मैत्रेय उवाच
विजिताश्वोऽधिराजाऽऽसीत्पृथुपुत्रः पृथुश्रवाः ।
यवीयोभ्योऽददात्कष्ठा भ्रातृभ्यो भ्रातृवत्सलः ॥१॥
हर्यक्षायादिशत्प्राचीं धूर्मकेशाय दक्षिणाम ।
प्रतीचीं वृकसंज्ञाय तुर्यां द्रविणसे विभुः ॥२॥
अन्तर्धानगतिं शक्राल्लब्ध्वान्तर्धानसंज्ञितः ।
अपत्यत्रयमाधत्त शिखण्डिन्यां सुसम्मतम ॥३॥
पावकः पवमानश्च शुचिरित्यग्नयः पुरा \
वसिष्ठशापादुप्तन्नाः पुनर्योगगतिं गताः ॥४॥
अन्तर्धानो नभस्वत्यां हविर्धानमविन्दत ।
य इन्द्रमश्वहर्तारं विद्वानपि न जघ्निवान ॥५॥
राज्ञां वृत्तिं करादानदण्डशुक्लदिदारुणाम ।
मन्यमानो दीर्घसत्रव्याजेन विससर्ज ह ॥६॥
तत्रापि हंसं पुरुषं परमात्मानमात्मदृक ।
यजंस्तल्लोकतामाप कुशलेन समाधिना ॥७॥
हविर्धानाद्धविर्धानी विदुरासुत षट सुतान ।
बर्हिषदं गयं शुक्लं कृष्णं सत्यं जितव्रतम ॥८॥
बर्हिषत सुमहाभागो हाविर्धानिः प्रजापतिः ।
क्रियाकाण्डेषु निष्णातो योगेषु च कुरुद्वह ॥९॥
यस्येदं देवयजनमनु यज्ञं वितन्वतः ।
प्राचीनाग्नैः कुशैरासीदस्तुतं वसुधातलम ॥१०॥
सामुद्रीं देवदेवोक्तामुपयेमे शतद्गुतिम ।
यां वीक्ष्य चारुसर्वांगीं किशोरीं सुष्ठवलंकृताम ।
परिक्रमन्तीमुद्वाहे चकमेऽग्निः शुकीमिव ॥११॥
विबुधासुरगन्धर्वमुनिसिद्धनरोरगाः ।
विजिताः सुर्यया दिक्षु कणयन्त्यैव नुपुरैः ॥१२॥
प्राचीनबर्हिषः पुत्रा शतद्रुत्यां दशाभवन ।
तुल्यनामव्रताः सर्वे धर्मस्नाताः प्रचेतसः ॥१३॥
पित्राऽऽदिष्टाः प्रजासर्गे तपसेऽर्णवमाविशन ।
दशवर्णसहस्त्राणि तपसाऽर्चंस्तपस्पतिम ॥१४॥
यदुक्तं पथि दुष्टेन गिरिशेन प्रसीदता ।
तद्धयायन्तो जपन्तश्च पुजयन्तश्च संयताः ॥१५॥
विदुर उवाच
प्रचेतसां गिरित्रेणां यथाऽऽसीत्पथि संगमः ।
यदुताह हरः प्रतीस्तत्रो ब्रह्मान वदार्थवत ॥१६॥
संगमः खलु विप्रर्षे शिवनेह शरीरिणाम ।
दुर्लभो मुनयो दध्युरसंगाद्यमभीप्सितम ॥१७॥
आत्मारामोऽपि यस्त्वस्य लोककल्पस्य राधसे ।
शक्त्या युक्तो विचरित घोरया भगवान भवः ॥१८॥
मैत्रेय उवाच
प्रचेतसः पितृर्वाक्यं शिरसाऽऽदाय साधवः ।
दिशं प्रतींचीं प्रययुस्तपस्यादृतचेतसः ॥१९॥
समुद्रमुप विस्तीर्णमपश्यन सुमहत्सरः ।
महन्मन इव स्वच्छं प्रसन्नसलिलाशयम ॥२०॥
नीलरक्तोत्पलाम्भोजकह्वारेन्द्रीवराकरम ।
