वृत्

{ vṛt }

A Sanskrit English Dictionary

वृत्    1a ( ifc.; for 2. See p. 1009, col. 2) surrounding, enclosing, obstructing (See अर्णो- and नदी-वृत्)
   a troop of followers or soldiers, army, host, [RV.]
वृत्    1b cl. 1. Ā. ( [Dhātup. xviii, 19]) व॑र्तते (rarely °ति; in वेद also ववर्त्ति and [once in [RV.]] वर्त्ति; Subj. वव॑र्तत्, ववर्तति, ववृतत्; Pot. ववृत्यात्, ववृतीय; Impv. ववृत्स्व; impf. अ॑ववृत्रन्, °त्रन्त; pf. वव॑र्त, ववृतु॑स्, ववृते॑, [RV.] [here also वावृते॑] &c. &c.; aor. अवर्त्, अवृत्रन् Subj. व॑र्तत्, वर्त्त, [RV.]; अवृतत्, [AV.] &c. &c.; अवर्तिष्ट Gr.; 3. pl. अवृत्सत, [RV.]; 2. sg. वर्तिथास्, [MBh.]; Prec. वर्तिषीष्ट Gr.; fut. वर्तिता Gr.; वर्त्स्य॑ति, °ते, [AV.] &c.; वर्तिष्यति, °ते, [MBh.] &c.; Cond. अवर्त्स्यत्, [Br.]; अवर्तिष्यत Gr.; inf. -वृ॑ते, [RV.]; -वृ॑तस्, [Br.]; वर्तितुम्, [MBh.] &c.; ind.p. वर्तित्वा and वृत्त्वा Gr.; -वृ॑त्य, [RV.] &c. &c.; -व॑र्तम्, [Br.] &c.),

to turn, turn round, revolve, roll (also applied to the rolling down of tears), [RV.] &c. &c.;

to move or go on, get along, advance, proceed (with instr. ‘in a partic. way or manner’), take place, occur, be performed, come off, [Mn.]; [MBh.] &c.;

to be, live, exist, be found, remain, stay, abide, dwell (with आत्मनि न, ‘to be not in one's right mind’; with मनसि or हृदये, ‘to dwell or be turned or thought over in the mind’; with मूर्ध्नि, ‘to be at the head of’, ‘to be of most importance’; कथं वर्तते with nom. or किं वर्तते with gen., ‘how is it with?’), ib.;

to live on, subsist by ( instr. or ind.p.), [ĀśvGṛ.]; [MBh.] &c.;

to pass away (as time, चिरं वर्तते गतानाम्, ‘it is long since we went’), [BhP.];

to depend on ( loc.), [R.];

to be in a partic. condition, be engaged in or occupied with ( loc.), [Āpast.]; [MBh.] &c. ;

to be intent on, attend to ( dat.), [R.];

to stand or be used in the sense of ( loc.), [Kāś.];

to act, conduct one's self, behave towards ( loc. dat., or acc.; also with इतरे-तरम् or परस्परम्, ‘mutually’), [Mn.]; [MBh.] &c.;

to act or deal with, follow a course of conduct (also with वृत्तिम्), show, display, employ, use, act in any way ( instr. or acc.) towards ( loc. with परा-ज्ञया, ‘to act under another's command’; with प्रजा-रूपेण, ‘to assume the form of a son’; with प्रिय॑म्, ‘to act kindly’; with स्वानि, ‘to mind one's own business’; किम् इदम् वर्तसे, ‘what are you doing there?’), [ŚBr.]; [Mn.]; [MBh.] &c.;

to tend or turn to, prove as ( dat.), [Śukas.];

to be or exist or live at a partic. time, be alive or present ( cf. वर्तमान, वर्तिष्यमाण, and वर्त्स्यत्, p.925), [MBh.] &c. &c.;

to continue (with an ind.p., अती-त्य वर्तन्ते, ‘they continue to excel’; इति वर्तते मे बुद्धिः, ‘such continues my opinion’), [MBh.]; [Kāv.] &c.;

to hold good, continue in force, be supplied from what precedes, [Pat.]; [Kāś.];

to originate, arise from ( abl.) or in ( loc.), [BhP.];

to become, [TBr.];

to associate with ( सह), [Pañcat.];

to have illicit intercourse with ( loc.), [R.] :

