२७०१
चोराचिया धुडका मनीं । वसे ध्यानीं लंछन ॥१॥
ऐशा आम्हीं करणें काय । वरसो न्यायें पर्जन्य ॥ध्रु.॥
ज्याच्या बैसे खतावरी । ते चुरचुरी दुखवूनि ॥२॥
तुका म्हणे ज्याची खोडी । त्याची जोडी त्या पीडी ॥३॥
२७०२
बुद्धिहीना उपदेश । तें तें विष अमृतीं ॥१॥
हुंगों नये गो†हवाडी । तेथें जोडी विटाळ ॥ध्रु.॥
अळसियाचे अंतर कुडें। जैसें मढें निष्काम ॥२॥
तुका म्हणे ऐशा हाती । मज श्रीपती वांचवा ॥३॥
२७०३
न करीं तुमची सेवा । बापुडें मी पण देवा ।
बोलिलों तो पाववा । पण सिद्धी सकळ ॥१॥
आणीक काय तुम्हां काम । आम्हां नेदा तरी प्रेम । कैसे धर्माधर्म । निश्चयेंसी रहाती ॥ध्रु.॥
आम्हीं वेचलों शरीरें । तुझी बीज पेरा खरें । संयोगाचें बरें । गोड होतें उभयतां ॥३॥
एका हातें टाळी । कोठें वाजते निराळी । जाला तरी बळी । स्वामीविण शोभेना ॥३॥
रूपा यावे जी अनंता । धरीन पुटाची त्या सत्ता । होईंन सरता । संतांमाजी पोसणा ॥४॥
ठेविलें उधारा । वरी काय तो पातेरा । तुका म्हणे बरा । रोकडा चि निवाड ॥५॥
२७०४.
भुके नाहीं अन्न । मेल्यावरी पिंडदान ॥१॥
हे तों चाळवाचाळवी । केलें आपण चि जेवी ॥ध्रु.॥
नैवेद्याचा आळ । वेच ठाकणीं सकळ ॥२॥
तुका म्हणे जड । मज न राखावें दगड ॥३॥
२७०५
सर्व भाग्यहीन । ऐसें सांभाळिलों दीन ॥१॥
पायीं संतांचे मस्तक । असों जोडोनि हस्तक ॥ध्रु.॥
जाणें तरि सेवा । दीन दुर्बळ जी देवा ॥२॥
तुका म्हणे जीव । समर्पून भाकीं कींव ॥३॥
२७०६
भाग्याचा उदय । ते हे जोडी संतपाय ॥१॥
येथूनिया नुठो माथा । मरणांवाचूनि सर्वथा ॥ध्रु.॥
होई बळकट । माझ्या मना तूं रे धीट ॥२॥
तुका म्हणे लोटांगणीं । भक्तिभाग्यें जाली धणी ॥३॥
२७०७
नाहीं तरी आतां कैचा अनुभव । जालासीं तूं देव घरघेणा ॥१॥
जेथें तेथें देखें लांचाचा पर्वत । घ्यावें तरि चत्ति समाधान ॥ध्रु.॥
आधीं वरी हात या नांवें उदार । उसण्याचे उपकार फिटाफीट ॥२॥
तुका म्हणे जैसी तैसी करूं सेवा । सामर्थ्य न देवा पायांपाशीं ॥३॥
२७०८
आम्ही सर्वकाळ कैंचीं सावधानें । वेवसायें मन अभ्यासलें ॥१॥
तरी म्हणा मोट ठेविली चरणीं । केलों गुणागुणीं कासावीस ॥ध्रु.॥
याचे कानसुळीं मारीतसे हाका । मज घाटूं नका मधीं आतां ॥२॥
तुका म्हणे निद्रा जागृति सुषुप्ति । तुम्ही हो श्रीपती साक्षी येथें ॥३॥
२७०९
नसता चि दाउनि भेव । केला जीव हिंपुटी ॥१॥
जालों तेव्हां कळलें जना । वाउगा हा आकांत ॥ध्रु.॥
गंवसिलों पुढें मागें लागलागे पावला ॥२॥
तुका म्हणे केली आणि । सलगीच्यांनी सन्मुख ॥३॥
२७१०
हें का आम्हां सेवादान । देखों सीण विषमाचा ॥१॥
सांभाळा जी ब्रीदावळी । तुम्हीं कां कळीसारिखे ॥ध्रु.॥
शरणागत वैर्या हातीं । हे निश्चिंती देखिली ॥२॥
तुका म्हणे इच्छीं भेटी । पाय पोटीं उफराटे ॥३॥
२७११
कां हो आलें नेणों भागा । पांडुरंगा माझिया ॥१॥
उफराटी तुम्हां चाली । क्रिया गेली सत्याची ॥ध्रु.॥
साक्षी हेंगे माझें मन । आर्त कोण होतें तें ॥२॥
तुका म्हणे समर्थपणे । काय नेणें करीतसां ॥३॥
२७१२
शकुनानें लाभ हानि । येथूनि च कळतसे ॥१॥
भयारूढ जालें मन । आतां कोण विश्वास ॥ध्रु.॥
प्रीत कळे आलिंगनीं । संपादनीं अत्यंत ॥२॥
तुका म्हणे मोकलिलें । कळों आलें बरवें हें ॥३॥
२७१३
नव्हेव निग्रह देहासी दंडण । न वजे भूकतान सहावली ॥१॥
तरि नित्य नित्य करीं आळवण । माझा अभिमान असों द्यावा ॥ध्रु.॥
नाहीं विटाळिलें कायावाचामन । संकल्पासी भिन्न असें चि या ॥२॥
तुका म्हणे भवसागरीं उतार । कराया आधार इच्छीतसें ॥३॥
२७१४
ऐकिली कीर्ति संतांच्या वदनीं । तरि हें ठाकोनि आलों स्थळ ॥१॥
