२५०१
नसतों किविलवाणें । कांहीं तुमच्या कृपादानें ॥१॥
हे चि तयाची ओळखी । धालें टवटवित मुखीं ॥ध्रु.॥
वांयां जात नाहीं । वचन प्रीतीचें तें कांहीं ॥२॥
तुका म्हणे देवा । सत्य येतें अनुभवा ॥३॥
२५०२
जालों तंव साचें । दास राहवणें काचें ॥१॥
हें कां मळितें उचित । तुम्ही नेणा कृपावंत ॥ध्रु.॥
सिंहाचें ते पिलें । जाय घेऊनियां कोल्हें ॥२॥
तुका म्हणे नास । आम्हां म्हणविलियां दास ॥३॥
२५०३
देवाच्या उद्देशें जेथें जेथें भाव । तो तो वसे ठाव विश्वंभरें ॥१॥
लोभाचे संकल्प पळालियावरी । कैंची तेथें उरी पापपुण्या ॥ध्रु.॥
शुद्ध भक्ती मन जालिया निर्मळ । कुश्चळी विटाळ वज्रलेप ॥२॥
तुका म्हणे ज्याचें तयासी च कळे । प्रांत येतो फळें कळों मग ॥३॥
२५०४
कडसणी धरितां अडचणीचा ठाव । म्हणऊनि जीव त्रासलासे ॥१॥
लौकिकाबाहेरि राहिलों निराळा । तुजविण वेगळा नाहीं तुजा ॥ध्रु.॥
संकोचानें नाहीं होत धणीवरी । उरवूनि उरी काय काज ॥२॥
तुका म्हणे केलें इच्छे चि सारिखें । नाहींसें पारिखें येथें कोणी ॥३॥
२५०५
हें चि जतन करा दान । धरुनी चरण राहिलों तो॥१॥
आणीक कांहीं न घलीं भार । बहुत फार सांकडें ॥ध्रु.॥
घ्यावी माझ्या हातें सेवा । हे चि देवा विनवणी ॥२॥
तुका तुमचा म्हणवी दास । तेणें आस पुरवावी ॥३॥
२५०६
आपल्या च स्फुंदे । जेथें तेथें घेती छंदें ॥१॥
पडिला सत्याचा दुष्काळ । बहु फार जाली घोळ ॥ध्रु.॥
विश्वासाचे माठ । त्याचे कपाळीं तें नाट ॥२॥
तुका म्हणे घाणा । मूढा तीर्थी प्रदिक्षणा ॥३॥
२५०७
उद्वेगाची धांव बैसली आसनीं । पडिलें नारायणीं मोटळें हें ॥१॥
सकळ निश्चिंती जाली हा भरवसा । नाहीं गर्भवासा येणें ऐसा ॥ध्रु.॥
आपुलिया नांवें नाहीं आम्हां जिणें । अभिमान तेणें नेला देवें ॥२॥
तुका म्हणे चेळें एकाचिया सत्ता । आपुलें मिरवितां पणें ऐसें ॥३॥
२५०८
बहुतां पुरे ऐसा वाण । आलें धन घरासी ॥१॥
घ्या रे फुका मोलेंविण । नारायण न भुला ॥ध्रु.॥
ऐका निवळल्या मनें । बरवें कानें सादर ॥२॥
तुका म्हणे करूनि अंतीं । निश्चिंती हे ठेवावी ॥३॥
२५०९
माझी मज जाती आवरली देवा । नव्हतां या गोवा इंद्रियांचा ॥१॥
कासया मी तुझा म्हणवितों दास । असतों उदास सर्व भावें ॥ध्रु.॥
भयाचिया भेणें धरियेली कास । न पुरतां आस काय थोरी ॥२॥
तुका म्हणे आपआपुलीं जतन । कैचें थोरपण मग तुम्हां ॥३॥
२५१०
विनवितों तरी आणितोसि परी । याचकानें थोरी दातयाची ॥१॥
आमुचे ही कांहीं असों द्या प्रकार । एकल्यानें थोर कैचे तुम्ही ॥ध्रु.॥
नेघावी जी कांहीं बहु साल सेवा । गौरव तें देवा यत्न कीजे ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं आमुची मिरासी । असावेंसें ऐसीं दुर्बळें चि ॥३॥
२५११
एका ऐसें एक होतें कोणां काळें । समर्थाच्या बळें काय नव्हे ॥१॥
घालूनि बैसलों मिरासीस पाया । जिंकों देवराया संदेह नाहीं ॥ध्रु.॥
केला तो न संडीं आतां कइवाड । वारीन हे आड कामक्रोध ॥२॥
तुका म्हणे जाळीं अळसाची धाडी । नव्हती आली जोडी कळों साच ॥३॥
२५१२
जाले समाधान । तुमचे धरिले चरण ॥१॥
आतां उठावेंसें मना । येत नाहीं नारायणा ॥ध्रु.॥
सुरवाडिकपणें । येथें सांपडलें केणें ॥२॥
तुका म्हणे भाग । गेला निवारला लाग ॥३॥
२५१३
मुखाकडे वास । पाहें करूनियां आस ॥१॥
आतां होईंल ते शिरीं । मनोगत आज्ञा धरीं ॥ध्रु.॥
तुम्हीं अंगीकार । केला पाहिजे हें सार ॥२॥
तुका म्हणे दारीं । उभें याचक मीं हरी ॥३॥
२५१४
नाहीं माथां भार । तुम्ही घेत हा विचार ॥१॥
जाणोनियां ऐसें केलें । दुरिल अंगेसी लाविलें ॥ध्रु.॥