Caus. वर्त॑यति ( aor. अवीवृतत् or अववर्तत्; in [TBr.] also Ā. अववर्ति; inf. वर्तय॑ध्यै, [RV.]; Pass. वर्त्यते, [Br.]),

to cause to turn or revolve, whirl, wave, brandish, hurl, [RV.] &c. &c.;

to produce with a turning-lathe, make anything round (as a thunderbolt, a pill &c.), [RV.]; [R.]; [Suśr.];

to cause to proceed or take place or be or exist, do, perform, accomplish, display, exhibit (feelings), raise or utter (a cry), shed (tears), [MBh.]; [Kāv.] &c.;

to cause to pass (as time), spend, pass, lead a life, live, subsist on or by ( instr.), enter upon a course of conduct &c. (also with वृत्तिम् or वृत्त्या or वृत्तेन; with भैक्षेण, ‘to live by begging’), conduct one's self, behave, [Mn.]; [MBh.] &c.;

to set forth, relate, recount, explain, declare, [MBh.]; [Hariv.]; [R.];

to begin to instruct ( dat.), [ŚāṅkhGṛ.];

to understand, know, learn, [BhP.];

to treat, [Car.];

(in law, with शिरस् or शीर्षम्) to offer one's self to be punished if another is proved innocent by an ordeal, [Viṣṇ.]; [Yājñ.];

‘to speak’ or ‘to shine’ ( भाषा-र्थे or भासा-र्थे), [Dhātup. xxxiii, 108] :

Desid. वि॑वृत्सति, °ते ( [RV.]; [Br.]), विवर्तिषते ( [Pāṇ. 1-3, 92]), to wish to turn &c.:

Intens. ( Ved., rarely in later language) व॑र्वर्त्ति, वरीवर्त्ति, वरीवर्त्य॑ते, वरीवर्तते, p. व॑र्वृतत् and व॑र्वृतान impf. 3. sg. अवरीवर्, 3. pl. अवरीवुर् ( Gr. also वरिवर्त्ति, वरीवृतीति, वर्वृतीति, वरीवृत्यते), to turn, roll, revolve, be, exist, prevail, [RV.]; [ŚBr.]; [Kāv.]
वृत्   [ cf. Lat. vertere; Slav. vrŭtĕti, vratiti; Lith. vartýti; Goth. waírthan; Germ. werden; Eng. -ward.]
वृत्  mfn.  2. mfn. (only ifc., for 1. See p. 1007, col. 2) turning, moving, existing
एक   (after numerals) = ‘fold’ (See -, त्रि-, सु-वृत्)
वृत्  n.  ind. finished, ended (a gram. term used only in the [Dhātup.] and signifying that a series of roots acted on by a rule and beginning with a root followed by आदि or प्रभृति, ends with the word preceding ).
वृत्    3. See √ वावृत्, p. 947, col. 1.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

