संसदेचे अधिकारी - कलम ९३ ते ९५

लोकसभेचा अध्यक्ष व उपाध्यक्ष .

९३ . लोकसभा , शक्य तितक्या लवकर , सभागृहाच्या दोन सदस्यांना अनुक्रमे आपला अध्यक्ष व उपाध्यक्ष म्हणून निवडील आणि अध्याक्षाचे किंवा उपाध्यक्षाचे पद रिक्त होईल त्या त्या वेळी ते सभागृह अन्य एखाद्या सदस्यास अध्यक्ष , किंवा , यथास्थिति , उपाध्यक्ष म्हणून निवडील .

९४ . लोकसभेचा अध्यक्ष किंवा उपाध्यक्ष म्हणून पद धारण करणार्‍या सदस्यास ---

( क ) त्याचे लोकसभेचे सदस्यत्व संपुष्टात आले तर , आपले पद रिक्त करावे लागेल ;

( ख ) असा सदस्य हा अध्यक्ष असल्यास , उपाध्यक्षास आणि असा सदस्य हा उपाध्यक्ष असल्यास , अध्यक्षास संबोधून , कोणत्याही वेळी आपल्या पदाचा आपल्या सहीनिशी लेखी राजीनामा देता येईल ; आणि

( ग ) लोकसभेच्या त्या वेळच्या सर्व सदस्यांच्या बहुमताने पारित झालेल्या , लोकसभेच्या ठरावाद्वारे त्याच्या पदावरुन दूर करता येईल :

परंतु , खंड ( ग ) च्या प्रयोजनार्थ असलेला कोणताही ठराव , तो मांडण्याचा उद्देश असल्याबद्दल निदान चौदा दिवसांची नोटीस देण्यात आल्याखेरीज , मांडला जाणार नाही :

परंतु आणखी असे की , लोकसभा विसर्जित होईल त्या त्यावेळी , विसर्जनानंतर होणार्‍या लोकसभेच्या पहिल्या सभेच्या लगतपूर्वीपर्यंत अध्यक्षाला आपले पद रिक्त करता येणार नाही .

९५ . ( १ ) अध्यक्षाचे पद रिक्त असताना त्या पदाची कर्तव्ये उपाध्यक्षाला किंवा , उपाध्यक्षाचे पदही रिक्त असेल तर , राष्ट्रपती त्या प्रयोजनाकरता नियुक्त करील अशा लोकसभेच्या सदस्याला करावी लागतील .

( २ ) लोकसभेच्या कोणत्याही बैठकीत अध्यक्ष अनुपस्थित असताना उपाध्यक्ष किंवा , तोही अनुपस्थित असल्यास , लोकसभेच्या कार्यपद्धतिनियमांद्वारे ठरवण्यात येईल अशी व्यक्ती , किंवा अशी व्यक्ती उपस्थित नसल्यास लोकसभा ठरवील अशी अन्य व्यक्ती , अध्यक्ष म्हणून कार्य करील .