स्फुट श्लोक - श्लोक ५४ ते ५७

५४
बहुत तान लागली । तनु विशेप भागली । सुरंग तो विरंगला । प्रसंग रंग भंगला ॥१॥
कठीण वेळ पातली । तुन विशेष श्रांतली । तगबगीतसे मना । कराल भेटि जीवना ॥२॥
सुगंध नीर गारसें । दिसेल काय फारसें । घळाळ वोतितां बरे । नये मनास दुसरें ॥३॥
कळकळीत हा पळु । कवी बहुत वीकळु । कळवळोनि पोकला । दयाळ राम वोळला ॥४॥
५५
त्रिकांद वेद बोलिला । उदंड अर्थ चालिला । बुझेल तो भला भला । जनीं महंत शोभला ॥१॥
देह्यासि कर्म लागलें । विध्योक्त चालतां भलें । बहुत कर्म शोभलें । भले तयास लाभलें ॥२॥
प्रमीत शौच्य आच्यनें । विध्योक्त स्नान तर्पणें । त्रिकाळ सांग मार्जनें । दिनेषु वन्हि पूजनें ॥३॥
स्वधर्म कर्म सांग ते । नसे कदापि वेग तें । चुकों नये चुकों नये । चुकीस प्रत्यवाय ये ॥४॥
रवहा स्वधा परोपरीं । अखंड शास्र वीवरी । सुसीळ न्यायवंत तो । बहु जनासि मान्य तो ॥५॥
प्रयोग याग वेदिका । प्रसंग जाणता निका । येथाविधी परायणु । समर्थ तोचि ब्राह्मणु ॥६॥
येजन याजनादिके । आधेन ते आध्यापकें । स्वदान हो पतिग्रहो । विशेष नेम निग्रहो ॥७॥
उदंड शास्र संमती । बहु पुराण वीत्पती । पाहातसे श्रृती स्मृती । आचुक धारणा धृती ॥८॥
सुमंत्र येंत्र जे जया । विषुध आगमी क्तिया । कितेक वायु धारणा । अगत्य कार्य कारणा ॥९॥
अपार कर्ममार्ग हा । घडेचिना च सांग हा । कचाट कर्म सूचना । पुढें असे उपासना ॥१०॥
स्वधर्म चूकतां जनु । हरी पतीतपावनु । दुजा जनीं असेचिना । म्हणोनियां उपासना ॥११॥
उदंड देव देवता । जनीं बुझेल पुरता । रुणानबद जीकडे । भजेल लोक तीकडे ॥१२॥
उदंड देव ते जना । उदंड भक्त पूजनीं । विधी विधान वेगळें । महात्म चालिलें बळें ॥१३॥
अनेक मंत्र देवता । अनेक भक्र भाविता । स्वयेंच वेद बोलिला । म्हणोन लोक चालिला ॥१४॥
जयास जें चि पाहिजे । तयास तें चि वाहिजे । फळें फुलें परोपरीं । नवेद्य खाद्य कुसरी ॥५॥
सुगंध गंध लेपनें । बहुविधा विलेपनें । तिथीच वार वांटले । जया तया विभागले ॥१६॥
जयास जे सदा प्रिती । बहुत लोक नौसिती । भुमंडळीं परोपरीं । विधी विधान कुप्तरी ॥१७॥
अनेक देव पूजनें । अनेक मंत्र सुमनें । अनेक नाम चिंतनें । अनेक तें उपोषणें ॥१८॥
भुमंडळीं भले भले । बहुत देव स्थापिले । किती म्हणोन बोलणें । विधी विधान चालणें ॥१९॥
उदंड वाम सव्य हा । विचार आगंमी पाहा । द्बितीय कांड बोलिलें । उपासकां निरोपिलें ॥२०॥
समस्त देव ते मुळीं । बहुविधा भुमंडळीं । परंतु वासना लिळा । स्वभाव जाणती कळा ॥२१॥
समस्त ही मनोगतीं । रुपें समीर वर्तती । विचित्र देव भावना । तयापरीच कल्पना ॥२२॥
बहुत सुक्षमें रुपें । स्थुळें धरून साक्षपें । देहे कदा दिसेचिना । कितेक दाविती जना ॥२३॥
