स नैषधस्यार्थपते : सुतायामुत्पादयामास निषिद्धशत्रु : ।
अनूनसारं निषधान्नगेन्द्रात्पुत्रं यमाहुर्निषधाख्यमेव ॥१॥
तेनोनुवीर्येण पिता प्रजायै कल्पिष्यमाणेन ननन्द यूना ।
सुवृष्टियोगादिव जीवलोक : सस्येन संपत्तिफलोन्मुखेन ॥२॥
शब्दादि निर्विश्य सुखं चिराय तस्मिन्प्रतिष्ठापितराजशब्द : ।
कौमुद्वतेय : कुमुदावदातैद्र्यामर्जितां कर्मभिरारुरोह ॥३॥
पौत्र : कुशस्यापि कुशेशयाक्ष : ससागरां सागरधीरचेता : ।
एकातपत्रां भुवमेकवीर : पुरार्गलादीर्घभुजो बुभोज ॥४॥
तस्यानलौजास्तनयस्तदन्ते वंशश्रियं प्राप नलाभिधान : ।
यो नड्वलानीव गज : परेषां बलान्यमृद्गान्नलिनाभवक्त्र : ॥५॥
नभश्चरैर्गीतयशा : स लेभे नभस्तलश्यामतनुं तनूजम् ।
ख्यातं नभ :शब्दमयेन नाम्ना कान्तं नभोमासमिव प्रजानाम् ॥६॥
तस्मै विसृज्योत्तरकोसलानां धर्मोत्तरस्तत्प्रभवे प्रभुत्वम् ।
मृगैरजर्यं जरसोपदिष्टमदेहबन्धाय पुनर्बबन्ध ॥७॥
तेन द्विपानामिव पुण्डरीको राज्ञामजय्योऽजनि पुण्डरीक : ।
शान्ते पितर्याहृतपुण्डरीका यं पुण्डरीकाक्षमिव श्रिता श्री : ॥८॥
स क्षेमधन्वानममोघधन्वा पुत्रं प्रजाक्षेमविधानदक्षम् ।
क्ष्मां लम्भयित्वा क्षमयोपपन्नं वने तप : क्षान्ततरश्चचार ॥९॥
अनीकिनीनां समरेऽग्रयायी तस्यापि देवप्रतिम : सुतोऽभूत् ।
व्यश्रूयतानीकपदावसानं देवादि नाम त्रिदिवेऽपि यस्य ॥१०॥
पिता समाराधनतत्परेण पुत्रेण पुत्री स यथैव तेन ।
पुत्रस्तथैवात्मजवत्सलेन स तेन पित्रा पितृमान्बभूव ॥११॥
पूर्वस्तयोरात्मसमे चिरोढामात्मोभवे वर्णचतुष्टयस्य ।
धुरं निधायैकनिधिर्गुणानां जगाम यज्वा यजमानलोकम् ॥१२॥
वशी सुतस्तस्य वशंवदत्वात्स्वेषामिवासीद्विषतामपीष्ट : ।
सकृद्विविग्नानपि हि प्रयुक्तं माधुर्यमीष्टे हरिणान्ग्रहीतुम् ॥१३॥
अहीनगुर्नाम स गां समग्रामहीनबाहुद्रविण : शशास ।
यो हीनसंसर्गपराङ्मुखत्वाद्युवाप्यनर्थैव्र्यसनैर्विहीन : ॥१४॥
गुरो : स चानन्तरमन्तरज्ञ : पुंसां पुमानाद्य इवावतीर्ण : ।
उपक्रमैरस्खलितैश्चतुर्भिश्चतुर्दिगीशश्चतुरो बभूव ॥१५॥
तस्मिन्प्रयाते परलोकयात्रां जेतर्यरीणां तनयं तदीयम् ।
उच्चै :शिरस्त्वाज्जितपारियात्रं लक्ष्मी : सिषेवे किल पारियात्रम् ॥१६॥
तस्याभवत्सूनुरुदारशील : शिल : शिलापट्टाविशालवक्षा : ।
जितारिपक्षोऽपि शिलीमुखैर्य : शालीनतामव्रजदीड्यमान : ॥१७॥
तमात्मसंपन्नमनिन्दितात्मा कृत्वा युवानं युवराजमेव ।
सुखानि सोऽभुङ्क्त सुखोपरोधि वृत्तं हि राज्ञामुपरुद्धवृत्तम् ॥१८॥