आतां बोलावें आवडी । नाम घ्यावें घडी घडी ॥२॥
तुका म्हणे दुरी । देवा खोटी ऐसी उरी ॥३॥
२५१५
माझें जड भारी । आतां अवघें तुम्हांवरी ॥१॥
जालों अंकित अंकिला । तुमच्या मुकलों मागिला ॥ध्रु.॥
करितों जें काम। माझी सेवा तुझें नाम ॥२॥
तुका पायां लागे । कांहीं नेदी ना न मगे ॥३॥
२५१६
तुम्ही आम्ही भले आतां । जालों चिंता काशाची॥१॥
आपुलाले आलों स्थळीं । मौन कळी वाढेना ॥ध्रु.॥
सहज जें मनीं होतें । तें उचितें घडलें ॥२॥
तुका म्हणे नसतें अंगा । येत संगा सारिखें ॥३॥
२५१७
चित्ता ऐसी नको देऊं आठवण । जेणें देवाचे चरण अंतरे तें ॥१॥
आलिया वचनें रामनामध्वनि । ऐकावीं कानीं ऐसीं गोडें ॥ध्रु.॥
मत्सराचा ठाव शरीरीं नसावा । लाभेंविण जीवा दुःख देतो ॥२॥
तुका म्हणे राहे अंतर शीतळ । शांतीचें तें बळ क्षमा अंगीं ॥३॥
२५१८
कोण पुण्य कोणा गांठी । ज्यासी ऐसियांची भेटी ॥१॥
जिहीं हरी धरिला मनीं । दिलें संवसारा पाणी ॥ध्रु.॥
कोण हा भाग्याचा । ऐसियांसी बोले वाचा ॥२॥
तुका म्हणे त्यांचे भेटी। होय संसारासी तुटी ॥३॥
२५१९
तरि च हा जीव संसारीं उदास । धरिला विश्वास तुम्हां सोईं ॥१॥
एके जातीविण नाहीं कळवळा । ओढली गोपाळा सूत्रदोरी ॥ध्रु.॥
फुटतसे प्राण क्षणांच्या विसरें । हें तों परस्परें सारिखें चि ॥२॥
तुका म्हणे चित्तीं राखिला अनुभव । तेणें हा संदेह निवारला ॥३॥
२५२०
किती विवंचना करीतसें जीवीं । मन धांवडवी दाही दिशा ॥१॥
कोणा एका भावें तुम्ही अंगीकार । करावा विचार या च साटीं ॥ध्रु.॥
इतर ते आतां लाभ तुच्छ जाले । अनुभवा आले गुणागुण ॥२॥
तुका म्हणे लागो अखंड समाधि । जावें प्रेमबोधीं बुडोनियां ॥३॥
२५२१
दिक चि या नाहीं संसारसंबंधा । तुटेना या बाधा भवरोगाची ॥१॥
तांतडींत करीं म्हणऊनि तांतडी । साधिली ते घडी सोनियाची ॥ध्रु.॥
संकल्पाच्या बीजें इंद्रियांची चाली । प्रारब्ध तें घाली गर्भवासीं ॥२॥
तुका म्हणे बीजें जाळुनी सकळ । करावा गोपाळ आपुला तो ॥३॥
२५२२
आतां होइन धरणेकरी । भीतरीच कोंडीन ॥१॥
नाही केली जीवेंसाटी । तों कां गोष्टी रुचे तें ॥ध्रु.॥
आधी निर्धार तो सार । मग भार सोसीन ॥२॥
तुका म्हणे खाऊं जेवूं । नेदूं होऊं वेगळा ॥३॥
२५२३
होइल तरि पुसापुसी । उत्तर त्यासी योजावें ॥१॥
तोंवरि मी पुढें कांहीं । आपुलें नाहीं घालीत ॥ध्रु.॥
जाणेनियां अंतर देव । जेव्हां भेव फेडील ॥२॥
तुका म्हणे धरिला हातीं । करील खंतीवेगळें ॥३॥
२५२४
हा तों नव्हे कांहीं निराशेचा ठाव । भलें पोटीं वाव राखिलिया ॥१॥
विश्वंभरें विश्व सामाविलें पोटी । तेथें चि सेवटीं आम्ही असों ॥ध्रु.॥
नेणतां चिंतन करितों अंतरीं । तेथें अभ्यंतरीं उमटेल ॥२॥
तुका म्हणे माझा स्वामी अबोलणा । पुरवूं खुणे खुणा जाणतसों ॥३॥
२५२५
निष्ठ तो दिसे निराकारपणें । कोंवळा सगुणें प्रतिपाळी ॥१॥
केला च करावा केला कइवाड । होईंल तें गोड न परेते ॥ध्रु.॥
मथिलिया लागे नवनीत हातां । नासे वितळितां आहाच तें ॥२॥
तुका म्हणे आतां मनाशीं विचार । करावा तो सार एकचित्त ॥३॥
२५२६
बहु देवा बरें जालें । नसतें गेलें सोंवळें ॥१॥
धोवटाशीं पडिली गांठी । जगजेठीप्रसादें ॥ध्रु.॥
गादल्याचा जाला जाडा । गेली पीडा विकल्प ॥२॥
तुका म्हणे वरावरी । निर्मळ करी निर्मळा ॥३॥
२५२७
स्वामित्वाचीं वर्में असोनि जवळी । वाहों जावें मोळी गुणांसवें ॥१॥
काबाडापासूनि सोडवा दातारा । कांहीं नका भारा पात्र करूं ॥ध्रु.॥
धनवंत्याचिये अंगीं सत्ताबळ । व्याधि तो सकळ तोडावया ॥२॥