हंससारसचक्राह्वकारण्डवानिकजितम ॥२१॥
मत्तभ्रमरसौस्वर्यहृष्टरोमलतांगघ्रिपम ।
पद्मकोशरजो दिक्षु विक्षिपत्पवनोत्सवम ॥२२॥
तत्र गान्धर्वमाकर्ण्य दिव्यमार्गमनोहरम ।
विसिस्म्यु राजपुत्रास्ते मृदंगपणवाद्यनु ॥२३॥
तर्होव सरसस्तस्मान्निष्क्रामन्तं सहानुगम ।
उपगीयमानममरप्रवरं विबुधानुगैः ॥२४॥
तत्पहेमनिकायाभं शितिकण्ठं त्रिलोकाचनम ।
प्रसादसुमुखं वीक्ष्य प्रणेमुर्जातकौतुकाः ॥२५॥
स तान प्रपन्नर्तिहरो भगवान्धर्मवत्सलः ।
धर्मज्ञानु शीलाम्पन्नान प्रीतः प्रीतानुवाच ह ॥२६॥
श्रीरुद्र उवाच
युयं वेदिषदः पुत्रा विदितं वश्चिकीर्षितम ।
अनुग्रहाय भद्रं व एवं मे दर्शनं कृतम ॥२७॥
यः परं रंहसः साक्षात्त्रिगुणाज्जीवसंज्ञितात ।
भगवन्तं वासुदेव प्रपन्नः स प्रियो हि मे ॥२८॥
स्वधर्मनिष्ठः शतजन्मभिः पुमान विरित्र्चतामेति ततः परं हि माम ।
अव्याकृतं भागवतोऽथ वैष्णवं पदं यथाहं विबुधाः कलात्यये ॥२९॥
अथ भागवत युयं प्रियाः स्थ भगवान यथा ।
न मद्भागवतानां च प्रेयानन्योऽस्ति कर्हिचित ॥३०॥
इदं विविक्तं जप्तव्यं पवित्रं मंगलं परम ।
निःश्रेयसकरं चापि श्रुयतां तद्वदामि वः ॥३१॥
मैत्रेय उवाच
इत्यनुक्रोशहृदयो भगवानाह तान शिवः ।
बद्धात्र्जलीन राजपुत्रान्नरायणपरो वचः ॥३२॥
श्रीरुद उवाच
जितं त आत्मविदधुर्य स्वस्तये स्वस्तिरस्तु मे ।
भवता राधासा राद्धं सर्वस्मा आत्मने नमः ॥३३॥
नमः पंकजनाभय भुतसुक्ष्मेन्द्रियात्मने ।
वासुदेवाय शान्ताय कुटस्थाय स्वरोचिये ॥३४॥
संगकर्षणाय सुक्ष्माय दुरन्तायान्तकाय च ।
नमो परमहंसाय पूर्णाय निभृतात्मने ॥३६॥
स्वर्गापवर्गद्वाराय नित्य शुचिषदे नमः ।
नमः परमहंसाय पुर्णाय निभृतात्मने ॥३६॥
स्वर्गापवर्गद्वाराय नित्यं शुचिषदे नमः ।
नमो हिरण्यवीर्याय चातुर्होत्राय तन्तवे ॥३७॥
नम ऊर्ज इषे त्रय्याः पतये यज्ञरेतसे ।
तृप्तिदाय च जीवांनां नमः सर्वरसात्मने ॥३८॥
सर्वसत्वात्मदेहाय विशेषाय स्थवीयसे ।
नमस्त्रैलोक्यपालाय सहओजोबलय च ॥३९॥
अर्थलिंगाय नभसे नमोऽन्तर्बहिरात्मने ।
नमः पुण्याय लोकाय अमुष्मै भुरिवर्चसे ॥४०॥
प्रवृत्ताय निवृत्ताय पितृदेवाय कर्मणे ।
नमोऽधर्मविपाकाय मृत्यवे दुःखदाय च ॥४१॥
नमस्त आशिषामीश मनवे कारणात्मने ।
नमो धर्माय बृहते कृष्णायाकुण्ठमेधसे ।