मागिला पुढिला करावें सारिखें । पालटों पारिखें नये देवा ॥ध्रु.॥
आम्हासी विश्वास नामाचा आधार । तुटतां हे थार उरी नाहीं ॥२॥
तुका म्हणे येथें नसावें चि दुजें । विनंती पंढरिराजें परिसावी हे ॥३॥
२७१५
मोलाचें आयुष्य वेचतसे सेवे । नुगवतां गोवे खेद होतो ॥१॥
उगवूं आलेति तुम्हीं नारायणा । परिहार या सिणा निमिस्यांत ॥ध्रु.॥
लिगाडाचे मासी न्यायें जाली परी । उरली ते उरी नाहीं कांहीं ॥२॥
तुका म्हणे लाहो साधीं वाचाबळें । ओढियेलों काळें धांव घाला ॥३॥
२७१६
म्हणऊनि जालों क्षेत्रींचे संन्यासी । चत्ति आशापाशीं आवरूनि ॥१॥
कदापि ही नव्हे सीमा उल्लंघन । केलें विसर्जन आव्हानीं च ॥ध्रु.॥
पारिखा तो आतां जाला दुजा ठाव । दृढ केला भाव एकविध ॥२॥
तुका म्हणे कार्यकारणाचा हेवा । नाहीं जीव देवा समर्पिला ॥३॥
२७१७
विभ्रंशिली बुद्धि देहांत जवळी । काळाची अकाळीं वायचाळा ॥१॥
पालटलें जैसें देंठ सोडी पान । पिकलें आपण तयापरी ॥ध्रु.॥
न मारितां हीन बुद्धि दुःख पावी । माजल्याची गोवी तयापरी ॥२॥
तुका म्हणे गळ लागलिया मत्स्या । तळमळेचा तैसा लवलाहो ॥३॥
२७१८
न वजावा तो काळ वांयां । मुख्य दया हे देवा ॥१॥
म्हणऊनि जैसें तैसें । रहणी असें पायांचे ॥ध्रु.॥
मोकळें हे मन कष्ट । करी नष्ट दुर्जन ॥२॥
तुका म्हणे कांहीं नेणें । न वजें येणेंपरी वांयां ॥३॥
२७१९
कल्पतरूअंगीं इच्छिलें तें फळ । अभागी दुर्बळ भावें सिद्धी ॥१॥
धन्य त्या जाती धन्य त्या जाती । नारायण चित्ती सांठविला ॥ध्रु.॥
बीजाऐसा द्यावा उदकें अंकुर । गुणाचे प्रकार ज्याचे तया ॥२॥
तुका म्हणे कळे पारखिया हिरा । ओझें पाठी खरा चंदनाचें ॥३॥
२७२०
उकरडा आधीं अंगीं नरकाडी । जातीची ते जोडी ते चि चित्ती ॥१॥
कासयानें देखे अंधळा माणिकें । चवीविण फिके वांयां जाय ॥ध्रु.॥
काय जाणे विष पालटों उपचारें । मुखासी अंतर तों चि बरें ॥२॥
तुका म्हणे काय उपदेश वेड्या । संगें होतो रेड्यासवें कष्ट ॥३॥
२७२१
जया शिरीं कारभार । बुद्धि सार तयाची ॥१॥
वर्ते तैसें वर्ते जन । बहुतां गुण एकाचा ॥ध्रु.॥
आपणीयां पाक करी । तो इतरीं सेविजे ॥२॥
तुका म्हणे शूर राखे । गाढव्या वाखेसांगातें॥३॥
२७२२
एक एका साह्य करूं । अवघें धरूं सुपंथ ॥१॥
कोण जाणे कैसी परी । पुढें उरी ठेवितां ॥ध्रु.॥
अवघे धन्य होऊं आता । स्मरवितां स्मरण ॥२॥
तुका म्हणे अवघी जोडी । ते आवडा चरणांची ॥३॥
२७२३
फळकट तो संसार । येथें सार भगवंत ॥१॥
ऐसें जागवितों मना । सरसें जनासहित ॥ध्रु.॥
अवघें निरसूनि काम । घ्यावें नाम विठोबाचें ॥२॥
तुका म्हणे देवाविण । केला सीण तो मिथ्या ॥३॥
२७२४
सुधारसें ओलावली । रसना धाली न धाय ॥१॥
कळों नये जाली धणी । नारायणीं पूर्णता ॥ध्रु.॥
आवडे तें तें च यासी । ब्रम्हरसीं निरसें ॥२॥
तुका म्हणे बहुतां परी । करूनि करीं सेवन ॥३॥
२७२५
असंतीं कांटाळा हा नव्हे मत्सर । ब्रम्ह तें विकारविरहित ॥१॥
तरि म्हणा त्याग प्रतिपादलासे । अनादि हा असे वैराकार ॥ध्रु.॥
सिजलें हिरवें एका नांवें धान्य । सेवनापें भिन्न निवडे तें ॥२॥
तुका म्हणे भूतीं साक्ष नारायण । अवगुणीं दंडण गुणीं पुजा ॥३॥
२७२६
आपुलें आपण जाणावें स्वहित । जेणें राहे चत्ति समाधान ॥१॥
बहुरंगें माया असे विखरली । कुंटित चि चाली होतां बरी ॥ध्रु.॥
पूजा ते अबोला चित्तीच्या प्रकारीं । भाव विश्वंभरीं समर्पावा ॥२॥
तुका म्हणे गेला फिटोनियां भेव । मग होतो देव मनाचा चि ॥३॥
२७२७
असोनि न कीजे अलिप्त अहंकारें । उगी च या भारें कुंथाकुंथी ॥१॥
धांवा सोडवणें वेगीं लवकरी । मी तों जालों हरी शक्तिहीन ॥ध्रु.॥