तं रागबन्धिष्ववितृप्तमेव भोगेषु सौभाग्यविशेषभोग्यम् ।
विलासिनीनामरतिक्षमाऽपि जरा वृथा मत्सरिणी जहार ॥१९॥
उन्नाभ इत्यु ·तनामधेयस्तस्यायथार्थोन्नतनाभिरन्ध्र : ।
सुतोऽभवत्पङ्कजनाभकल्प : कृत्स्नस्य नाभिर्नृपमण्डलस्य ॥२०॥
तत : परं वज्रधरप्रभावस्तदात्मज : संयति वज्रघोष : ।
बभूव वज्राकरभूषणाया : पति : पृथिव्या : किल वज्रणाभ : ॥२१॥
तस्मिन्गते द्यां सुकृतोपलब्धां तत्संभवं शङ्खणमर्णवान्ता ।
उत्खातशत्रुं वसुधोपतस्थे रत्नोपहारैरुदितै : खनिभ्य : ॥२२॥
तस्यावसाने हरिदश्वधामा पित्र्यं प्रपेदे पदमश्विरूप : ।
वेलातटेषूषितसैनिकाश्वं पुराविदो यं व्युषिताश्वमाहु : ॥२३॥
आराध्य विश्वेश्वरमीश्वरेण तेन क्षितेर्विश्वसहो विजज्ञे ।
पातुं सहो विश्वसख : समग्रां विश्वंभरामात्मजमूर्तिरात्मा ॥२४॥
अंशे हिरण्याक्षरिपो : स जाते हिरण्यनाभे तनये नयज्ञ : ।
द्विषामसत्द्यः सुतरां तरूणां हिरण्यरेता इव सानिलोऽभूत् ॥२५॥
पिता पितॄणामनृणस्तमन्ते वयस्यनन्तानि सुखानि लिप्सु : ।
राजानमाजानुविलम्बिबाहुं कृत्वा कृती वल्कलवान्बभूव ॥२६॥
कौसल्य इत्युत्तरकोसलानां पत्यु : पतङ्गान्वयभूषणस्य ।
तस्यौरस : सोमसुत : सुतोऽभून्नेत्रोत्सव : सोम इव द्वितीय : ॥२७॥
यशोभिराब्रह्मसभं प्रकाश : स ब्रह्मभूयं गतिमाजगाम ।
ब्रह्मिष्ठमाधाय निजेऽधिकारे ब्रह्मिष्ठमेव स्वतनुप्रसूतम् ॥२८॥
तस्मिन्कुलापीडनिभे विपीडं सम्य ¨हीं शासति शासनाङ्काम् ।
प्रजाश्चिरं सुप्रजसि प्रजेशे ननन्दुरानन्दजलाविलाक्ष्य : ॥२९॥
पात्रीकृतात्मा गुरुसेवनेन स्पष्टाकृति : पत्ररथेन्द्रकेतो : ।
तं पुत्रिणां पुष्करपत्रनेत्र : पुत्र : समारोपयदग्रसंख्याम् ॥३०॥
वंशस्थितिं वंशकरेण तेन संभाव्य भावी स सखा मघोन : ।
उपस्पृशन्स्पर्शनिवृत्तलौल्यस्त्रिपुष्करेषु त्रिदशत्वमाप ॥३१॥
तस्य प्रभानिर्जितपुष्परागं पौष्यां तिथौ पुष्यमसूत पत्नी ।
तस्मिन्नपुष्यन्नुदिते समग्रां पुष्टिं जना : पुष्य इव द्वितीये ॥३२॥
महीं महेच्छ : परिकीर्य सूनौ मनीषिणे जैमिनयेऽर्पितात्मा ।
तस्मात्सयोगादधिगम्य योगमजन्मनेऽकल्पत जन्मभीरु : ॥३३॥
तत : परं तत्प्रभव : प्रपेदे ध्रुवोपमेयो ध्रुवसंधिरुर्वीम् ।
यस्मिन्नभूज्ज्यायसि सत्यसंधे संधिध्र्रुव : संनमतामरीणाम् ॥३४॥
सुते शिशावेव सुदर्शनाख्ये दर्शात्ययेन्दुप्रियदर्शने स : ।
मृगायताक्षो मृगयाविहारी सिंहादवापद्विपदं नृसिंह : ॥३५॥
स्वर्गामिनस्तस्य तमैकमत्यादमात्यवर्ग : कुलतन्तुमेकम् ।
अनाथदीना : प्रकृतीरवेक्ष्य साकेतनाथं विधिवच्चकार ॥३६॥