पुरुषाय पुराणाय सांख्ययोगेश्वराय च ॥४२॥
शक्तित्रयसमेताय मीढुषेऽहंकृतात्मने ।
चेताअकुतिरुपाय नमो वाचोविभुतये ॥४३॥
दर्शनं नो दिद्रुक्षुणां देहि भागवतार्चितम ।
रुपं प्रियतमं स्वानां सरेन्द्रियगुणात्र्जनम ॥४४॥
स्निग्धप्रावृडघनश्यामं सर्वसौन्दर्यसंग्रहम ।
चार्वायतचतुर्बाहुं सुजातरुचिराननम ।४५॥
पद्मकोशपलाशाक्षं सुन्दरभु सुनासिकम ।
सुद्विजं सुकपोलास्यं समकर्णविभुषणम ॥४६॥
प्रीतिप्रहसितापांगमलकैरुपशोभितम ।
लसप्तंकजकित्र्जकदुकुलं मृष्टकुण्डलम ॥४७॥
स्फ्रत्किरीटवलयहारनुपुरेखलम ।
शंखचक्रगदापद्ममालामण्युत्तमर्द्दिमत ॥४८॥
सिंहस्कन्धत्विषो बिभ्रत्सौ भगग्रीवकौस्तुभम ।
श्रियानपायिन्या क्षिप्तनिकशाश्मोरसोल्लसत ॥४९॥
पुररेचकसंविग्रव्लिवल्गुलोदरम ।
प्रतिसंक्रामयद्विश्चं नाभ्याऽऽवर्तगभीरया ॥५०॥
श्यमश्रोण्याधिरोचिष्णुदुकुलस्वर्णमेखलम ।
समचार्वडघ्रिजंघोरुनिम्रजानुसुदर्शनम ॥५१॥
पदा शरत्पद्मपलाशरोचिषा नखद्युभिर्नोन्तऽरघं विधुन्वता ।
प्रदर्शन स्वीयमास्तसाध्वस्तं पदं गुरो मार्गगुरुस्तमोजुषाम ॥५२॥
एतद्रुपमनुध्येयमात्मशुद्धिमभीप्सताम ।
यद्भक्तियोगीऽभयदः स्वधर्ममनुतिष्ठताम ॥५३॥
भवान भक्तिमता लभ्यो दुर्लभः सर्वदेहिनाम ।
स्वाराज्यस्याप्यभितम एकान्तेनात्मविद्गतिः ॥५४॥
तं दुराराध्यामाराध्य सतामपि दुरापया ।
एकान्तभक्त्या को वात्र्छेत्पादमुलं विना बहिः ॥५५॥
यत्र निर्विष्टमरण कृतान्तो नाभिमन्यते ।
विश्वं विध्वंसयन वीर्यशौर्यविस्फूर्जितभ्रुवा ॥५६॥
क्षणार्धेनापि तुलये न स्वर्ये नापुनर्भवम ।
भगवत्सगिंसंगस्य मर्त्यांनां किमुताशिषः ॥५७॥
अथानघाघ्रेस्तव कीर्तितीर्थयोरन्तर्बहि स्नानाविधुपपात्मनाम ।
भुतेष्वनुक्रोशसुसत्त्वशीलनीं स्यत्संगमोऽनुग्रह एष नस्तव ॥५८॥
न यस्य चित्तं बहिरर्थविभ्रमं तमोगुहायां च विशुद्धमाविशत ।
यद्भक्तियोगानुगृहीतमत्र्जसा मुनिर्विचष्टे ननु तत्र ते गतिम ॥५९॥
यत्रेदं व्यज्यते विश्वं विश्वस्मिन्नवभति यत ।
तत त्वं ब्रह्मा परंज्योतिराकाशमिव विस्तृतम ॥६०॥
यो माययेदं पुरुरुपयासृजद बिभर्ति भुयः क्षपयत्यविक्रियः ।
यद्भेदबुद्धीः सदिवात्मदुःस्थया तमात्मतन्त्रं भगवन प्रतीमहि ॥६१॥
क्रियाकलपैरिदमेव योगिनः श्रद्धान्विताः साधु यजन्ति सिद्धये ।