भ्रमल्यानें दिसें बांधल्याचेपरी । माझें मजवरी वाहोनियां ॥२॥
तुका म्हणे धांव घेतलीसे सोईं । आतां पुढें येई लवकरी ॥३॥
२७२८
आपुल्याचा भोत चाटी । मारी करंटीं पारिख्या ॥१॥
ऐसें जन भुललें देवा । मिथ्या हेवा वाढवी ॥ध्रु.॥
गळ गिळी आविसें मासा । प्राण आशा घेतला ॥२॥
तुका म्हणे बोकडमोहो । धरी पहा हो खाटिक ॥३॥
२७२९
विषय तो मरणसंगीं । नेणे सुटिका अभागी ॥१॥
शास्त्राचा केला लुंडा । तोंडीं पाडियेला धोंडा ॥ध्रु.॥
अगदीं मोक्ष नाहीं ठावा । काय सांगावें गाढवा ॥२॥
तुका म्हणे ग्यानगड । सुखें देवा पावेना नाड ॥३॥
२७३०
मी च विखळ मी च विखळ । येर सकळ बहु बरें ॥१॥
पाहिजे हें क्षमा केलें । येणें बोलें विनवणी ॥ध्रु.॥
मी च माझें मी च माझें । जालें ओझें अन्याय ॥२॥
आधीं आंचवला आधीं आंचवला । तुका जाला निमनुष्य ॥३॥
२७३१
येणें जाणें तरी । राहे देव कृपा करी ॥१॥
ऐसें तंव पुण्य नाहीं । पाहातां माझे गांठी कांहीं ॥ध्रु.॥
भय निवारिता कोण वेगळा अनंता ॥२॥
तुका म्हणे वारे भोग । वारी तरी पांडुरंग ॥३॥
२७३२
भल्याचें कारण सांगावें स्वहित । जैसी कळे नीत आपणासी ॥१॥
परी आम्ही असों एकाचिये हातीं । नाचवितो चित्ती त्याचें तैसें ॥ध्रु.॥
वाट सांगे त्याच्या पुण्या नाहीं पार । होती उपकार अगणित ॥२॥
तुका म्हणे तुम्ही बहु कृपावंत । आपुलें उचित केलें संतीं ॥३॥
२७३३
लावूनियां पुष्टी पोरें । आणि करकर कथेमाजी ॥१॥
पडा पायां करा विनंती । दवडा हातीं धरोनियां ॥ध्रु.॥
कुर्वाळूनि बैसे मोहें । प्रेम कां हे नासीतसे ॥२॥
तुका म्हणे वाटे चित्ती । करा फजित म्हणऊनि ॥३॥
२७३४
पुण्य उभें राहो आतां । संताचें याकारणें ॥१॥
पंढरीचे लागा वाटे । सखा भेटे विठ्ठल ॥ध्रु.॥
संकल्प हे यावे फळा । कळवळा बहुतांचा ॥२॥
तुका म्हणे होऊनि क्षमा । पुरुषोत्तमा अपराध ॥३॥
२७३५
आइकिली मात । पुरविले मनोरथ ॥
प्रेम वाढविलें देवा । बरवी घेऊनियां सेवा ॥ध्रु.॥
केली विनवणी । तैसी पुरविली धणी ॥२॥
तुका म्हणे काया । रसा कुरोंडी वरोनियां ॥३॥
२७३६
संतांची स्तुति ते दर्शनाच्या योगें । पडिल्या प्रसंगें ऐसी कीजें ॥१॥
संकल्प ते सदा स्वामीचे चि चित्ती । फाकों नये वृत्ति अखंडित ॥ध्रु.॥
दास्यत्व तें असे एकविध नांवें । उरों नये जीवें भिन्नत्वासी ॥२॥
निज बीजा येथें तुका अधिकारी । पाहिजे तें पेरी तये वेळे ॥३॥
२७३७
सेजेचा एकांत आगीपाशीं कळे । झांकिलिया डोळे अधःपात ॥१॥
राहो अथवा मग जळो अगीमधीं । निवाडु तो आधीं होऊनि गेला ॥ध्रु.॥
भेणें झडपणी नाहीं येथें दुजें । पादरधिटा ओझें हतियारें ॥२॥
तुका म्हणे मज नाहीं जी भरवसा । तोवरि सहसा निवाडु तो ॥३॥
२७३८
न सरे भांडार । भरलें वेचितां अपार ॥१॥
मवित्याचें पोट भरे । पुढिलासी पुढें उरे ॥ध्रु.॥
कारणापुरता लाहो आपुलाल्या हिता ॥२॥
तुका म्हणे देवा । पुढें केला चाले हेवा ॥३॥
२७३९
तरी हांव केली अमुपा व्यापारें । व्हावें एकसरें धनवंत ॥१॥
जालों हरिदास शूरत्वाच्या नेमें । जालीं ठावीं वर्में पुढिलांची ॥ध्रु.॥
जनावेगळें हें असे अभिन्नव । बळी दिला जीव म्हणऊनि ॥२॥
तुका म्हणे तरी लागलों विल्हेसी । चालतिया दिसीं स्वामी ॠणी ॥३॥
२७४०
कोण दुजें हरी सीण । शरण दीन आल्याचा ॥१॥
तुम्हांविण जगदीशा । उदार ठसा त्रिभुवनीं ॥ध्रु.॥
कोण ऐसें वारी पाप । हरी ताप जन्माचा ॥२॥
तुका म्हणे धांव घाली । कोण चाली मनाचे ॥३॥
२७४१
ग्रंथाचे अर्थ नेणती हे खळ । बहु अनर्गळ जाले विषयीं ॥१॥
नाहीं भेदू म्हुण भलतें चि आचरे । मोकळा विचरे मनासवें ॥२॥
तुका म्हणे विषा नांव तें अमृत । पापपुण्या भीत नाहीं नष्ट ॥३॥