तुका म्हणे आलें मोड्यासी कोंपट । सांडव्याची वाट विसरावी ॥३॥
२५२८
ॠणाच्या परिहारा जालों वोळगणा । द्यावी नारायणा वासलाती ॥१॥
जालों उतराईं शरीरसंकल्पें । चुकों द्यावीं पापें सकळ ही ॥ध्रु.॥
आजिवरि होतों धरूनि जिवासी । व्याजें कासाविसी बहु केलें ॥२॥
तुका म्हणे मना आणिला म्यां भाव । तुमचा तेथें ठाव आहे देवा ॥३॥
२५२९
येणें पांगें पायांपाशीं । निश्चयेंसी राहेन ॥१॥
सांगितली करीन सेवा । सकळ देवा दास्यत्व ॥ध्रु.॥
बंधनाची तुटली बेडी । हे चि जोडी मग आम्हां ॥२॥
तुका म्हणे नव्हें क्षण । पायांविण वेगळा ॥३॥
२५३०
आपुल्या आपण उगवा लिगाड । काय माझें जड करुन घ्याल ॥१॥
उधारासी काय उधाराचें काम । वाढवूं चि श्रम नये देवा ॥ध्रु.॥
करा आतां मजसाटीं वाड पोट । ठाव नाहीं तंटे जालें लोकीं ॥२॥
तुका म्हणे बाकी झडलियावरी । न पडें वेव्हारीं संचिताचे ॥३॥
२५३१
सर्व संगीं विट आला । तूं एकला आवडसी ॥१॥
दिली आतां पायीं मिठी । जगजेठी न सोडीं ॥ध्रु.॥
बहु जालों क्षीदक्षीण । येणें सीण तो नासे ॥२॥
तुका म्हणे गंगवास । बहु त्या आस स्थळाची ॥३॥
२५३२
शीतळ तें शीतळाहुनी । पायवणी चरणींचें ॥१॥
सेवन हे शिरसा धरीं । अंतरीं हीं वरदळा ॥ध्रु.॥
अवघें चि नासी पाप । तीर्थ बाप माझ्याचें ॥२॥
बैसोनियां तुका तळीं । त्या कल्लोळीं डौरला ॥३॥
२५३३
गोदे कांठीं होता आड । करूनि कोड कवतुकें ॥१॥
देखण्यांनीं एक केलें । आइत्या नेलें जिवनापें ॥ध्रु.॥
राखोनियां ठाव । अल्प जीव लावूनि ॥२॥
तुका म्हणे फिटे धनी । हे सज्जनीं विश्रांति ॥३॥
२५३४
न पाहें माघारें आतां परतोनि । संसारापासूनि विटला जीव ॥१॥
सामोरें येऊनि कवळीं दातारा । काळाचा हाकारा न साहावे ॥ध्रु.॥
सावधान चित्त होईंल आधारें । खेळतां ही बरें वाटईंल ॥२॥
तुका म्हणे कंठ दाटला या सोसें । न पवे कैसें जवळी हें ॥३॥
२५३५
मथनीचें नवनीत । सर्व हितकारक ॥१॥
दंडवत दंडा परी । मागें उरी नुरावी ॥ध्रु.॥
वचनाचा तो पसरुं काईं । तांतडी डोईंपाशींच ॥२॥
तुका म्हणे जगजेठी । लावीं कंठीं उचलूनि ॥३॥
२५३६
अवचिता चि हातीं ठेवा । दिला सेवा न करितां ॥१॥
भाग्य फळलें जाली भेटी । नेघें तुटी यावरी ॥ध्रु.॥
दैन्य गेलें हरली चिंता । सदैव आतां यावरी ॥२॥
तुका म्हणे वांटा जाला । बोलों बोली देवासीं ॥३॥
२५३७
समर्थाची धरिली कास । आतां नाश काशाचा ॥१॥
धांव पावें करीन लाहो । तुमच्या आहो विठ्ठला ॥ध्रु.॥
न लगे मज पाहाणें दिशा । हाकेसरिसा ओढसी ॥२॥
तुका म्हणे नव्हे धीर । तुम्हां स्थिर दयेनें ॥३॥
२५३८
करूं तैसें पाठांतर । करुणाकर भाषण ॥१॥
जिहीं केला मूर्तिमंत । ऐसे संतप्रसाद ॥ध्रु.॥
सोज्ज्वळ केल्या वाटा । आइत्या नीटा मागीलां ॥२॥
तुका म्हणे घेऊं धांवा । करूं हांवा ते जोडी ॥३॥
२५३९
अचळ न चळे ऐसें जालें मन । धरूनि निज खुण राहिलोंसें ॥१॥
आवडी बैसली गुणांची अंतरीं । करूं धणीवरी सेवन तें ॥ध्रु.॥
एकविध भाव नव्हे अभावना । आणिकिया गुणां न मळिवे ॥२॥
तुका म्हणे माझे पडिलें आहारीं । ध्यान विटेवरी ठाकले तें ॥३॥
२५४०
काय तुझी थोरी वणूप मी पामर । होसी दयाकर कृपासिंधु ॥१॥
तुज ऐसी दया नाहीं आणिकासी । ऐसें हृषीकेशी नवल एक ॥ध्रु.॥
कुरुक्षेत्रभूमीवरी पक्षी व्याले । तृणामाजी केलें कोठें त्यांनीं ॥२॥
अकस्मात तेथें रणखांब रोविला । युद्धाचा नेमिला ठाव तेथें ॥३॥
कौरव पांडव दळभार दोन्ही । झुंजावया रणीं आले तेथें ॥४॥
तये काळीं तुज पक्षी आठविती । पाव बा श्रीपती म्हणोनियां ॥५॥
हस्ती घोडे रथ येथें धांवतील । पाषाण होतील शतचूर्ण ॥६॥
