्तमातंगदर्पः ।
विगतसकलदोषः सर्वदिग्दिव्यचक्षुः मदन इव सुकान्तिः कामिनीनां प्रवीरः ॥३६६॥
जलदलववपुष्मान्कुञ्चितानीलकेशः सुरगुरुरिव शुद्धः सत्कविश्चित्रकारी ।
वृषभगतिविचेष्टः स्निग्धगम्भीरघोषः सुरगज इव लोके श्रान्तिहन्ताशु नित्यम् ॥३६७॥
प्रभवति खलु लोके सोमतारार्कजीवी कमलसदनसुश्रीर्न्यायशास्त्रादिवेत्ता ।
सुजनसमयपाता धर्मदीक्षानुमाता हरिहरमगभीरः सूर्यसोमाब्धिधीरः ॥३६८॥
कान्तहेमरविचन्द्रमभ्रकं गोलकं निहितमिङ्गुदीफले ।
शैलवारिवरसिद्धगोलकं सुन्दरं ह्यमररञ्जकं शुभम् ॥३६९॥
कान्तहेमरविचन्द्रं अभ्रकं वज्ररत्नं अहिराजगोलकम् ।
क्षिप्तं आमलककाष्ठकोटरे भूमिशैलनिहितं समुद्धृतम् ।
शैलतां गतमथाहितं मुखे वज्रकायकरं अल्पवासरैः ॥३७०॥
तालहेमवरशुल्बसूतकैः गोलकं वरणकाष्ठयन्त्रितम् ।
शैलवारिकृतसुन्दरीरसं खेचरीति गुटिका निगद्यते ॥३७१॥
शैलाम्बुनिक्षिप्तपलाशबीजं शैलीकृतं क्षौद्रघृतेन खादेत् ।
त्रिःसप्तरात्रं दिनमेकमेकं सहस्रजीवी विजयी नरः स्यात् ॥३७२॥
सूतकं चाभ्रकं चैव वज्रीक्षीरसमन्वितम् ।
हाटकेन समायुक्तं गुटिका खेचरी भवेत् ॥३७३॥
करञ्जफलमध्यस्थं सूतकं तत्र निक्षिपेत् ।
घृतशैलाम्बुमध्यस्थं सहस्रायुः प्रयच्छति ॥३७४॥
तिन्दुके द्विसहस्रायुः जम्बीरे त्रिसहस्रकम् ।
मातुलुङ्गे च नारङ्गे चतुःपञ्चसहस्रकम् ॥३७५॥
रम्भाफले षट्सहस्रं पनसे सप्तसंख्यकम् ।
विभीतकफले चैव दशसाहस्रसंख्यकम् ॥३७६॥
नारिकेले महाभागे सहस्राणि चतुर्दश ।
त्रिंशत्सहस्रं पद्मे च लक्षमामलके पुनः ॥३७७॥
अभ्रपत्त्रद्रवे क्वाथं अहोरात्रं शिलोदके ।
तस्मात्तु चोद्धृतं सूतं मृत्युदारिद्र्यनाशनम् ॥३७८॥
सारणाक्रमयोगेन नवीनं जायते वपुः ।
रसे रसायने चैव लक्षवेधी न संशयः ॥३७९॥
कर्दमं च कुमार्याश्च रसेन कृतगोलकम् ।
धमनात्पतते सत्त्वं मुखे तद्धारयेन्नरः ।
षण्मासेन प्रयोगेण ह्यजरामरतां व्रजेत् ॥३८०॥
स्रोतोञ्जनयुतं ध्मातं सत्त्वं पारदमिश्रितम् ।
तं खोटं धारयेद्वक्त्रे अदृश्यो भवति ध्रुवम् ॥३८१॥
यस्य यो विधिराम्नात उदकस्य शिवागमे ।
रसेनैव तु काले तु कुर्यादेव रसायनम् ॥३८२॥