२७४२
कायावाचामनें जाला विष्णुदास । काम क्रोध त्यास बाधीतना ॥१॥
विश्वास तो करी स्वामीवरी सत्ता । सकळ भोगिता होय त्याचें ॥२॥
तुका म्हणे चत्ति करावें निर्मळ । येऊनि गोपाळ राहे तेथें ॥३॥
२७४३
याती हीन मति हीन कर्म हीन माझें । सांडोनियां सर्व लज्जा शरण आलों तुज ॥१॥
येई गा तूं मायबापा पंढरीच्या राया । तुजविण सीण जाला क्षीण जाली काया ॥ध्रु.॥
दिनानाथ दीनबंधू नाम तुज साजे । पतितपावन नाम ऐसी ब्रीदावळी गाजे॥२॥
विटेवरि वीट उभा कटावरी कर । तुका म्हणे हें चि आम्हां ध्यान निरंतर ॥३॥
२७४४
गंगा आली आम्हांवरि । संतपाउलें साजिरीं ॥१॥
तेथें करीन मी अंघोळी । उडे चरणरजधुळी । येती तीर्थावळी । पर्वकाळ सकळ ॥ध्रु.॥
पाप पळालें जळालें । भवदुःख दुरावलें॥२॥
तुका म्हणे धन्य जालों । सप्तसागरांत न्हालों ॥३॥
२७४५
पोटासाठीं खटपट करिसी अवघा वीळ । राम राम म्हणतां तुझी बसली दांतखीळ ॥१॥
हरिचें नाम कदाकाळीं कां रे नये वाचे । म्हणतां राम राम तुझ्या बाचें काय वेचें ॥ध्रु.॥
द्रव्याचिया आशा तुजला दाही दिशा न पुरती । कीर्तनासी जातां तुझी जड झाली माती ॥२॥
तुका म्हणे ऐशा जीवा काय करूं आता । राम राम न म्हणे त्याचा गाढव मातापिता ॥३॥
२७४६
आम्हां सुकाळ सुखाचा । जवळी हाट पंढरीचा । सादाविती वाचा । रामनामें वैष्णव ॥१॥
घ्या रे आपुलाल्या परी । नका ठेवूं कांही उरी । ओसरतां भरी । तोंडवरी अंबर ॥ध्रु.॥
वाहे बंदर द्वारका । खेप आली पुंडलिका । उभे चि विकिलें एका । सनकादिकां सांपडलें ॥२॥
धन्य धन्य हे भूमंडळी । प्रगटली नामावळी । घेती जीं दुबळीं । तीं आगळीं सदैव ॥३॥
माप आपुलेनि हातें । कोणी नाहीं निवारितें । पैस करूनि चित्ती । घ्यावें हितें आपुलिया ॥४॥
नाहीं वाटितां सरलें । आहे तैसें चि भरलें । तुका म्हणे गेलें । वांयांविण न घेतां ॥५॥
२७४७
चुकलिया ताळा । वाती घालुनि बैसे डोळां ॥१॥
तैसें जागें करीं चित्ता । कांहीं आपुलिया हिता ॥ध्रु.॥
निक्षेपिलें धन । तेथें गुंतलेसे मन ॥२॥
नाशिवंतासाटीं । तुका म्हणे करिसी आटी ॥३॥
२७४८
करूनि जतन । कोणा कामा आलें धन ॥१ ॥
ऐसें जाणतां जाणतां । कां रे होतोसी नेणता ॥ध्रु.॥
प्रिया पुत्र बंधु । नाहीं तुज यांशीं संबंधु ॥२॥
तुका म्हणे एका । हरीविण नाहीं सखा ॥३॥
२७४९
आम्हीं देतों हाका । कां रे जालासी तूं मुका ॥१॥
न बोलसी नारायणा । कळलासी क्रियाहीना ॥ध्रु.॥
आधीं करूं चौघाचार। मग सांडूं भीडभार ॥२॥
तुका म्हणे सेवटीं । तुम्हां आम्हां घालूं तुटी ॥३॥
२७५०
नव्हे भिडा हें कारण । जाणे करूं ऐसे जन ॥१॥
जों जों धरावा लौकिक । रडवितोसी आणीक ॥ध्रु.॥
चाल जाऊं संतांपुढें । ते हें निवडिती रोकडें ॥२॥
तुका म्हणे तूं निर्लज्ज । आम्हां रोकडी गरज ॥३॥
२७५१
बहु होता भला । परि ये रांडेनें नासिला ॥१॥
बहु शिकला रंग चाळे । खरें खोटें इचे वेळे ॥ध्रु.॥
नव्हतें आळवितें कोणी । इनें केला जगॠणी ॥२॥
ज्याचे त्यासी नेदी देऊं । तुका म्हणे धांवे खाऊं ॥३॥
२७५२
काय करावें तें आतां । जालें नयेसें बोलतां ॥१॥
नाहीं दोघांचिये हातीं । गांठी घालावी एकांतीं ॥ध्रु.॥
होय आपुलें काज । तों हे भीड सांडूं लाज ॥२॥
तुका म्हणे देवा । आधीं निवडूं हा गोवा ॥३॥
२७५३
केली सलगी तोंडपिटी । आम्ही लडिवाळें धाकुटीं ॥१॥
न बोलावें तें चि आलें । देवा पाहिजे साहिलें ॥ध्रु.॥
अवघ्यांमध्यें एक वेडें । तें चि खेळविती कोडें ॥२॥
तुका म्हणे मायबापा । मजवरि कोपों नका ॥३॥
२७५४
शिकवूनि बोल । केलें कवतुक नवल ॥१॥
आपणियां रंजविलें । बापें माझिया विठ्ठलें ॥ध्रु.॥