ऐसिये आकांतीं वांचों कैसे परी । धांव बा श्रीहरी लवलाहें ॥७॥
टाकोनियां पिलीं कैसें जावें आतां । पावें जगन्नाथा लवलाहीं ॥८॥
आली तिये काळीं कृपा तुझ्या चित्ता । अनाथांच्या नाथा नारायणा ॥९॥
एका गजाचिया कंठीं घंटा होती । पाडिली अवचिती तयांवरी ॥१०॥
अठरा दिवस तेथे द्वंदजुंज जालें । वारा ऊन लागलें नाहीं तयां ॥११॥
जुंज जाल्यावरी दाविलें अर्जुना । तुम्हीं नारायणा पिक्षयांसी ॥१२॥
पाहें आपुलिया दासां म्यां रिक्षलें । रणीं वांचविलें कैशा परी ॥१३॥
ऐसी तुज माया आपुल्या भक्तांची । माउली आमुची तुका म्हणे ॥१४॥
२५४१
वैष्णवां संगती सुख वाटे जीवा । आणीक मी देवा कांहीं नेणें ॥१॥
गायें नाचें उडें आपुलिया छंदें । मनाच्या आनंदें आवडीनें ॥ध्रु.॥
लाज भय शंका दुराविला मान । न कळे साधन यापरतें ॥२॥
तुका म्हणे आतां आपुल्या सायासें । आम्हां जगदेशें सांभाळावें ॥३॥
२५४२
शरण शरण वाणी । शरण त्रिवाचा विनवणी ॥१॥
स्तुती न पुरे हे वाचा । सत्य दास मी दासांचा ॥ध्रु.॥
देह सांभाळून । पायांवरी लोटांगण ॥२॥
विनवी संता तुका दीन । नव्हे गोरवें उत्तीर्ण ॥३॥
२५४३
लेंकरा लेववी माता अळंकार । नाहीं अंतपार आवडीसी ॥१॥
कृपेचें पोसणें तुमचें मी दीन । आजि संतजन मायबाप ॥ध्रु.॥
आरुषा उत्तरीं संतोषे माउली । कवळूनि घाली हृदयात ॥२॥
पोटा आलें त्याचे नेणे गुणदोष । कल्याण चि असे असावें हें ॥३॥
मनाची ते चाली मोहाचिये सोईं । ओघें गंगा काईं परतों जाणे ॥४॥
तुका म्हणे कोठें उदार मेघां शिक्त । माझी तृषा किती चातकाची ॥५॥
२५४४
युिक्त तंव जाल्या कुंटित सकळा । उरली हे कळा जीवनाची ॥१॥
संतचरणीं भावें ठेविलें मस्तक । जोडोनि हस्तक राहिलोंसें ॥ध्रु.॥
जाणपणें नेणें कांहीं चि प्रकार । साक्षी तें अंतर अंतरासी ॥२॥
तुका म्हणे तुम्ही केलें अभयदान । जेणें समाधान राहिलेंसे ॥३॥
२५४५
हा गे आलों कोणी म्हणे बुडतिया । तेणें किती तया बळ चढे ॥१॥
तुम्ही तंव भार घेतला सकळ । आश्वासिलों बाळ अभयकरें ॥ध्रु.॥
भुकेलियां आस दावितां निर्धार । किती होय धीर समाधान ॥२॥
तुका म्हणे दिली चिंतामणीसाटीं । उचित कांचवटी दंडवत ॥३॥
२५४६
कैसा तीं देखिला होसील गोपाळीं । पुण्यवंतीं डोळीं नारायणा ॥१॥
तेणें लोभें जीव जालासे बराडी । आम्ही ऐशी जोडी कई लाभों ॥ध्रु.॥
असेल तें कैसें दर्शनाचें सुख । अनुभवें श्रीमुख अनुभवितां ॥२॥
तुका म्हणे वाटे देसी आलिंगन । अवस्था ते क्षणाक्षणां होते ॥३॥
२५४७
कासया या लोभें केलें आर्तभूत । सांगा माझें चित्त नारायणा ॥१॥
चातकाचे परी एक चि निर्धार । लक्षभेदीतीर फिरों नेणे ॥ध्रु.॥
सांवळें रूपडें चतुर्भुज मूर्ति । कृष्णनाम चित्तीं संकल्प हा ॥२॥
तुका म्हणे करीं आवडीसी ठाव । नको माझा भाव भंगों देऊं ॥३॥
२५४८
काय माझा पण होईंल लटिका । ब्रिदावळी लोकां दाविली ते ॥१॥
खरी करूनियां देई माझी आळी । येऊनि कृवाळी पांडुरंगे ॥ध्रु.॥
आणीक म्यां कोणा म्हणवावें हातीं । नये काकुलती दुजियासी ॥२॥
तुका म्हणे मज येथें चि ओळखी । होईंन तो सुखी पायांनीं च ॥३॥
२५४९
तुम्हां आम्हां जंव जालिया समान । तेथें कोणां कोण सनमानी ॥१॥
उरी तों राहिली गोमटें गौरव । ओढे माझा जीव पायांपाशीं ॥ध्रु.॥
नेणपणें आम्ही आळवूं वोरसें । बोलवितों रसें शब्दरत्नें ॥२॥
तुका म्हणे लळे पाळीं वो विठ्ठले । कां हे उरविले भेदाभेद ॥३॥
२५५०
नको माझे मानूं आहाच ते शब्द । कळवळ्याचा वाद करीतसें ॥१॥
कासयानें बळ करूं पायांपाशीं । भाकावी ते दासीं करुणा आम्हीं ॥ध्रु.॥