वृत् [vṛt]   I. 4 Ā. (वृत्यते)
   To choose, like; cf. वावृत्.
   To distribute, divide. -II. 1 U. (वर्तयति-ते) To shine. III. 1 Ā. (वर्तते but Paras. also in the Aorist, Second Future and Conditional; also in the Desiderative; ववृते, अवृतत्-अवर्तिष्ट, वर्तिष्यते-वर्त्स्यति, वर्तितुम्, वृत्त)
   To be, exist, abide, remain, subsist, stay; इदं मे मनसि वर्तते [Ś.1;] अत्र विषयेऽस्माकं महत् कुतूहलं वर्तते [Pt.1;] मरालकुलनायकः कथय रे कथं वर्तताम् [Bv.1.3;] often used merely as a copula; अतीत्य हरितो हरींश्च वर्तन्ते वाजिनः [Ś.1.]
   To be in any particular condition or circumstances; पश्चिमे वयसि वर्तमानस्य K.; so दुःखे, हर्षे, विषादे &c. वर्तते.
   To happen, take place, occur, come to pass; सीतादेव्याः किं वृत्तमित्यस्ति काचित् प्रवृत्तिः [U.2;] सायं संप्रति वर्तते पथिक रे स्थानान्तरं गम्यताम् Śubhas. 'now it is evening' &c.; [Ś. Til.6;] अभितो ब्रह्मनिर्वाणं वर्तते विदिता- त्मनाम् [Bg.5.26.]
   To move on, proceed in regular course; सर्वथा वर्तते यज्ञः [Ms.2.15;] निर्व्याजमज्या ववृते [Bk. 2.37;] [R.12.56.]
   To be maintained or supported by, live on, subsist by (fig. also); कस्त्वं किं वर्तसे ब्रह्मन् ज्ञातु- मिच्छामहे वयम् [Rām.1.1.12;] फलमूलवारिभिर्वर्तमाना [K.172;] [Ms.3.77.]
   To turn, roll on, revolve; यावदियं लोकयात्रा वर्तते [Ve.3.]
   To occupy or engage oneself, be occupied or engaged in, set about (with loc.); भगवान् काश्यपः शाश्वते ब्रह्मणि वर्तते [Ś.1;] इतरो दहने स्वकर्मणां ववृते ज्ञानमयेन वह्निना [R.8.2;] [Ms.8.346;] नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि [Bg. 3.22.]
   To act, behave, conduct or demean oneself towards, do, perform, practise (usually with loc. or by itself); आर्योऽस्मिन् विनयेन वर्तताम् [U.6;] कविर्निसर्गसौहृदेन भरतेषु वर्तमानः [Māl.1;] औदासीन्येन वर्तितुम् [R.1.25;] मित्रवन् मय्यवर्तिष्ट Dk.; [Ms.7.14;8.173;11.3.]
   To act a part, enter upon a course of conduct; साध्वीं वृत्तिं वर्तते 'he acts an honest part'.
   To act up to, abide by, follow; तदशक्यारम्भादुपरम्य मातुर्मते वर्तस्व [Dk.]
   To have the sense of, signify, be used in the sense of; पुष्यसमीपस्थे चन्द्रमसि पुष्यशब्दो वर्तते Mbh. on [P.IV.2.3] (often used in lexicons in this sense).
   To tend or conduce to (with dat.); पुत्रेण किं फलं यो वै पितृदुःखाय वर्तते.
   To
   rest or depend upon. -Caus. (वर्तयति-ते)
   To cause to be or exist.
   To cause to move or turn round, cause to revolve; ज्योतींषि वर्तयति च प्रविभक्तरश्मिः [Ś.7.6.]
   To brandish, flourish, whirl round; हस्तवर्तमवीवृतत् [Bk.15.] 37.
   To do, practise, exhibit; नान्तर्वर्तयति ध्वनत्सु जलदे- ष्वामन्द्रमुद्गर्जितम् [Māl.9.33.]
   To perform, discharge, attend or look to; सोऽधिकारमभिकः कुलोचितं कश्चन स्वयमवर्तयत् समाः [R.19.4;] [Mv.3.23.]
   To spend, pass (as time).
   To live on, subsist; रामोऽपि सह वैदेह्या वने वन्येन वर्तयन् [R.12.8;] sometimes Ātm. also; मदसिक्तमुखैर्मृगाधिपः करभि- र्वर्तयते स्वयं हतैः [Ki.2.18.]
   To relate, describe; तत्र ते वर्तयिष्यामि यथा नैतत् प्रधानतः [Mb.12.19.1;1.116.18.]
   To perceive, comprehend.
   To study.
   To shine.
   To speak.
   To shed (as tears); ताबुभौ च समालङ्ग्य रामोऽप्यश्रूण्यवर्तयत् [Rām.2.99.4.] -Desid. (विवृत्सति, विवर्तिषते).