भुतेन्द्रियान्तः करणोपलक्षितं वेदे च तन्त्रे च त एव कोविदाः ॥६२॥
त्वमेक आद्यः पुरुषः सुप्तशक्तिस्तया रजः सत्त्वतमो विभिद्यते ।
महानहं खं मरुदग्निवार्धराः सुरर्षयो भुतगया इदं यतः ॥६३॥
सृष्टं स्वशक्त्येदमनुप्रविष्ट्श्चतुर्विधं पुरमात्मांशकेन ।
अथो विदुस्तं पुरुषं सन्तमन्त र्भुंक्ते हृषीकैंर्मधु सारघं यः ॥६४॥
स एष लोकानतिचण्डवेगो विकर्षसि त्वं खलु कालयानः ।
भुतानि भ्तैरनुमेयतत्वो घनवलीर्ययुरिवविषह्यः ॥६५॥
प्रमत्तमुच्चैरितिकृत्यचिन्तया प्रवृद्भलोभं विषयेषु लालसम ।
त्वमप्रमत्तः सहसाभिपद्यसे क्षुल्लेलिहानोऽहिरिवाहुमन्तकः ॥६६॥
कास्त्वप्तदब्जं विजहाति पण्डितो यस्तेऽवमानव्ययमानकेतनः ।
विशंकयास्मदगुरुर्र्चति स्म पद विनोपपत्तिं मनवश्चतुर्दश ॥६७॥
अथ त्वमसि नो ब्रह्मान परमात्मन विपश्चिताम ।
विश्व रुद्रभयध्वस्तमकुतश्चिद्भय गतिः ॥६८॥
इदं जपतं भद्रं वो विशुद्धा नृपनन्दनाः ।
स्वधर्ममनुतिष्ठान्तो भगवत्यर्पिताशयाः ॥६९॥
तमेवात्मानमात्मस्थं सर्वभुतेष्ववस्थितम ।
पुजयध्वं गुणन्तश्च ध्यायन्तश्चासकृद्धरिम \\७०॥
योगादेशमुपासाद्य धारयन्तो मुनिव्रताः \
समाहिताधियः सर्व एतदभ्यसतादृताः ॥७१॥
इदमाह पुरास्माकं भगवान विश्वसृक्पतिः ।
भृग्वादीनामात्मजानां सिसृक्षुः संसिसृक्षताम ॥७२॥
ते वयं नोदिताः सर्वे प्रजासर्गे प्रजेश्वराः ।
अनेन ध्वस्ततमसः सिसृक्ष्मो विविधाः प्रजाः ॥७३॥
अथेदं नित्यदा युक्तो जपन्नवहितः पुमान ।
अचिराच्छ्रेय आप्रोति वासुदेवपरायणः ॥७४॥
श्रेयसामिह सर्वेषां ज्ञानं निःश्रेयसं परम ।
सुखं तरति दुष्पारं ज्ञाननौर्व्यसनार्णवम ॥७५॥
य इमं श्रद्धया युक्तो मद्गींत भगवत्स्तवम ।
अधीयानो दुराराध्यं हरिमाराधयत्यसौ ॥७६॥
विन्दते पुरुषोऽमुष्माद्यद्यदिच्छत्यसत्वरम ।
मद्गीतगीतात्सुप्रीताच्छ्रेयसामेकवल्लभात ॥७७॥
इंदं यः कल्य उथाय प्रात्र्जलिः श्रद्धायन्वितः ।
श्रृणुयाच्छ्रावयेन्मर्त्यो मुच्यते कर्मबन्धनैः ॥७८॥
गीतं मयेदं नरदेवनन्दनाः परस्य पुंस परमात्मनः स्तवम ।
जपन्त एकाग्रधियस्तपि मह च्चरध्वमन्ते तत आप्स्यथेप्सितम ॥७९॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्या संहितायां चतुर्थस्कन्हे रुद्रगीतं नाम चतुर्विशोंऽध्यायः ॥२४॥