काय मज चाड असे या लौकिकें । परी असे निकें अनुभवाचें ॥२॥
लांचावल्यासाटीं वचनाची आळी । टकळ्यानें घोळी जवळी मन ॥३॥
वाटतसे आस पुरविसी ऐसें । तरि अंगीं पिसें लावियेले ॥४॥
तुका म्हणे माझी येथें चि आवडी । श्रीमुखाची जोडी इच्छीतसें ॥५॥
२५५१
म्हणऊनी लवलाहें । पाय आहें चिंतीत ॥१॥
पाठिलागा येतो काळ । तूं कृपाळू माउली ॥ध्रु.॥
बहु उसंतीत आलों । तया भ्यालों स्थळासी ॥२॥
तुका म्हणे तूं जननी । ये निर्वाणीं विठ्ठलें॥३॥
२५५२
जेणें वाढे अपकीर्ति । सर्वार्थी तें वर्जावें ॥१॥
सत्य रुचे भलेपण । वचन तें जगासी ॥ध्रु.॥
होइजेतें शूर त्यागें । वाउगें तें सारावें ॥२॥
तुका म्हणे खोटें वर्म । निंद्यकर्म काळिमा ॥३॥
२५५३
याची सवे लागली जीवा । गोडी हेवा संगाचा ॥१॥
परतें न सरवे दुरी । क्षण हरीपासूनि ॥ध्रु.॥
जालें तरी काय तंट । आतां चट न संटे ॥२॥
तुका म्हणे चक्रचाळे । वेळ बळें लाविलें ॥३॥
२५५४
याचा तंव हा चि मोळा । देखिला डोळा उदंड ॥१॥
नेदी मग फिरों मागें । अंगा अंगें संचरे ॥ध्रु.॥
कां गा याची नेणां खोडी । जीभा जोडी करितसां ॥२॥
पांघरे तें बहु काळें । घोंगडें ही ठायींचें ॥३॥
अंगीं वसे चि ना लाज । न म्हणे भाज कोणाची ॥४॥
सर्वसाक्षी अबोल्यानें । दुश्चित कोणें नसावें ॥५॥
तुका म्हणे धरिला हातीं । मग निश्चिंतीं हरीनें ॥६॥
२५५५
प्रसद्धि हा असे जगा । अवघ्या रंगारंगाचा ॥१॥
तरी वाटा न वजे कोणी । नारायणीं घरबुडी ॥ध्रु.॥
बहुतां ऐसें केलें मागें । लाग लागें लागेना ॥२॥
हो कां नर अथवा नारी । लाहान थोरीं आदर ॥३॥
जालें वेगळें लोकीं पुरे । मग नुरे समूळ ॥४॥
कळेना तो आहे कैसा । कोणी दिशा बहु थोडा ॥५॥
तुका म्हणे दुसर्या भावें । छायें नावें न देखवे ॥६॥
२५५६
न संडावा आतां ऐसें वाटे ठाव । भयाशी उपाव रक्षणाचा ॥१॥
म्हणऊनि मनें वळियेलें मन । कारियेकारण चाड नाहीं ॥ध्रु.॥
नाना वीचि उपाधि करूनियां मूळ । राखतां विटाळ तें चि व्हावें ॥२॥
तुका म्हणे येथें न वेचे वचन । निजीं निजखूण सांपडली ॥३॥
२५५७
सत्तेचें भोजन समयीं आतुडे । सेवन ही घडे रुचिनेसी ॥१॥
वर्में श्रम नेला जालें एकमय । हृदयस्थीं सोय संग जाला ॥ध्रु.॥
कोथळीस जमा पडिलें संचित । मापल्याचा वित्त नेम जाला ॥२॥
तुका म्हणे धणी ऐसा जालों आतां । करीन ते सत्ता माझी आहे ॥३॥
२५५८
देईंल तें उणें नाहीं । याचे कांहीं पदरीं ॥१॥
पाहिजे तें संचित आतां । येथें सत्ता करावया ॥ध्रु.॥
गुणां ऐसा भरणा भरी। जो जें चारी तें लाभे ॥२॥
तुका म्हणे देवीं देव । फळे भव आपुला ॥३॥
२५५९
तेव्हां होतों भोगाधीन । तुम्हां भिन्न पासूनि ॥१॥
आतां बोलों नये ऐसें । आनारिसें वेगळें ॥ध्रु.॥
सन्मुख जालों स्वामीकडे । भव औठडे निराळे ॥२॥
चिंतिलें तें चिंतामणी । फिटे धणी तों द्यावें ॥३॥
सहज स्थित आहे अंगीं । प्रसंगीं ते वंचेना ॥४॥
तुमची देवा धरिली कास । केला नास प्रपंचा ॥५॥
तुका म्हणे जाणोनि वर्म । कर्माकर्में ठेविलीं ॥६॥
॥५॥
२५६०
केला कैवाड संतांच्या आधारें । अनुभवें खरें कळों आलें ॥१॥
काय जीवित्वाची धरुनियां आशा । व्हावें गर्भवासा पात्र भेणें ॥ध्रु.॥
अबाळीनें जावें निचिंतिया ठायां । रांडा रोटा वांयां करूं नये ॥२॥
तुका म्हणे बळी देतां तें निधान । भिकेसाटीं कोण राज्य देतो ॥३॥
२५६१
संगतीनें होतो पंगतीचा लाभ । अशोभीं अनुभव असिजेतें ॥१॥
जैसीं तैसीं असों पुढिलांचे सोईं । धरिती हातीं पायीं आचारिये ॥ध्रु.॥
उपकारी नाहीं देखत आपदा । पुढिलांची सदा दया चित्तीं ॥२॥