हातीं प्रेमाचें भातुकें । आम्हां देऊनियां निकें ॥२॥
तुका करी टाहो । पाहे रखुमाईंचा नाहो ॥३॥
२७५५
तेथें सुखाची वसति । गाती वैष्णव नाचती । पताका झळकती । गर्जती हरिनामें ॥१॥
दोषा जाली घेघेमारी । पळती भरले दिशा चारी । न येती माघारीं । नाहीं उरी परताया ॥ध्रु.॥
विसरोनि देवपणा । उभा पंढरीचा राणा । विटोनि निर्गुणा । रूप धरिलें गोजिरें ॥२॥
पोट सेवितां न धाये । भूक भुकेली च राहे । तुका म्हणे पाहे । कोण आस या मुक्तीची ॥३॥
२७५६
शूद्रवंशी जन्मलों । म्हणोनि दंभें मोकलिलों ॥१॥
अरे तूं चि माझा आतां । मायबाप पंढरीनाथा ॥ध्रु.॥
घोकाया अक्षर । मज नाहीं अधिकार ॥२॥
सर्वभावें दीन । तुका म्हणे यातिहीन ॥३॥
२७५७
वेडें वांकडें गाईंन । परि मी तुझा चि म्हणवीन॥१॥
मज तारीं दिनानाथा । ब्रीदें साच करीं आता ॥ध्रु.॥
केल्या अपराधांच्या राशीं । म्हणऊनि आलों तुजपाशीं ॥२॥
तुका म्हणे मज तारीं । सांडीं ब्रीद नाहींतरी ॥३॥
२७५८
हरिभक्त माझे जिवलग सोइरे । हृदयीं पाउले धरिन त्यांचे ॥१॥
अंतकाळीं येती माझ्या सोडवणे । मस्तक बैसणें देइन त्यांसी ॥ध्रु.॥
आणिक सोइरे सज्जन वो कोणी । वैष्णवांवांचोनि नाहीं मज ॥२॥
देइन आळिंगण धरीन चरण । संवसारसीण नासे तेणें ॥३॥
कंठीं तुळशीमाळा नामाचे धारक । ते माझे तारक भवनदीचे ॥४॥
तयांचे चरणीं घालीन मी मिठी । चाड हे वैकुंठीं नाहीं मज ॥५॥
अळसें दंभें भावें हरिचें नाम गाती । ते माझे सांगाती परलोकींचे ॥६॥
कायावाचामनें देइन क्षेम त्यासी । चाड जीवित्वासी नाहीं मज ॥७॥
हरिचें नाम मज म्हणविती कोणी । तया सुखा धणी धणी वरी ॥८॥
तुका म्हणे तया उपकारें बांधलों । म्हणऊनि आलों शरण संतां ॥९॥
२७५९
लटिका तो प्रपंच एक हरि साचा । हरिविण आहाच सर्व इंद्रियें ॥१॥
लटिकें तें मौन्य भ्रमाचें स्वप्न । हरिविण ध्यान नश्वर आहे ॥ध्रु.॥
लटिकिया विपत्ति हरिविण करिती । हरि नाहीं चित्ती तो शव जाणा ॥२॥
तुका म्हणे हरि हें धरिसी निर्धारीं । तरीं तूं झडकरी जासी वैकुंठा ॥३॥
२७६०
सर्वस्वा मुकावें तेणें हरीसी जिंकावें । अर्थ प्राण जीवें देहत्याग ॥१॥
मोह ममता माया चाड नाहीं चिंता । विषयकंदुवेथा जाळूनियां ॥ध्रु.॥
लोकलज्जा दंभ आणि अहंकार । करूनि मत्सर देशधडी ॥२॥
शांति क्षमा दया सखिया विनउनी । मूळ चक्रपाणी धाडी त्यांसी ॥३॥
तुका म्हणे याती अक्षरें अभिमान । सांडोनिया शरण रिघें संतां ॥४॥
२७६१
एकांतांचे सुख देई मज देवा । आघात या जीवा चुकवूनि ॥१॥
ध्यानीं रूप वाचे नाम निरंतर । आपुला विसर पडों नेदीं ॥ध्रु.॥
मायबाळा भेटी सुखाची आवडी । तैशी मज गोडी देई देवा ॥२॥
कीर्ती ऐकोनियां जालों शरणांगत । दासाचें तूं हित करितोसी ॥३॥
तुका म्हणे मी तों दीन पापराशी । घालावें पाठीशी मायबापा ॥४॥
२७६२
लटिकें तें ज्ञान लटिकें ते ध्यान । जरि हरिकिर्तन प्रिय नाहीं ॥१॥
लटिकें चि दंभ घातला दुकान । चाळविलें जन पोटासाटीं ॥ध्रु.॥
लटिकें चि केलें वेदपारायण । जरि नाहीं स्फुंदन प्रेम कथे ॥२॥
लटिकें तें तप लटिका तो जप । अळस निद्रा झोप कथाकाळीं ॥३॥
नाम नावडे तो करील बाहेरी । नाहीं त्याची खरी चित्तशुद्धि ॥४॥
तुका म्हणे ऐसीं गर्जती पुराणें । शिष्टांची वचनें मागिला ही ॥५॥
२७६३
भूतीं भगवद्भाव । मात्रासहित जीव । अद्वैत ठाव । निरंजन एकला ॥१॥
ऐसीं गर्जती पुराणें । वेदवाणी सकळ जन । संत गर्जतील तेणें । अनुभवें निर्भर ॥ध्रु.॥
माझें तुझें हा विकार । निरसतां एकंकार । न लगे कांहीं फार । विचार चि करणें ॥२॥
तुका म्हणे दुजें । हें तों नाहीं सहजें । संकल्पाच्या काजें । आपें आप वाढलें ॥३॥
