लोके व्यवायामिषमद्यसेवा नित्यास्तु जन्तोर्न हि तत्र चोदन ।
व्यवस्थितिस्तेषु विवाहयज्ञसुराग्रहैरासु निवृत्तिरिष्टा ॥११॥
वेदें न करितां प्रेरणा । विषयांवरी सहज वासना ।
स्वभावें सकळ जनां । सदा जाण सर्वांसी ॥८॥
मांससेवना मद्यपाना । मिथुनीभूत मैथुना ।
ये अर्थीं सर्व जनां । तीव्र वासना सर्वदा ॥९॥
तेथें सेव्यासेव्यपरवडी । विवंचना कोण निवडी ।
लागली विषायांची गोडी । ते अनर्थकोडी करितील ॥२१०॥
आगी लागलिया कापुसा । विझवितां न विझे जैसा ।
तेवीं विषयवंता मानसा । विवेकु सहसा उपजेना ॥११॥
झाल्या लोलिंगत बडिशा । निजमरण विसरे मासा ।
कां मुठी चणियांच्या आशा । नळीमाजीं आपैसा वानरु अडके ॥१२॥
दूध मिळालिया मांजर । न म्हणे द्विज‍अंत्यजघर ।
तेवीं विषय‍उन्मत्त नर । न करिती विचार सेव्यासेव्य ॥१३॥
कां खवळल्या विषयचाडें । योनिसंकरु घडेल पुढें ।
यालागीं वेदें चोखडे । वर्णाश्रमपाडें विभाग केले ॥१४॥
जैसें अफाट पृथ्वीचें अंग । तेथें सप्तद्वीपें करुनि विभाग ।
मग भिन्नाधिकारें चांग । धरा साङग आक्रमिली ॥१५॥
कां अनावृत मेघजळा । धरणें धरुनि घालिजे तळां ।
मग नेमेंचि ढाळेढाळां । पिकालागीं जळा काढिजे पाट ॥१६॥
आणि पवना नादाकारा । साधूनि कीजे वाजंतरा ।
मग जेवीं नाना ध्वनी मधुरा । वाजविजे यंत्रा सप्त स्वरें ॥१७॥
तैसें उच्छृंखळां विषयांसी । वेदें नेमिलें नेमेंसीं ।
तेचि वेदाज्ञा ऐशी । ऐक तुजपासीं सांगेन ॥१८॥;
आवरावया योनिभ्रष्टां । मैथुनीं विवाहप्रतिष्ठा ।
लावूनियां निजनिष्ठा । वर्णवरिष्ठा नेमिले ॥१९॥
ब्राह्मण जातां रजकीपासीं । ते तंव कडू न लगे त्यासी ।
रजक जातां ब्राह्मणीपाशीं । तिखट त्यासी ते न लगे ॥२२०॥
भलती स्त्री भलता नर । मैथुनीं होय वर्णसंकर ।
तो चुकवावया प्रकार । विवाहनिर्धार नेमिला वेदें ॥२१॥
धर्मपत्‍नीपाणिग्रहण । विवाह नेमिला सवर्ण ।
तेथें सप्तम पंचम त्यजून । स्वगोत्रीं लग्न करूं नये ॥२२॥
तीन्ही वेद तीन्ही वर्ण । वेदें सांडूनियां जाण ।
सवेद आणि सवर्ण । पाणिग्रहण नेमिलें ॥२३॥
कन्या सवेद सवर्ण । जीसी नाहीं रजोदर्शन ।
तेही पित्यापासीं याचून । करावें लग्न विधानोक्त ॥२४॥
धर्म-अर्थ-कामाचरण । अन्यत्र न करावें आपण ।
ऐशी वाहूनियां आण । पाणिग्रहण वेदोक्त ॥२५॥
करितां वधूवरां पाणिग्रहण । साक्षी द्विज-देव-हुताशन ।
इतर स्त्रिया मातेसमान । स्वदारागमन नेमिलें वेदें ॥२६॥
एवं नेमूनियां विवाहासी । वेदरायें दिली आज्ञा ऐशी ।
सांडूनि सकळ स्त्रियांसी । स्वदारेपाशीं मैथुन ॥२७॥
दिवा मैथुन नाहीं स्त्रियांसी । रात्रीं त्यजूनि पूर्वापर प्रहरांसी ।
मैथुन स्त्रियेपासीं । मध्यरात्रीसी नेमस्त ॥२८॥
नेमिलें स्वदारामैथुन । तेंही अहोरात्र नाहीं जाण ।
प्रजार्थ स्त्रीसेवन । ऋतुकाळीं गमन नेमस्त ॥२९॥
ऋतुकाळीं ज्यां स्त्रीगमन । ते पुरुष ब्रह्मचारी पूर्ण ।
वेद निवृत्तिपर जाण । त्यागरूपें आपण भोगातें नेमी ॥२३०॥
'आत्मा वै पुत्रनामासि' । पुत्र झालिया स्त्रियेसी ।
संग करूं नये स्त्रीपासीं । शनैःशनैः विषयांसी त्यागवी वेद ॥३१॥;
सेवावया आमिषा । वेदें नेमु केला कैसा ।
न घडावया पशुहिंसा । संकट आयासा स्वयें द्योती ॥३२॥
आवडीं खावया मांसा । अथवा स्वर्गाचिया आशा ।
जे करिती पशुहिंसा । तयां पुरुषां अधःपतन ॥३३॥
निष्काम कर्मीं पशुहिंसा । करी तरी तो निष्काम कैसा ।
तेथ निगमाचा नेमु ऐसा । मुख्य अहिंसा सर्व धर्मीं ॥३४॥
नित्य न करावया मांसभक्षण । यज्ञीं पुरोडाशसेवन ।
तेंहि परिमित जाण । स्वेच्छा मांसादन वारिलें वेदें ॥३५॥
याग करूनि 'सौत्रामणी' । प्रवर्तावें सुरापानीं ।
हे वेदाज्ञा जो सत्य मानी । तो स्वधर्माचरणीं नागवला ॥३६॥
जे कर्मीं मद्यपान घडे । तो स्वधर्म म्हणतां जीभ झडे ।
लोलुपते भुलले बापुडे । वेद विषयांकडे वोढिती ॥३७॥
यागु करितां सोत्रामणी । स्वयें न व्हावें मद्यपानी ।
तें यज्ञशेष अवघ्राणीं । परी सर्वथा वदनीं घालूं नये ॥३८॥
हे विषयांचें त्रिविध विंदान । मैथुन-मांसभक्षण-सुरापान ।
यदर्थीं निवृत्तीचि प्रमाण । हें मनोगत पूर्ण वेदाचें ॥३९॥
विषयांपासूनि निवृत्ती । वेद विभागें हेंचि द्योती ।
परी धरावी विषयासक्ती । हे वेदोक्ति सर्वथा न घडे ॥२४०॥
वेंचोनियां निजधन । करोनियां विवाह यज्ञ ।
सेवावें मद्य-मांस-मैथुन । हें वेदवचन कदा न घडे ॥४१॥