नंदकी

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पुस्त्री .  ( सांकेतिक ) ( नंदभाषा . ) ( व्यापारांत , दुकानदारांत रुढ ).

1. दलाल . - शर .
   
2. दलालास द्यावयाचे वेतन ; दलाली . )

०थाकणे    ठेवणे गुप्तपणे दलाली मिळविणे .
०भाषा  स्त्री. बाजारांत ( दलालाच्या ) नोकरांना , गिर्‍हाईकांना समजू नये म्हणून व्यापारी लोक एक सांकेतिक भाषा उपयोगांत आणतात , तिला नंदभाषा असे म्हणतात . या भाषेतील सांकेतिक संख्यावाचक शब्दांचे अर्थ पुढे दिल्याप्रमाणे आहेत .

• केवली = एक ;
• आवरु = दोन ;
• उधानू = तीन ;
• पोकू = चार ;
• मुळू = पांच ;
• शेली = सहा ;
• पवित्र = सात ;
• मंगी = आठ ;
• तेवसू , लेवनू = नऊ ;
• अंगुळू = दहा ;
• एकडू = अकरा ;
• रेघी = बारा ;
• तेपरु = तेरा ;
• चोपडू = चौदा ;
• तळी = पंधरा .

तळी या शब्दांपूर्वी अनुक्रमे एक , दोन , तीन , चार या अर्थाचे शब्द तान या शब्दाने जोडून सोळा , सतरा , अठरा , एकोणीस हे शब्द बनतात . जसे -

• भुरका तान तळी = सोळा ;
• अवारु तान तळी = बावीस येणेप्रमाणे .
• बिटी = शंभर ;
• ढकार = हजार .

नाण्यांसंबंधी शब्द असे -

• भुरका = एक रुपाया ;
• फाटा = आणा ;
• अवारु फाटे = दोन आणे ;
• मंगी फाटे = आठ आणे ;
• तळी फाटे = पंधरा आणे ;
• दुकार = एक आणा ;
• चकार = दोन आणे ;
• पकार = चार आणे ;
• टाली = अर्धा रुपाया , अधेली ;
• ढोकळा = एक पैसा या संकेतात बरेच पाठभेदहि आहेत . 

वरील सांकेतिक शब्द योजून पुढील अभंग रचलेला आढळतो .
मुळू ( ५ ) वदनाचा उधानु ( ३ ) नेत्रांचा । अंगळू ( १० ) हातांचा स्वामि माझा । १ ।
मुगुट जयाचा । केवळ्या ( १ ) आगळी काठी । ( २० ) पवित्र ( ७ ) तळवटी । चरण ज्याचे ।२।
ढकार ( १००० ) वदनाचा आला वर्णावया । जिव्हा त्याच्या चिरल्या वर्णवेना ।३।
शेली (६) वेडावली पोकू (४) मौनावली। अंगुळूमंगी (१०+८=१८) थकली नकळे त्यासी ।४।
सद्भावे शरणा अवारु ( २ ) जोडून । खेचरविसा म्हणे स्वामि माझा । ५ । [ नंद + भाषा ]