२७६४
नेणें काुंफ्कों कान । नाहीं एकांतींचें ज्ञान ॥१॥
तुम्ही आइका हो संत । माझा सादर वृत्तांत ॥ध्रु.॥
नाहीं देखिला तो डोळां । देव दाखवूं सकळां ॥२॥
चिंतनाच्या सुखें । तुका म्हणे नेणें दुःखें ॥३॥
२७६५
त्याग तरी ऐसा करा । अहंकारा दवडावें ॥१॥
मग जैसा तैसा राहें । काय पाहें उरलें तें ॥ध्रु.॥
अंतरींचें विषम गाढें । येऊं पुढें नेदावें ॥२॥
तुका म्हणे शुद्ध मन । समाधान पाहिजे ॥३॥
२७६६
मातेचिये चित्ती । अवघी बाळकाची व्याप्ति ॥१॥
देह विसरे आपुला । जवळीं घेतां सीण गेला ॥ध्रु.॥
दावी प्रेमभातें । आणि अंगावरि चढतें ॥२॥
तुका संतापुढें । पायीं झोंबे लाडें कोडें ॥३॥
२७६७
कोणा पुण्या फळ आलें । आजि देखिलीं पाउलें ॥१॥
ऐसें नेणें नारायणा । संतीं सांभाळिलें दीना ॥ध्रु.॥
कोण लाभकाळ । दीन आजि मंगळ ॥२॥
तुका म्हणे जाला । लाभ सहज विठ्ठला ॥३॥
२७६८
मान इच्छी तो अपमान पावे । अमंगळ सवे अभाग्याची ॥१॥
एकाचिये अंगीं दुजियाचा वास । आशा पुढें नाश सद्धि करी ॥ध्रु.॥
आधीं फळासी कोठें पावों शके । वासनेची भिकेवरी चाली ॥२॥
तुका म्हणे राजहंस ढोरा नांव । काय तया घ्यावें अळंकाराचें ॥३॥
२७६९
संसारापासूनि कैसें सोडविशी । न कळे हृषीकेशी काय जाणें । करितां न सरे अधिक वाट पाहीं ।
तृष्णा देशधडी केलों । भक्तिभजनभाव यांसी नाहीं ठाव । चरणीं तुझ्या अंतरलों ।
मागें पुढें रीग न पुरे चि पाहातां । अवघा अवघीं वेष्टिलों ॥१॥
आतां माझी लाज राखें नारायणा । हीन हीन लीन याचकाची ।
करितां न कळे कांहीं असतील गुण दोष । करीं होळी संचिताची ॥ध्रु.॥
इंद्रियें द्वारें मन धांवे सैरें । नांगवे करितां चि कांहीं । हात पाय कान मुख लिंगस्थान ।
नेत्र घ्राणद्वारें पाहीं । जया जैसी सोय तया तैसें होय। क्षण एक स्थिर नाहीं ।
करिती ताडातोडी ऐसी यांची खोडी । न चले माझें यास कांहीं ॥२॥
शरीरसंबंधु पुत्र पत्नी बंधु । धन लोभ मायावंत । जन लोकपाळ मैत्र हे सकळ ।
सोइरीं सज्जनें बहुतें । नाना कर्म डाय करिती उपाय । बुडावया घातपातें ।
तुका म्हणे हरी राखे भलत्या परी । आम्ही तुझीं शरणागतें ॥३॥
२७७०
नाम घेतां उठाउठीं । होय संसारासी तुटी ॥१॥
ऐसा लाभ बांधा गांठी । विठ्ठलपायीं पडे मिठी ॥ध्रु.॥
नामापरतें साधन नाहीं । जें तूं करिशी आणिक कांहीं ॥२॥
हाकारोनि सांगे तुका । नाम घेतां राहों नका ॥३॥
२७७१
प्राण समर्पिला आम्ही । आतां उशीर कां स्वामी ॥१॥
माझें फेडावें उसणें । भार न मना या ॠणें ॥ध्रु.॥
जाला कंठस्फोट। जवळी पातलों निकट ॥२॥
तुका म्हणे सेवा । कैसी बरी वाटे देवा ॥३॥
२७७२
येणें मागॉ आले । त्यांचें निसंतान केलें ॥१॥
ऐसी अवघड वाट । कोणा सांगावा बोभाट ॥ध्रु.॥
नागविल्या थाटी । उरों नेदी च लंगोटी ॥२॥
तुका म्हणे चोर । तो हा उभा कटिकर ॥३॥
२७७३
तोंवरि तोंवरि जंबुक करि गर्जना । जंव त्या पंचानना देखिलें नाहीं ॥१॥
तोंवरि तोवरिं सिंधु करि गर्जना । जंव त्या अगिस्तब्राम्हणा देखिलें नाहीं ॥ध्रु.॥
तोंवरि तोंवरि वैराग्याच्या गोष्टी । जंव सुंदर वनिता दृष्टी पडिली नाहीं ॥२॥
तोंवरि तोंवरि शूरत्वाच्या गोष्टी । जंव परमाईंचा पुत्र दृष्टी देखिला नाहीं ॥३॥
तोंवरि तोंवरि माळामुद्रांचीं भूषणें । जंव तुक्याचें दर्शन जालें नाहीं ॥४॥
२७७४
तोंवरि तोंवरि शोभतील गारा । जंव नाहीं हिरा प्रकाशला ॥१॥
तोंवरि तोंवरि शोभतील दीपिका । नुगवता एका भास्करासी ॥२॥
तोंवरि तोंवरि सांगती संताचिया गोष्टी । जंव नाहीं भेटी तुक्यासवें ॥३॥
२७७५
धरोनि दोन्ही रूपें पाळणें संहार । करी कोप रुद्र दयाळ विष्णु ॥१॥