बहुविधा परोपरीं । प्रचीत चालते खरी । उपाय कामना पुरे । जनांत देव वावरे ॥२४॥
कितेक स्वप्न देखती । कितेक देव भाविती । कितेक लागती सळें । उदंड मागती बळें ॥२५॥
न पावतांच यातना । परोपरीं बहु जना । कितेक देव धांवती । मनोगतें चि पावनें ॥२६॥
कितेक ते भले भले । कितेक साक्ष पावले । पदोपदींच चालणें । पदोपदींच बोलणें ॥२७
प्रत्यक्ष देव रक्षिती । प्रत्यक्ष देव भक्षिती । प्रतक्ष देव ते किती । उभाउभी करामती ॥३८॥
बहु जनीं प्रसन्नता । प्रतक्ष चालते सता । चुकों नये चुकों नये । चुकावितां महद्भये ॥२९॥
कळे तया उदंड हें । म्हणोन ज्ञानकांड हें । समूळ सर्व जाणणें । तयास ज्ञानसें म्हणें ॥३०॥
भजन तें बहुविधा । तयांत मुख्य नौविधा । तयांस हे निवेदनी । जनीं पतीतपावनी ॥३१॥
प्रचीतिनेंचि सुटिका । प्रबोध सांपडे निका । प्रपंच होतसे फिका । निशब्द गुज हें शिका ॥३२॥
विचार सार पाहातां । विवंचनेंत राहातां । पुढें समस्तही कळे । विशुद्ध बोध नीवळे ॥३३॥
विचार तत्व बोधितां । चतुर्य वाक्य शोधितां । सदृश्यत्वेंचि जातसे । भुतीक वेथ होतसे ॥३४॥
देहेसमंध आष्टधा । कळे विचार पष्टधा । तनुचतुष्टनिर्शनें । अगम्य होत दर्शनें ॥३५॥
अचंचळीच चंचळा । बळें बळावली बळा । मुळींच कल्पना दिसे । विचारतांच नीरसे ॥३६॥
द्विधा तनुचतुष्ट ही । ब्रह्मांड पिंड आष्ट ही । शरीर निर्शनांतरें । उरेल काये तें खरें ॥३७॥
अनंत तें अपार तें । अलक्ष थोर सार तें । मनासि होय उन्मनी । अनन्य तो निरंजनीं ॥३८॥
निशब्द शब्द खुंटला । वेवाद वाद तुटला । निवृत्ति वृत्तिसुन्य हो । नुरे चि पाप पुण्य हो ॥३९॥
तुटोनि मोक्ष बंधने । अभेद भेद साधनें । न सीध रे न बध रे । विभक्त भक्त उधरे ॥४०॥
५६
अहो जना म्हणे कवी । श्रीमंत हो पाहा गवी । समस्त लोक ते खवी । अखंड धारणा नवी ॥१॥
५७
दाटले उदंड भार । रावणा गुमान फार । सांडिला सुधा विचार । गर्व फार मांडिला ॥१॥
भार भार राजभार । भार दाटले अपार । चालिले कत्तार सार । घोर मार होतसे ॥२॥
दिसती तुरंगभार । भार भार ते अपार । बोलती बहुत फार । कारबार नासिला ॥३॥
चालिलें तुफान मान । फुटलें अचाट रान । नावरेचि युव्यमान । प्राणहाणी होतसे ॥४॥
च्याप वोढिलें करार । बाण सोडिले सरार । पिछय वाजती भरार । आरपार होतसे ॥५॥
थार फाड थाड फाड । युध्य होतसे भडाड । वाड वाड तें निवाड । ताड ताड तोडिती ॥६॥
सुटले अचाट हुंब । तुटले तडक तुंब । दाटले नसे विलंब । तुंब तुंब तुंबले ॥७॥
कोण कोण कोण कोण । येक घालिताति घोण । येक ते बहु मिळोन । वीर धीर सीरती ॥८॥
हाय हाय हाय हाय । मांडला बहु उपाय । वाजती अचाट घाय । राय राय पाडिले ॥९॥
फुटतां तडक हांक । सुटतो विरासीं धाक । बोलताति राख राख । ठाक ठाके होतसे ॥१०॥