नरकस्तमउन्नाहो बंधुर्गुरुरहं सखे ।
गृहं शरीरं मानुष्यं गुणाढ्यो ह्याढ्य उच्यते ॥४३॥
कामक्रोधलोभउद्रेक । तेणें खवळे महामोह देख ।
तो बुडवी सज्ञान विवेक । एकलें एक तम वाढे ॥३६॥
अरुणोदयीं दाट कुहर । निबिड पडे अंधकार ।
न कळे दिवसनिशाव्यवहार । सूर्यचंद्र दिसेना ॥३७॥
यापरी गा निजचित्तीं । अंधमते वाढे वृत्ती ।
कर्तव्याकर्तव्यस्थिती । एकही स्फूर्ति स्फुरेना ॥३८॥
ऐसा तमाचा उन्नाह उद्रेक । त्या नांव जाण `महानरक' ।
परी यमयातना जें दुःख । तो नरक म्हणों नये ॥३९॥
यमयातनां पाप झडे । महामोहें पाप वाढे ।
याम्य नरक ते बापुडे । अतिनरक गाढे महामोहीं ॥५४०॥
काम क्रोध लोभ देख । हेचि तीनी निरयदायक ।
तेथ महामोहो आवश्यक । जें होय एक अंधतम ॥४१॥
इतुका मिळे जेथ समुदावो । त्यांते बोलिजे `तमउन्नाहो' ।
ऐसा जेथ घडे भावो । तो पुरुष पहा हो नरकरूप ॥४२॥
जो घोरनरकाप्रती जाये । त्याचा तेथूनि उद्धार होये ।
`तमउन्नाह' ज्या प्राप्त होये । त्याचा निर्गम नोहे महाकल्पांतीं ॥४३॥
ऐशी तमउन्नाहाची ख्याती । ऐकोनि उद्धव कंटाळे चितीं ।
ऐसे बुडते जीव तमोवृत्तीं । त्यांची उद्धारगति कोण करी ॥४४॥
ऐसा उद्धवाचा भावो । जाणोनि बोलिला देवाधिदेवो ।
बुडतयातें उद्धरी पहा हो । गुरुरावो निजसखा ॥४५॥
ऐसा गुरु तो तूं कोण म्हणशी । मी नित्य लागें ज्याच्या पायांशीं ।
जो दे चिन्मात्र पूर्णब्रह्मासी । `गुरु' नाम तयासी बोलिजे ॥४६॥
त्या ब्रह्मापरीस अधिकता । गुरूसी आलिसे तत्त्वतां ।
ब्रह्म ब्रह्मत्वें हा प्रतिपादिता । येर्हवीं ब्रह्माची वार्ता कोण पुसे ॥४७॥
अज अव्यय अनंत । अच्छेद्य अभेद्य अपरिमित ।
हे ब्रह्ममहिमा समस्त । सद्गुरूंनीं येथ विस्तारिली ॥४८॥
ऐशी ऐकतां सद्गुरुकीर्ती । जडजीव उद्धरती ।
`गुरु' नामाची महाख्याती । ऐकोनि कांपती यमकाळ ॥४९॥
त्या सद्गुरूचें महिमान । करी बुडत्याचें उद्धरण ।
निवारी जन्ममरण । शिष्यसमाधान निजदाता ॥५५०॥
सुहृद आप्त सखा बंधु । शिष्याचे सद्गुरु प्रसिद्धु ।
निवारूनि नरकसंबंधु । परमानंदु सुखदाता ॥५१॥
आतां गृहाचें लक्षण । तुज मी सांगेन संपूर्ण ।
माड्या गोपुरें धवलारें जाण । गृहप्रमाण तें नव्हे ॥५२॥
मनुष्यदेह तो गृहाश्रम । जेथें नित्य वसें मी पुरुषोत्तम ।
तेथील करितां स्वधर्मकर्म । आत्माराम उल्हासे ॥५३॥
ज्या नरदेहाचिये प्राप्ती । इंद्रादिक देव वांछिती ।
वेद वानी ज्या देहाची कीर्ति । निजमोक्षप्राप्ती नरदेहीं ॥५४॥
निज `गृह' जें साचार । तें जाणावें नरशरीर ।
आतां आढ्यपणाचा विचार । तोही प्रकार अवधारीं ॥५५॥
जो ज्ञानगुणीं अतिसंपन्न । जें कल्पांतींही न वेंचे धन ।
तोचि `आढ्यतम' जाण । येर तें धन नश्वर ॥५६॥
नश्वर धनाची आढ्यता । अवश्य नेत अधःपाता ।
ज्ञानधने जे आढ्यता । तेणें ये हाता परब्रह्म ॥५७॥