जटाजूट एका मुगुट माथां शिरीं । कमळापति गौरीहर एक ॥ध्रु.॥
भस्मउद्धळण लक्ष्मीचा भोग । शंकर श्रीरंग उभयरूपीं ॥२॥
वैजयंती माळा वासुगीचा हार । लेणें अळंकार हरिहरा ॥३॥
कपाळ झोळी एका स्मशानींचा वास । एक जगन्निवास विश्वंभर ॥४॥
तुका म्हणे मज उभयरूपीं एक । सारोनि संकल्प शरण आलों ॥५॥
२७७६
उचिताचा भाग होतों राखोनियां । दिसती ते वांयां कष्ट गेले ॥१॥
वचनाची कांहीं राहे चि ना रुचि । खळाऐसें वाची कुची जालें ॥ध्रु.॥
विश्वासानें माझें बुडविलें घर । करविला धीर येथवरी ॥२॥
तुका म्हणे शेकीं थार नाहीं बुड । कैसें तुम्हीं कोड पुरविलें ॥३॥
२७७७
लांब लांब जटा काय वाढवूनि । पावडें घेऊनि क्रोधें चाले ॥१॥
खायाचा वोळसा शिव्या दे जनाला । ऐशा तापशाला बोध कैंचा ॥ध्रु.॥
सेवी भांग अफू तमाखू उदंड । परि तो अखंड भ्रांतीमाजी ॥२॥
तुका म्हणे ऐसा सर्वस्वें बुडाला । त्यासी अंतरला पांडुरंग ॥३॥
२७७८
अवघीं च तीथॉ घडलीं एकवेळा । चंद्रभागा डोळां देखिलिया ॥१॥
अवघीं च पापें गेलीं दिगांतरीं । वैकुंठ पंढरी देखिलिया ॥ध्रु.॥
अवघिया संतां एकवेळा भेटी । पुंडलीक दृष्टी देखिलिया ॥२॥
तुका म्हणे जन्मा आल्याचें सार्थक । विठ्ठल चि एक देखिलिया ॥३॥
२७७९
सदा सर्वकाळ अंतरीं कुटिल । तेणें गळां माळ घालूं नये ॥१॥
ज्यासी नाहीं दया क्षमा शांति । तेणें अंगीं विभूती लावूं नये ॥ध्रु.॥
जयासी न कळे भक्तीचें महिमान । तेणें ब्रम्हज्ञान बोलों नये ॥२॥
ज्याचें मन नाहीं लागलें हातासी । तेणें प्रपंचासी टाकुं नये ॥३॥
तुका म्हणे ज्यासी नाहीं हरिभक्ति । तेणें भगवें हातीं धरूं नये ॥४॥
२७८०
आम्ही असों निश्चिंतीनें । एक्या गुणें तुमचिया ॥१॥
दुराचारी तरले नामें । घेतां प्रेम म्हणोनि ॥ध्रु.॥
नाहीं तुम्हां धांव घेता । कृपावंता आळस ॥२॥
तुका म्हणे विसरूं कांहीं । तुज वो आईं विठ्ठले ॥३॥
२७८१
अनुभवें वदे वाणी । अंतर ध्यानीं आपुलें ॥१॥
कैंची चिका दुधचवी । जरी दावी पांढरें ॥ध्रु.॥
जातीऐसा दावी रंग । बहु जग या नावें ॥२॥
तुका म्हणे खद्योत ते । ढुंगाभोंवतें आपुलिया ॥३॥
२७८२
परपीडक तो आम्हां दावेदार । विश्वीं विश्वंभर म्हणऊनि ॥१॥
दंडूं त्यागूं बळें नावलोकुं डोळा । राखूं तो चांडाळा ऐसा दुरि ॥ध्रु.॥
अनाचार कांहीं न साहे अवगुणें । बहु होय मन कासावीस ॥२॥
तुका म्हणे माझी एकविध सेवा । विमुख ते देवा वाळी चित्ते ॥३॥
२७८३
कांहीं न मागे कोणांसी । तो चि आवडे देवासी ॥१॥
देव तयासी म्हणावें । त्याचे चरणीं लीन व्हावें ॥ध्रु.॥
भूतदया ज्याचे मनीं । त्याचे घरीं चक्रपाणी ॥२॥
नाहीं नाहीं त्यासमान । तुका म्हणे मी जमान ॥३॥
२७८४
नाम उच्चारितां कंटीं । पुढें उभा जगजेठी ॥१॥
ऐसें धरोनियां ध्यान । मनें करावें चिंतन ॥ध्रु.॥
ब्रम्हादिकांच्या ध्याना नये । तो हा कीर्तनाचे सोये ॥२॥
तुका म्हणे सार घ्यावें । मनें हरिरूप पाहावें ॥३॥
२७८५
आडलिया जना होसी सहाकारी । अंधळियाकरीं काठी तूं चि ॥१॥
आडिले गांजिले पीडिले संसारीं । त्यांचा तूं कैवारी नारायणा ॥ध्रु.॥
प्रल्हाद महासंकटीं रक्षिला । तुम्ही अपंगिला नानापरी ॥२॥
आपुलें चि अंग तुम्ही वोडविलें । त्याचें निवारलें महा दुःख ॥३॥
तुका म्हणे तुझे कृपे पार नाहीं । माझे विठाबाईं जननीये ॥४॥
२७८६
तपासी तें मन करूं पाहे घात । धरोनि सांगात इंद्रियांचा ॥१॥
म्हणोनि कीर्तन आवडलें मज । सांडोनियां लाज हें चि करी ॥ध्रु.॥
पाहातां आगमनिगमाचे ठाव । तेथें नाहीं भाव एकविध ॥२॥
तुका म्हणे येथें नाहीं वो विकार । नाम एक सार विठोबाचें ॥३॥
२७८७