नवेन्दुना तन्नभसोपमेयं शावैकसिंहेन च काननेन ।
रघो : कुलं कुड्मलपुष्करेण तोयेन चाप्रौढनरेन्द्रमासीत् ॥३७॥
लोकेन भावी पितुरेव तुल्य : संभावितो मौलिपरिग्रहात्स : ।
दृष्टो हि वृण्वन्कलभप्रमाणोऽप्याशा : पुरोवातमवाप्य मेघ : ॥३८॥
तं राजवीथ्यामधिहस्ति यातमाधोरणालम्बितमग्यवेशम् ।
षड्वर्षदेशीयमपि प्रभुत्वात्प्रैक्षन्त पौरा : पितृगौरवेण ॥३९॥
कामं न सोऽकल्पत पैतृकस्य सिंहासनस्य प्रतिपूरणाय ।
तेजोमहिम्ना पुनरावृतात्मा तद्वयाप चामीकरपिञ्जरेण ॥४०॥
तस्मादध : किंचिदिवावतीर्णावसंस्पृशन्तौ तपनीयपीठम् ।
सालक्तकौ भूपतय : प्रसिद्धैर्ववन्दिरे मौलिभिरस्य पादौ ॥४१॥
मणौ महानील इति प्रभावादल्पप्रमाणेऽपि यथा न मिथ्या ।
शब्दो महाराज इति प्रतीतस्तथैव तस्मिन्युयुजेऽर्भकेऽपि ॥४२॥
पर्यन्तसंचारितचामरस्य कपोललोलोभयकाकपक्षात् ।
तस्याननादुच्चरितो विवादश्चचाल वेलास्वपि नार्णवानाम् ॥४३॥
निर्वृत्तजाम्बूनदपट्टशोभे न्यस्तं ललाटे तिलकं दधान : ।
तेनैव शून्यान्यरिसुन्दरीणां मुखानि स स्मेरमुखश्चकार ॥४४॥
शिरीषपुष्पाधिकसौकुमार्य : खेदं न यायादपि भूषणेन ।
नितान्तगुर्वीमपि सोऽनुभावाद्धुरं धरित्र्या बिभरांबभूव ॥४५॥
न्यस्ताक्षरामक्षरभूमिकायां कात्स्न्र्येन गृह्णाति लिपिं न यावद् ।
सर्वाणि तावच्छ्रुतवृद्धयोगात्फलान्युपायुङ्क्त स दण्डनीते : ॥४६॥
उरस्यपर्याप्तनिवेशभागा प्रौढीभविष्यन्तमुदीक्षमाणा ।
संजातलज्जेव तमालपत्रच्छायाछलेनोपजुगूह लक्ष्मी : ॥४७॥
अनश्नुवानेन युगोपमानमबद्धमौर्वीकिणलाञ्छनेन ।
अस्पृष्टखङ्गत्सरुणापि चासीद्रक्षावती तस्य भुजेन भूमि : ॥४८॥
न केवलं गच्छति तस्य काले ययु : शरीरावयवा विवृद्धिम् ।
वंश्या गुणा : खल्वपि लोककान्ता : प्रारम्भसूक्ष्मा : प्रथिमानमापु : ॥४९॥
स पूर्वजन्मान्तरदृष्टपारा : स्मरन्निवाक्लेशकरो गुरूणाम् ।
तिस्रस्त्रिवर्गाधिगमस्य मूलं जग्राह विद्या : प्रकृतीश्च पित्र्याः ॥५०॥
व्यूत्द्य स्थित : किंचिदिवोत्तराअर्धमुन्नद्धचूडोऽञ्चितसव्यजानु : ।
आकर्णमाकृष्टसबाणधन्वा व्यरोचतास्त्रे स विनीयमान : ॥५१॥
अथ मधु वनितानां नेत्रनिर्वेशनीयरू
मनसिजतरुपुष्पं रागबन्धप्रवालम् ।
अकृतकविधि सर्वाङ्गीणमाकल्पजातं
विलसितपदमाद्यं यौवनं स प्रपेदे ॥५२॥
प्रतिकृतिरचनाभ्यो दूतिसंदर्शिताभ्य :
समधिकतररूपा : शुद्धसंतानकामै : ।
अधिविविदुरमात्यैराहृतास्तस्य यून :
प्रथमपरिगृहीते श्रीभुवौ राजकन्या : ॥५३॥
इति श्रीरघुवंशे महाकाव्ये कविश्रीकालिदासरू
कृतौ वंशानुक्रमो नाम अष्टदश : सर्ग : ॥