निवृत्ति

{ nivṛttiḥ }

हिन्दी (hindi) WN

See : मुक्ति, मुक्ति, मुक्ति, मुक्ति

A dictionary, Marathi and English

Retired and contemplative life; disregard alike of the business and pleasures of the World, and of the ordinances and works prescribed by Religion: opp. to प्रवृत्तिमार्ग. Ex. प्रवृ- त्तिप्रसंगांत दावी निवृत्ति ॥ त्या माधवातें समर्पूनि वृत्ति ॥.

Aryabhushan School Dictionary

 f 
निवृत्त  f  Turning back or from; stopping, ceasing. Cessation from worldly concerns and engagements.
Death.

महाराष्ट्र शब्दकोश

 स्त्री. १ निवारण पहा . बंद होणे , करणे ; निरास ; थांबणे ; विराम , लय पावणे ; राहणे ; अडविणे ; थांबणे ; थांबविणे . ( समासांत ). आचार - दुःख - खेद - ज्वर - विघ्न - निवृत्ति . औषधसेवनाने रोगनिवृत्ति होते . २ संसारातील वस्तुमाग्राकडून , विषयांपासून ईश्वराकडे वळणे ; अंतःकरण परत फिरणे . निवृत्तिसूत्र सोडवणिया । सर्व शास्त्रार्थ पुरवणि या । - ज्ञा १८ . ३८ . ३ मृत्यु . ४ सांसारिक उपाधींपासून मुक्तता करुन घेणे ; उपरति ; विरक्ति ; संन्यास ; त्याग . वांचूनि स्वर्ग मृत्यु नरकु आथी । त्यया हेतु प्रवृत्ति निवृत्ती । - ज्ञा १८ . ५६६ . ५ मुक्ति ; मोक्ष ; भगवतप्राप्ति . साविया स्वस्त चांगु । निवृत्ती वरी । - ज्ञा ८ . २३७ . ६ निवृत्तीमार्ग पहा .
०मार्ग  पु. एकांतवासाची , ध्यानमग्न अवस्था ; जगांतील सर्व उपाधीपासून आणि विहित आचारांपासून परावृत्ति ; विहित कर्माचा त्याग . याच्या उलट प्रवृत्तिमार्ग . [ सं . ]

A Sanskrit English Dictionary

नि-°वृत्ति  f.  f. (often w.r. for निर्-व्°) returning, return, [MBh.]; [Ragh.]

ROOTS:

नि °वृत्ति

ceasing, cessation, disappearance, [ŚrS.]; [Up.]; [MBh.] &c.
leaving off, abstaining or desisting from ( abl.), [Mn.]; [MBh.]; [Bhartṛ.] &c.
°त्तः   escaping from ( abl.), [Pañc. ii, 87] ( w.r.)
प्र-वृत्ति   ceasing from worldly acts, inactivity, rest, repose ( opp. to ), [Bhag.]; [Prab.]

ROOTS:

प्र वृत्ति

(in dram.) citation of an example, [Sāh.]
suspension, ceasing to be valid (as of a rule), [Pāṇ.] Sch.
destruction, perdition, [RāmatUp.]
denial, refusal, [W.]
abolition, prevention, ib.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

निवृत्तिः [nivṛttiḥ]  f. f.
Returning or coming back, return; दुर्गमेकमपुनर्निवृत्तये यं विशन्ति वशिनं मुमुक्षवः [Śi.14.64;] [R.4.] 87.
Disappearance, cessation, termination, suspension; शापनिवृत्तौ [Ś.7;] [R.8.82.]
Abstaining from work, inactivity (opp. प्रवृत्ति); प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च जना न विदुरासुराः [Bg.16.7.]
Abstaining from, aversion; प्राणाघाता- न्निवृत्तिः [Bh.3.63.]
Leaving off, desisting from.
Resignation, discontinuance of worldly acts or emotions, quietism, separation from the world.
Repose, rest.
Felicity, beatitude.
Denial, refusal.
Abolition, prevention.
Ceasing to be valid or binding (as a rule.).
Completion.
(In drama.) Citation of an example.

Shabda-Sagara

निवृत्ति  f.  ( -त्तिः)
1. Cessation, completion, leaving off, rest, repose.
2. Discontinuance of worldly acts, cessation of emotions, separation from the world.
3. Denial, refusal.
4. Abolition, prevention. 5. Returning.
E. नि negative prefix, वृत् to be, aff. भावे क्तिन्H see निर्वृत्ति.

ROOTS:

नि वृत् भावे क्तिन्H निर्वृत्ति