गुरुशिष्यपण । हें तों अधमलक्षण ॥१॥
भूतीं नारायण खरा । आप तैसा चि दुसरा ॥ध्रु.॥
न कळतां दोरी साप । राहूं नेंदावा तो कांप ॥२॥
तुका म्हणे गुणदोषी । ऐसें न पडावें सोसीं ॥३॥
२७८८
अंगीकार ज्याचा केला नारायणें । निंद्य तें हि तेणें वंद्य केलें ॥१॥
अजामेळ भिल्ली तारीली कुंटणी । प्रत्यक्ष पुराणीं वंद्य केली ॥ध्रु.॥
ब्रम्हहत्याराशी पातकें अपार । वाल्मीक किंकर वंद्य केला ॥२॥
तुका म्हणे येथें भजन प्रमाण । काय थोरपण जाळावें तें ॥३॥
२७८९
धनवंता घरीं । करी धन चि चाकरी ॥१॥
होय बैसल्या व्यापार । न लगे सांडावें चि घर ॥ध्रु.॥
रानीं वनीं दीपीं । असतीं तीं होतीं सोपीं ॥२॥
तुका म्हणे मोल । देतां कांहीं नव्हे खोल ॥३॥
२७९०
हा गे माझा अनुभव । भक्तिभाव भाग्याचा ॥१॥
केला ॠणी नारायण । नव्हे क्षण वेगळा ॥ध्रु.॥
घालोनियां भार माथा। अवघी चिंता वारली ॥२॥
तुका म्हणे वचन साटीं । नाम कंठीं धरोनि ॥३॥
२७९१
देव आहे सुकाळ देशीं । अभाग्यासी दुर्भिक्षा ॥१॥
नेणती हा करूं सांटा । भरले फांटा आडरानें ॥ध्रु.॥
वसवूनि असे घर । माग दूर घातला ॥२॥
तुका म्हणे मन मुरे । मग जें उरे तें चि तूं ॥३॥
२७९२
खुंटोनियां दोरी आपणियांपाशीं । वावडी आकाशीं मोकलिली ॥१॥
आपुलिया आहे मालासी जतन । गाहाणाचे ॠण बुडों नेणें ॥ध्रु.॥
बीज नेलें तेथें येईंल अंकुर । जतन तें सार करा याची ॥२॥
तुका म्हणे माझी निश्चिंतीची सेवा । वेगळें नाहीं देवा उरों दिलें ॥३॥
२७९३
शाहाणपणें वेद मुका । गोपिका त्या ताकटी ॥१॥
कैसें येथें कैसें तेथें । शहाणे ते जाणती ॥ध्रु.॥
यज्ञमुखें खोडी काढी । कोण गोडी बोरांची ॥२॥
तुका म्हणे भावाविण । अवघा सीण केला होय ॥३॥
२७९४
मजुराचें पोट भरे । दाता उरे संचला ॥१॥
या रे या रे हातोहातीं । काय माती सारावी ॥ध्रु.॥
रोजकीर्दी होतां झाडा । रोकडा चि पर्वत ॥२॥
तुका म्हणे खोल पाया । वेचों काया क्लेशेसीं ॥३॥
२७९५
स्मशानीं आम्हां न्याहालीचें सुख । या नांवें कौतुक तुमची कृपा ॥१॥
नाहीं तरीं वांयां अवघें निर्फळ । शब्द ते पोकळ बडबड ॥ध्रु.॥
झाडें झुडें जीव सोइरे पाषाण । होती तई दान तुम्हीं केलें ॥२॥
तुका म्हणे आतां पाहे अनुभव । घेऊनि हातीं जीव पांडुरंगा ॥३॥
२७९६
आमची जोडी ते देवाचे चरण । करावें चिंतन विठोबाचें ॥१॥
लागेल तरीं कोणी घ्यावें धणीवरी । आमुपचि परी आवडीच्या ॥ध्रु.॥
उभारिला कर प्रसद्धि या जग । करूं केला त्याग मागें पुढें ॥२॥
तुका म्हणे होय दरद्रि विच्छिन्न । ऐसे देऊं दान एकवेळे ॥३॥
२७९७
दधिमाझी लोणी जाणती सकळ । तें काढी निराळें जाणे मथन ॥१॥
अिग्न काष्ठामाजी ऐसें जाणे जन । मथिलियाविण कैसा जाळी ॥ध्रु.॥ तुका म्हणे मुख मळीण दर्पणीं । उजळिल्यावांचूनि कैसें भासे ॥२॥
२७९८
नको नको मना गुंतूं मायाजाळीं । काळ आला जवळी ग्रासावया ॥१॥
काळाची हे उडी पडेल बा जेव्हां । सोडविना तेव्हां मायबाप ॥ध्रु.॥
सोडवीना राजा देशींचा चौधरी । आणीक सोइरीं भलीं भलीं ॥२॥
तुका म्हणे तुला सोडवीना कोणी । एका चक्रपाणी वांचूनियां ॥३॥
२७९९
पुढें जेणें लाभ घडे । तें चि वेडे नाशिती ॥१॥
येवढी कोठें नागवण । अंधारुण विष घ्यावें ॥ध्रु.॥
होणारासी मिळे बुद्धि । नेदी शुद्धी धरूं तें ॥२॥
तुका म्हणे जना सोंग । दावी रंग आणीक ॥३॥
२८००
ऐका गा ए अवघे जन । शुद्ध मन तें हित ॥१॥
अवघा काळ नव्हे जरी । समयावरी जाणावें ॥ध्रु.॥
नाहीं कोणी सवें येता । संचिता या वेगळा ॥२॥
बरवा अवकाश आहे । करा साहे इंद्रियें ॥३॥
कर्मभूमीऐसा ठाव । वेवसाव जाणावा ॥४॥
तुका म्हणे उत्तम जोडी । जाती घडी नरदेह ॥५॥