तिष्ठन्तमासीनमुत व्रजन्तं, शयानमुक्षन्तमदन्तमन्नम् ।
स्वभावमन्यत् किमपीहमानमात्मानमात्मस्थमतिर्न वेद ॥३१॥
देह उभें असतां जाण । ज्ञाता न देखे उभेंपण ।
मा बैसल्या बैसलेंपण । मानी कोण देहाचें ॥४४०॥
परिपूर्ण ब्रह्माच्या ठायीं । उठणें बैसणें दोनी नाहीं ।
ज्ञाता तेंचि झाला पाहीं । उठबैस कांहीं जाणेना ॥४१॥
दोराचा सर्प उपजला । भोग भोगूनि स्वयें निमाला ।
सत्यत्व नाहीं या बोला । तैसा देहो झाला मुक्तसी ॥४२॥
देह दैवें असे एकादशी । ज्ञाता सर्वीं देखे आपणासी ।
देह जातां परदेशासी । ज्ञाता गमन मानसीं देखेना ॥४३॥
वस्तु वस्तुत्वें परिपूर्णपणें । तेथ कैंचें असे येणेंजाणें ।
ज्ञाता सदा तद्रूपपणें । राहणेंजाणें स्पर्शेना ॥४४॥;
ज्ञाता स्वयें रिघे शयनीं । परी शेजबाज न देखे अवनीं ।
मी निजेलों हेंही न मनी । निजीं निजरुपपणीं सर्वदा ॥४५॥
ज्ञाता जेवूं बैसे निजसुखें । परी मी भुकेलों हें न देखे ।
रसने नेणतां सर्व रस चाखे । जेवी येणें सुखें निजगोडीं ॥४६॥
दिसे यावृत्तृप्त जेविला । परी तो धाला ना भुकेला ।
तो उच्छिष्टही नाहीं झाला । शेखीं आंचवला संसारा ॥४७॥;
जरी तो स्वभावें सांगे गोष्टी । तरी अबोलणें घाली शब्दापोटीं ।
बोलीं अतिरसाळ गोडी उठी । तरी न सुटे मिठी मौनाची ॥४८॥
मी एक चतुर बोलका । हाही नुठी त्या आवांका ।
बोल बोलों नेणे फिका । बोलोनि नेटका अबोलणा ॥४९॥;
ज्ञाता पाहे निजात्मसुखें । माझें तुझें हेंही वोळखे ।
परी तो डोळांचि न देखे । देखे आपण्यासारिखें त्रैलोक्य ॥४५०॥
तो जों दृश्य पाहों बैसे । तों दृश्याचा ठावोचि पुसे ।
जें देखे तें आपण्याऐसें । निजात्मसौरसें जग देखे ॥५१॥
करुनि डोळ्यांचा अंत । ज्ञाता देखणेपणें पाहत ।
त्या देखण्याचा निजस्वार्थ । न चढे हात वेदशास्त्रां ॥५२॥
जाणे शब्दींचें शब्दज्ञान । मी श्रोता हे नुठी आठवण ।
उपेक्षूनियां देहींचे कान । करी श्रवण सर्वांगें ॥५३॥
यापरी स्वयें सज्ञान । होऊनियां सावधान ।
सोलूनियां शब्दज्ञान । करी श्रवण स्वभावें ॥५४॥;
जाणे सुवास दुर्वास । भोगीं न धरी नाकाची आस ।
सुमना सबाह्य जो सुवास । तो भोगी सावकाश सर्वदा ॥५५॥;
मृदुकठिणादि स्पर्श जाणे । परी मी जाणतों हें स्फुरों नेणे ।
अंगा लागे तें निजांग करणें । हा स्पर्श भोगणें सज्ञानीं ॥५६॥;
ज्ञाता चालता दिसे चरणीं । परी तो चालतां स्वयें अचरणी ।
स्वेच्छा हिंडतांही अवनीं । तो ठायाहूनी ढळेना ॥५७॥;
हस्तव्यापारीं देतां दान । मी दाता ही नुठी आठवण ।
देतेंघेतें दान होय आपण । यापरी सज्ञान वर्तवी करा ॥५८॥
कायिक वाचिक मानसिक । कर्म निफजतां स्वाभाविक ।
ज्ञाता ब्रह्मरुपें निर्दोख । देहासी देख स्पर्शेना ॥५९॥
अकर्तात्मनिजसत्ता । ज्ञाता सर्व कर्मी वर्ततां ।
न देखे कर्म-क्रिया-कर्तव्यता । निजीं निजात्मता निजबोधें ॥४६०॥
ज्ञाता नित्य निजात्मसुखें । देहीं असोनि देह न देखे ।
तो देहकर्मीं केवीं आडके । पूर्ण परमात्मसुखें संतुष्ट ॥६१॥;
जगासी लागलें कर्मबंधन । तेथें खातां जेवितां सज्ञान ।
केवीं न पवे कर्मबंधन । तेंचि निरुपण हरि सांगे ॥६२॥