तुका म्हणे तरीं सज्जनाची कीतिऩ । पुरवावी आर्ति निर्बळांची ॥३॥
२५६२
करितां विचार सांपडलें वर्म । समूळ निश्रम परिहाराचें ॥१॥
मज घेऊनियां आपणांसी द्यावें । साटी जीवें जीवें नारायणा ॥ध्रु.॥
उरी नाहीं मग पडदा कां आला । स्वमुखें चि भला करितां वाद ॥२॥
तुका म्हणे माझें खरें देणें घेणें । तुम्ही साक्षी जाणें अंतरींचें ॥३॥
२५६३
कुळींची हे कुळदेवी । केली ठावी संतांनीं ॥१॥
बरवें जालें शरण गेलों । उगविलों संकटीं ॥ध्रु.॥
आणिला रूपा ही बळें । करूनि खळें हरिदासीं ॥२॥
तुका म्हणे समागमें । नाचों प्रेमें लागलों ॥३॥
२५६४
आतां देह अवसान । हें जतन तोंवरी ॥१॥
गाऊं नाचों गदारोळें । जिंकों बळें संसार ॥ध्रु.॥
या चि जीऊं अभिमानें । सेवाधनें बळकट ॥२॥
तुका म्हणे न सरें मागें । होईंन लागें आगळा ॥३॥
२५६५
ज्याने आड यावें कांहीं । त्याचें नाहीं बळ आतां ॥१॥
मन येथें साह्य जालें । हरिच्या धालें गुणवादीं ॥ध्रु.॥
चुकुर तो गेला काळ । जालें बळ संगाचें ॥२॥
तुका म्हणे धरूं सत्ता । होईंल आतां करूं तें ॥३॥
२५६६
देवासी तो पुरे एकभाव गांठी । तो चि त्याचे मिठी देइल पायीं ॥१॥
पाहोनि राहीन कवतुक निराळा । मी मज वेगळा होऊनियां ॥ध्रु.॥
कांहीं नेघें शिरीं निमित्याचा भार । न लगे उत्तर वेचावें चि ॥२॥
तुका म्हणे जीवें पडिलिया गांठी । मग नाहीं मिठी सुटों येत ॥३॥
२५६७
लौकिकासाटीं या पसार्याचा गोवा । कांहीं नाहीं देवा लागों येत ॥१॥
ठेवावा माथा तो नुचलावा पायीं । ठांयींचिये ठांयीं हालों नये ॥ध्रु.॥
डव्हळिल्या मनें वितळिलें रूप । नांवऐसें पाप उपाधीचें ॥२॥
तुका म्हणे देव प्रीतीनें कवळी । ठेवील जवळी उठवूनि ॥३॥
२५६८
नाहीं होत भार घातल्या उदास । पुरवावी आस सकळ ही ॥१॥
ऐसा नाहीं मज एकाचा अनुभव । धरिला तो भाव उद्धरलें ॥ध्रु.॥
उतावीळ असे शरणागतकाजें । धांव केशीराजे आइकतां ॥२॥
तुका म्हणे हित चिंतन भरवंसा । नेदी गर्भवासा येऊं देवा ॥३॥
२५६९
उपजों मरों हे तों आमुची मिरासी । हें तूं निवारिसी तरी थोर ॥१॥
उभा राहीं करीं खरा खोटा वाद । आम्ही जालों निंद लंडीपणें ॥ध्रु.॥
उभयतां आहे करणें समान । तुम्हां ऐसा म्हणें मी ही देवा ॥२॥
तुका म्हणे हातीं सांपडलें वर्म । अवघाची भ्रम फेडिन आतां ॥३॥
२५७०
मेलियांच्या रांडा इच्छिती लेकरूं । लाज नाहीं धरूं प्रीती कैशी ॥१॥
मागिलां पुढिलां एकी सरोबरी । काळाची पेटारी खांदा वाहे ॥ध्रु.॥
आन दिसे परी मरणें चि खरें । सांपळा उंदिरें सामाविलीं ॥२॥
तुका म्हणे जाली मनाची परती । निवळली ज्योती दिसों आली ॥३॥
२५७१
निष्ठ मी जालों अतिवादागुणें । हें कां नारायणें नेणिजेल ॥१॥
सांडियेली तुम्ही गोत परिसोय । फोडविली डोय कर्मा हातीं ॥ध्रु.॥
सांपडूनि संदी केली जीवेंसाटीं । घ्यावयासि तुटी कारण हें ॥२॥
तुका म्हणे तुज काय म्हणों उणें । नाहीं अभिमानें चाड देवा ॥३॥
२५७२
माझें माझ्या हाता आलें । आतां भलें सकळ ॥१॥
काशासाटीं विषम थारा । तो अंतरा विटाळ ॥ध्रु.॥
जालीं तया दुःखें तुटी । मागिल पोटीं नसावें ॥२॥
तुका म्हणे शुद्धकुळ । तेथें मळ काशाचा ॥३॥
२५७३
समर्थपणें हे करा संपादणी । नसतें चि मनीं धरिल्याची ॥१॥
दुसर्याचें येथें नाहीं चालों येत । तरि मी निवांत पाय पाहें ॥ध्रु.॥
खोटियाचें खरें खरियाचें खोटें । मानलें गोमटें तुम्हांसी तें ॥२॥
तुका म्हणे तुम्हां सवें करितां वाद । होईंजेतें निंद जनीं देवा ॥३॥
२५७४
तुम्हां आम्हांसवें न पडावी गांठी । आलेति जगजेठी कळों आतां ॥१॥
किती म्हणों आतां वाइटा वाइट । शिवों नये वीट आल्यावरी ॥ध्रु.॥