Shabda-Sagara

वृत्ु)वृतु   r. 1st cl. ( वर्त्तते) To be, to exist, to stay, to stand, to be fixed or stable.
वृत्ु)वृतु   r. 4th cl. ( वृत्यते)
वृत्ु)वृतु   1. To choose, to select or appoint.
वृत्ु)वृतु   2. To serve.
वृत्ु)वृतु   3. Todivide.
वृत्ु)वृतु   r. 10th cl. ( वर्त्तयति-ते)
वृत्ु)वृतु   1. To shine.
वृत्ु)वृतु   2. To speak. With अति prefixed,
वृत्ु)वृतु   1. To surpass or overcome.
वृत्ु)वृतु   2. To pass over or beyond.
वृत्ु)वृतु   3. To transgress.
वृत्ु)वृतु   With अनु,
वृत्ु)वृतु   1. To follow, to imitate.
वृत्ु)वृतु   2. To proceed.
वृत्ु)वृतु   With अप, To turn back or round.
वृत्ु)वृतु   With आङ्,
वृत्ु)वृतु   1. To turn round, to revolve.
वृत्ु)वृतु   2. To do repeatedly.
वृत्ु)वृतु   With नि, To make artifi- cially.
वृत्ु)वृतु   With नि or निर्, To stop, to cease, to complete or terminate. With परि,
वृत्ु)वृतु   1. To surround.
वृत्ु)वृतु   2. To exchange.
वृत्ु)वृतु   3. To excell, to be pre- eminent.
वृत्ु)वृतु   4. To advance.
वृत्ु)वृतु   5. To retreat or return.
वृत्ु)वृतु   6. To turn round. With प्र, To engage in any active pursuit.
वृत्ु)वृतु   With प्रति and नि, To go away, to depart.
वृत्ु)वृतु   With वि,
वृत्ु)वृतु   1. To roll, to whirl, to turn round.
वृत्ु)वृतु   2. To revolve.
वृत्ु)वृतु   With वि and नि, To return.
वृत्ु)वृतु   With वि and परि, To revolve, (in the mind.)
वृत्ु)वृतु   With सम् and अभि, To leap.

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 verb  कस्याम् अपि अवस्थायां स्थित्यात्मकः व्यापारः।   Ex. अत्र बहुधा एतादृशी एव वायुस्थितिः वर्तते।

HYPERNYMY:

अस्

ONTOLOGY:

होना क्रिया (Verb of Occur) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

अस् विद् स्था

Wordnet:

asm থকা

kas روزُن , آسُن

mal ആകുക

urd رہنا

 verb  समूहस्य अवयवरूपेण विद्यमानानुकूलः व्यापारः।   Ex. सप्तपुरिषु अयोध्या वर्तते।

HYPERNYMY:

अस्

ONTOLOGY:

होना क्रिया (Verb of Occur) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

अन्तर्भू

Wordnet:

asm সমাবেশ হোৱা

ben শামিল হওয়া

guj સમાવેશ

hin समावेश होना

kok आसपावप

mal ഉള്പ്പെകടുക

ori ସମାବେଶ ହେବା

pan ਹੋਣਾ

tam உள்ளடங்கு

tel సమావేశమవు

urd شمولیت ہونا , داخل ہونا , شامل ہونا

 verb  मार्गे अवस्थानानुकूलः व्यापारः।   Ex. राजनान्दग्रामात् दुर्गे गच्छति शिवनाथनदी वर्तते।

HYPERNYMY:

अस्

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक क्रिया (Verb of State) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

विद् स्था उपस्था

Wordnet:

ben পড়া

kan ಮಧ್ಯ ಸಿಕ್ಕು

mal കാണപ്പെടുക

mni ꯊꯦꯡꯅꯕ

nep भेटिनु

tam தென்படு

tel పడటం

urd پڑنا , آنا

   See : अस्, अस्, अस्, अवलम्ब्, आचर्, अस्, व्यापृ, जीव्