तत

{ tata }

महाराष्ट्र शब्दकोश

 क्रि.वि.  ( माण . ) तेथे . नांगूर सुटीच्या आंत । पोंचाया होव तत । - यशवंतकविकृत यशोधन - न्याहारीचा वकुत . [ सं . तत्र ; प्रा . तत्त ; तत्थ ]
   ( सना . ) तो ; ती ; ते ; याचेच तद असे रुप पुढे स्वर अथवा मृदु व्यंजन आले असतां होते . तद पहा . [ सं . ]
   ( सना . ) तृतीयपुरुषवाचक अथवा दर्शक - संबंधी सर्वनाम ; तो , ती , ते ; हे मूळचे संस्कृत सर्वनाम आहे . याचा मराठीत समासांत उपयोग होतो व यापुढे शब्द जोडताना संधि नियमानुसार याची काही ठिकाणी तत , तन व तल अशी रुपे होतात . उदा० तत्पुरुष ; तन्मय ; तद + लीन = तल्लीन [ सं . ] तदंत - क्रिवि . पूर्णपणे निखालस ; अजीबात ; समूळ ; सर्वथा ; सर्वांशी ; अगदी [ सं . तत + अंत = शेवट ] तदनंतर - क्रिवि . त्यानंतर ; मग ; ते झाल्यावर . [ सं . तत + अनंतर = नंतर ] तद्गुण - रुप - सार - क्रिवि . त्याप्रमाणे ; त्यासारखे . [ सं . तद + अनुगुण - रुप - सार ] तदपि - क्रिवि . तरी सुद्धा ; तत्रापि ; तथापि . [ तत + अपि ] तदाकार - वि . त्या आकाराचा ; त्या रुपाचा ; तद्रूप . [ सं . तत + आकार ] तदीय - वि त्याचा ; तिचा ; तत्संबंधी ; त्याविषयी . तदुत्तर - क्रिवि . त्यापुढे ; त्यानंतर ; तदनंतर . [ सं . तत + सं . उत्तर = पुढे , पुडील ] तदुपरी , तदुपरांत , तदुपरांतिक - क्रिवि . तेथून ; तेथपासून ; त्यावेळेपासून पुढे ; तेव्हांपासून . [ सं . तत + उपरी - उपरांत - उपरांतिक = नंतर , पुढे ] तद्देशी , तद्देशीय - वि . १ त्या देशाचा ; त्या देशांतील . २ ( ल . ) परदेशीय . ३ पुरभय्या परदेशी [ सं . तत + देशी ] तद्भव - वि . १ त्यापासून झालेला , होणारा . २ ( व्या . ) प्राकृत - देशी ( धात्वादेश , धातु , शब्द इ० ). उदा० सं . रक्षा शब्दापासून झालेला राख शब्द तद्भव आहे . [ तत + सं . भू = होणे ]

A Sanskrit English Dictionary

तत  m.  1. m. ( cf. तात) chiefly Ved. a father (familiar expression corresponding to नना॑, mother), [RV. viii, 91, 5 f.; ix, 112, 3]; [AV.]; [TS. iii]; [TBr.] &c. ( voc. [like तात] also term of affection addressed to a son, [AitBr. v, 14, 3; vii, 14, 8]).
तत  mfn.  2. mfn., vi, 4, 37 extended, stretched, spread, diffused, expanded, [RV.] &c.
   spreading over, extending to, [W.]
   covered over by ( instr. or in comp.), [Laghuj. ii, 16]; [Kir. v, 11]; [Śiś. ix, 23]
   protracted, [W.]
   bent (a bow), [MBh. i, 49, 25; iv, 5, 1]
   spreading, wide, [L.]
   composed (a tale), i, 2455
   performed (a ceremony), [RV.] &c.
तत  m.  m. wind, [L.]
तत  n.  n. any stringed instrument, [L.]
   a metre of 4 x 1 2 syllables.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

तत [tata]   See under तन्.
तत [tata] p.p. p.  p. p. [तन्-क्त]
   Extended, spread; तमीं तमोभिर- भिगम्य तताम् [Śi.9.23;6.5;] [Ki.5.11.]
   Spreading or reaching over, extending to.
   Covered over, concealed.
   Protracted, continued.
   Bent (as a bow); ततायुधकलापवान् [Mb.1.49.25.]
   Spreading wide &c.; see तन्.
-तः   Ved.
   A father; पितरं तत कस्मै मां दास्यसि Kaṭh.1.1.4.; [Bhāg.1.18.37.]
   Wind, air.
   Extent.
   Offspring, a child (n. also).
   A son.-तम् Any stringed musical instrument.

Shabda-Sagara

तत  mfn.  ( -तः-ता-तं)
   1. Spread, diffused, expanded.
   2. Stretched, extend- ed.
  m.  ( -तः) Air, wind.
  n.  ( -तं) Any stringe instrument.
    E. तन् to spread, &c. क्त affix, or Unadi aff. तन्.

ROOTS:

तन् क्त तन्

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

   See : आयत