बोलिल्याची आतां हे चि परचित । भीड भार थीत बुडवील ॥२॥
तुका म्हणे आली रोकडी प्रचिती । झांकणें तें किती कोठें देवा ॥३॥
२५७५
सकळ सत्ताधारी । व्हावें ऐसें काय हरी ॥१॥
परि या कृपेच्या वोरसें । कुढावयाचें चि पिसें ॥ध्रु.॥
अंगें सर्वोत्तम । अवघा चि पूर्णकाम ॥२॥
तुका म्हणे दाता । तरि हा जीव दान देता ॥३॥
२५७६
कोणापाशीं द्यावें माप । आपीं आप राहिलें ॥१॥
कासयाची भरोवरी । काय दुरी जवळी ॥ध्रु.॥
एकें दाखविले दाहा। फांटा पाहा पुसून ॥२॥
तुका म्हणे सरलें वोझें । आतां माझें सकळ ॥३॥
२५७७
नभोमय जालें जळ । एकीं सकळ हरपलें ॥१॥
आतां काय सारासारी । त्याच्या लहरी तयांत ॥ध्रु.॥
कैचा तेथ यावा सांडी । आप कोंडी आपण्यां ॥२॥
तुका म्हणे कल्प जाला । अस्त गेला उदय ॥३॥
२५७८
राजा करी तैसे दाम । ते ही चाम चालती ॥१॥
कारण ते सत्ता शिरीं । कोण करी अव्हेर ॥ध्रु.॥
वाइले तें सुनें खांदीं । चाले पदीं बैसविलें ॥२॥
तुका म्हणे विश्वंभरें । करुणाकरें रिक्षलें ॥३॥
२५७९
आम्ही देव तुम्ही देव । मध्यें भेव अधीक ॥१॥
कैवाडाच्या धांवा लागें । मागें मागें विठ्ठले ॥ध्रु.॥
भेडसाविलें हाके नादें । वोळखी भेदें मोडिली ॥२॥
तुका म्हणे उभा राहे । मागें पाहे परतोनि ॥३॥
२५८०
हीनसुरबुद्धीपासी । आकृतीसी भेद नाहीं ॥१॥
एक दांडी एक खांदी । पदीं पदीं भोगणें ॥ध्रु.॥
एकाऐसें एक नाहीं । भिन्न पाहीं प्रकृती ॥२॥
तुका म्हणे भूमी खंडे । पीक दंडे जेथें तें ॥३॥
२५८१
काय बोलों सांगा । याउपरी पांडुरंगा ॥१॥
कांहीं आधारावांचून । पुढें न चले वचन ॥ध्रु.॥
वाढे ऐसा रस । कांहीं करावा सौरस ॥२॥
भक्तिभाग्यसीमा । द्यावा जोडोनियां प्रेमा ॥३॥
कोरड्या उत्तरीं । नका गौरवूं वैखरी ॥४॥
करी विज्ञापना । तुका प्रसादाची दाना ॥५॥
२५८२
आहाच तो मोड वाळलियामधीं । अधीराची बुद्धि तेणें न्यायें ॥१॥
म्हणऊनि संग न करीं दुसरें । चित्त मळीन द्वारें दोड पडे ॥ध्रु.॥
विषासाटीं सर्पां भयाभीत लोक । हें तों सकळीक जाणतसां ॥२॥
तुका म्हणे काचें राहे कुळांकुड । अवगुण तो नाड ज्याचा तया ॥३॥
२५८३
क्षणक्षणां जीवा वाटतसे खंती । आठवती चित्तीं पाय देवा ॥१॥
येई वो येई वो येई लवलाहीं । आळिंगूनि बाहीं क्षेम देई ॥ध्रु.॥
उतावळि मन पंथ अवलोकी । आठवा ते चुकी काय जाली ॥२॥
तुका म्हणे माझ्या जीवींच्या जीवना । घाला नारायणा उडी वेगीं ॥३॥
२५८४
आळी करावी ते कळतें बाळका । बुझवावें हें कां नेणां तुम्ही ॥१॥
निवाड तो तेथें असे पायांपाशीं । तुम्हांआम्हांविशीं एकेठायीं ॥ध्रु.॥
आणीक तों आम्ही न देखोंसें जालें । जाणावें शिणलें भागलेंसें ॥२॥
तुका म्हणे तुम्हां लागतें सांगावें । अंतरींचें ठावें काय नाहीं ॥३॥
२५८५
तांतडीनें आम्हां धीर चि न कळे । पाळावे हे लळे लवलाहीं ॥१॥
नका कांहीं पाहों सावकाशीं देवा । करा एक हेवा तुमचा माझा ॥ध्रु.॥
वोरसाचा हेवा सांभाळावी प्रीत । नाहीं राहों येत अंगीं सदा ॥२॥
तुका म्हणे मज नका गोवूं खेळा । भोजनाची वेळा राखियेली ॥३॥
२५८६
नाहीं लोपों येत गुण । वेधी आणीकें चंदन ॥१॥
न संगतां पडे ताळा । रूप दर्पणीं सकळां ॥ध्रु.॥
सारविलें वरी । आहाच तें क्षणभरी ॥२॥
तुका म्हणे वोहळें । सागराच्या ऐसें व्हावें ॥३॥
२५८७
वचनें चि व्हावें आपण उदार । होइल विश्वंभर संपुष्ट चि ॥१॥
सत्यसंकल्पाचीं फळें बीजाऐसीं । शुद्ध नाहीं नासी पावों येत ॥ध्रु.॥
वंचिलिया काया येतसे उपेगा । शरीर हें नरकाचें चि आळें ॥२॥
तुका म्हणे जीव जितां थारे लावा । पडिलिया गोवा देशधडी ॥३॥
२५८८
उखतें आयुष्य जायांचें कळिवर । अवघें वोडंबर विषयांचें ॥१॥
कोणासी हा लागे पुसणें विचार । मनें चि सादर करूं आतां ॥ध्रु.॥
उत्पित्त प्रळय पडिलें दळण । पाकाचें भोजन बीज वाढे ॥२॥
तुका म्हणे जाऊं अभयाच्या ठायां । रिघों देवराया शरण वेगीं ॥३॥
२५८९
बोलावे म्हुण हे बोलतों उपाय । प्रवाहें हें जाय गंगाजळ ॥१॥
भाग्ययोगें कोणां घडेल सेवन । कैंचे येथें जन अधिकारी ॥ध्रु.॥
मुखीं देतां घांस पळवितीं तोंडें । अंगींचिया भांडे असुकानें ॥२॥
तुका म्हणे पूजा करितों देवाची । आपुलिया रुची मनाचिये ॥३॥
२५९०
लटिक्याचे वाणी चवी ना संवाद । नांहीं कोणां वाद रुचों येत ॥१॥
अन्याय तो त्याचा नव्हे वायचाळा । मायबापीं वेळा न साधिली ॥ध्रु.॥
अनावर अंगीं प्रबळ अवगुण । तांतडीनें मन लाहो साधी ॥२॥
तुका म्हणे दोष आणि अवकळा । न पडतां ताळा घडे तसे ॥३॥
२५९१
नये स्तवूं काचें होतें क्रियानष्ट । फुंदाचे ते कष्ट भंगा मूळ ॥१॥
नाहीं परमार्थ साधत लौकिकें । धरुन होतों फिकें अंगा आलें ॥ध्रु.॥
पारखिया पुढें नये घालूं तोंड । तुटी लाभा खंड होतो माना ॥२॥
तुका म्हणे तरी मिरवतें परवडी । कामावल्या गोडी अविनाश ॥३॥
२५९२
कोण्या काळें येईंल मना । नारायणा तुमचिया ॥१॥
माझा करणें अंगीकार । सर्व भार फेडूनि ॥ध्रु.॥
लागली हे तळमळ चित्ता । तरी दुश्चिता संसारी ॥२॥
सुखाची च पाहें वास । मागें दोष सांभाळीं ॥३॥
इच्छा पूर्ण जाल्याविण । कैसा सीण वारेल ॥४॥
लाहो काया मनें वाचा । देवा साच्या भेटीचा ॥५॥
कांटाळा तो न धरावा । तुम्ही देवा दासांचा ॥६॥
तुका म्हणे माझे वेळे । न कळे कां हें उफराटें ॥७॥
२५९३
घ्यावी तरी घ्यावी उदंड चि सेवा । द्यावें तरी देवा उदंड चि ॥१॥
ऐसीं कैंचीं आम्ही पुरतीं भांडवलें । आल्या करीं बोलें समाधान ॥ध्रु.॥
व्हावें तरीं व्हावें बहुत चि दुरी । आलिया अंतरीं वसवावें ॥२॥
तुका म्हणे तुझें सख्यत्व आपणीं । अससील ॠणी आवडीचा ॥३॥
२५९४
काय करूं जीव होतो कासावीस । कोंडलिये दिस गमे चि ना ॥१॥
पडिलें हें दिसे ब्रम्हांड चि वोस । दाटोनि उच्छ्वास राहातसे ॥२॥
तुका म्हणे आगा सर्वजाणतिया । विश्वंभरें काया निववावी ॥३॥
२५९५
सुकलियां कोमां अत्यंत जळधर । तेणें च प्रकार न्याय असे ॥१॥
न चलें पाउलीं सांडीं गरुडासन । मनाचें हो मन त्वरेलागीं ॥२॥
तुका म्हणे भूक न साहावे बाळा । जीवनांची कळा ओढलीसे ॥३॥
२५९६
शृंगारिक माझीं नव्हती उत्तरें । आळवितों खरे अवस्थेच्या ॥१॥
न घलावा मधीं कामाचा विलंब । तुम्ही तों स्वयंभ करुणामूर्ति ॥२॥
तुका म्हणे केलें सन्मुख वदन । देखतां चरण पोटाळीन ॥३॥
२५९७
तूं माझी माउली तूं माझी साउली । पाहातों वाटुली पांडुरंगे ॥१॥
तूं मज येकुला वडील धाकुला । तूं मज आपुला सोयरा जीव ॥२॥
तुका म्हणे जीव तुजपाशीं असे । तुझियानें ओस सर्व दिशा ॥३॥
२५९८
कराल तें करा । हातें आपुल्या दातारा ॥१॥
बळियाचीं आम्ही बाळें । असों निर्भर या सळे ॥ध्रु.॥
आतां कोठें काळ । करील देवापाशीं बळ ॥२॥
तुका म्हणे पंढरीराया । थापटितों ठोक बाह्या ॥३॥
२५९९
डोळां भरिलें रूप । चित्ता पायांपें संकल्प ॥१॥
अवघी घातली वांटणी । प्रेम राहिलें कीर्तनी ॥ध्रु.॥
वाचा केली माप । रासीं हरिनाम अमुप ॥२॥
भरूनियां भाग । तुका बैसला पांडुरंग ॥३॥
२६००
आतां आहे नाहीं । न कळे आळी करा कांहीं ॥१॥
देसी पुरवुनी इच्छा । आतां पंढरीनिवासा ॥ध्रु.॥
नेणे भाग सीण । दुजें कोणी तुम्हांविण ॥२॥
आतां नव्हे दुरी । तुका पायीं मिठी मारी ॥३॥