उत्तरभागः - अध्यायः ५

ऋषय ऊचुः ॥
ऐक्ष्वाकुरंबरीषो वै वासुदेवपरायणः ॥
पालयामास पृथिवीं विष्णोराज्ञापुरः सरः ॥१॥

श्रुतमेतन्महाबुद्धे तत्सर्वं वक्तुमर्हसि ॥
नित्यं तस्य हरेश्चक्रं शत्रुरोगभयादिकम् ॥२॥

हंतीति श्रूयते लोके धार्मिकस्य महात्मनः ॥
अंबरीषस्य चरितं तत्सर्वं ब्रूहि सत्तम ॥३॥

माहात्म्यमनुभावं च भक्तियोगमनुत्तमम् ॥
यथावच्छ्रोतुमिच्छामः सूत वक्तुं त्वमर्हसि ॥४॥

सूत उवाच ॥
श्रूयतां मुनिशार्दूलाश्चरितं तस्य धीमतः ॥
अंबरीषस्य माहात्म्यं सर्वपापहरं परम् ॥५॥

त्रिशंकोर्दयिता भार्या सर्वलक्षणशोभिता ॥
अंबरीषस्य जननी नित्यं शौचसमन्विता ॥६॥

योगनिद्रासमारूढं शेषपर्यंकशायिनम् ॥
नारायणं महात्मानं ब्रह्मांडकमलोद्भवम् ॥७॥

तमसा कालरुद्राख्यं रजसा कनकांडजम् ॥
सत्त्वेन सर्वगं विष्णुं सर्वदेवनमस्कृतम् ॥८॥

अर्चयामाम सततं वाङ्मनः कायकर्मभिः ॥
माल्यदानादिकं सर्वं स्वयमेवमचीकरत् ॥९॥

गंधादिषेषणं चैव धूपद्रव्यादिकं तथा ॥
भूमेरालेपनादीनि हविषां पचनं तथा ॥१०॥

तत्कौतुकसमाविष्टा स्वयमेव चकार सा ॥
शुभा पद्मावती नित्यं वाचा नारायणेति वै ॥११॥

अनंतेत्येव सा नित्यं भाषमाणा पतिव्रता ॥
दशवर्षसहस्राणि तत्परेणांतरात्मना ॥१२॥

अर्चयामास गोविंदं गंधपुष्पादिभिः शुचिः ॥
विष्णुभक्तान्महाभागान् सर्वपापविवर्जितान् ॥१३॥

दानमानार्चनैर्नित्यं धनरत्नैरतोषयत् ॥
ततः कदाचित्सा देवी द्वादशीं समुपोष्य वै ॥१४॥

हरेरग्रे महाभागा सुष्वाप पतिना सह ॥
तत्र नारायणो देवस्तामाह पुरुषोत्तमः ॥१५॥

किमिच्छसि वरं भद्रे मत्तस्त्वम ब्रूहि भामिनि ॥
सा दृष्ट्वा तु वरं वव्रे पुत्रो मे वैष्णवो भवेत् ॥१६॥

सार्वभौमो महातेजाः स्वकर्मनिरतः शुचिः ॥
तथेत्युक्तवा ददौ तस्यै फलमेकं जनार्दनः ॥१७॥

सा प्रबुद्धा फलं दृष्ट्वा भर्त्रे सर्वं न्यवेदयत् ॥
भक्षयामास संहृष्टा फलं तद्गतमानसा ॥१८॥

ततः कालेन सा देवी पुत्रं कुलविवर्धनम् ॥
असूत सा सदाचारं वासुदेवपरायणम् ॥१९॥

शुभलक्षणसंपन्नं चक्रांकिततनूरुहम् ॥
जातं दृष्ट्वा पिता पुत्रं क्रियाः सर्वाश्चकार वै ॥२०॥

अंबरीष इति ख्यातो लोके समभवत्प्रभुः ॥
पितर्युपरते श्रीमानभिषिक्तो महामुनिः ॥२१॥

मंत्रिष्वाधाय राज्यं च तप उग्रंचकार सः ॥
संवत्सरसहस्रं वै जपन्नारायणं प्रभुम् ॥२२॥

हृत्पुंडरीकमध्यस्थं सूर्यमंडलमध्यतः ॥
शंखचक्रगदापद्मधारयंतं चतुर्भुजम् ॥२३॥

शुद्धजांबूनदनिभं ब्रह्मविष्णुशिवात्मकम् ॥
सर्वाभरणसंयुक्तं पीतांबरधरं प्रभुम् ॥२४॥

श्रीवत्सवक्षसं देवं पुरुषं पुरुषोत्तमम् ॥
ततो गरुडमारुह्य सर्वदेवैरभिष्टुतः ॥२५॥

आजगाम स विश्वात्मा सर्वलोकनमस्कृतः ॥
ऐरावतमिवाचिंत्यं कृत्वा वै गरुडंहरिः ॥२६॥

स्वयं शक्र इवासीनस्तमाह नृपसत्तमम् ॥
इंद्रोऽहमस्मि भद्रं ते किं ददामि वरं च ते ॥२७॥

सर्वलोकेश्वरोऽहं त्वांरक्षितुं समुपागतः ॥
अंबरीष उवाच ॥
नाहं त्वमाभिसंधाय तप आस्थितवानिह ॥२८॥

त्वया दत्तं च नेष्यामि गच्छ शक्र यथासुखम् ॥
मम नारायणो नाथस्तं नामामि जगत्पतिम् ॥२९॥

गच्छेद्र माकृथास्त्वत्र मम बुद्धिविलोपनम् ॥
ततः प्रहस्य भगवान् स्वरूपमकरोद्वरीः ॥३०॥

शार्ङ्गचक्रगदापाणिः खङ्गहस्तो जनार्दनः ॥
गरुडोपरि सर्वात्मा नीलाचल इवापरः ॥३१॥

देवगंधर्वसंघैश्च स्तूयमानः समंततः ॥
प्रणम्य स च संतुष्टस्तुष्टाव गरुडध्वजम् ॥३२॥

प्रसीद लोकनाथेश मम नाथ जनार्दन ॥
कृष्ण विष्णो जगन्नाथ सर्वलोकनमस्कृत ॥३३॥

त्वमादिस्त्वमनादिस्त्वमनंतः पूरुषः प्रभुः ॥
अप्रमेयो विभुर्विष्णुर्गोविंदः कमलेक्षणः ॥३४॥

महेश्वरांगजो मध्ये पुष्करः खगमः खगः ॥
कव्यवाहः कपाली त्वं हव्यवाहः प्रभंजनः ॥३५॥

आदिदेवः क्रियानंदः परमात्मात्मनी स्थितः ॥
त्वां प्रपन्नोस्मिगोविंद जय देवकिनंदन ॥
जय देव जगन्नाथ पाहि मां पुष्करेक्षण ॥३६॥

नान्या गतिस्त्वदन्या मे त्वमेव शरणं मम ॥
सूत उवाच ॥
तमाह भगवान्विष्णुः किं ते हृदि चिकीर्षितम् ॥३७॥

तत्सर्वं ते प्रदास्यामि भक्तोसि मम सुव्रत ॥
भक्तिप्रियोऽहं सततं तस्माद्दातुमिहागतः ॥३८॥

अंबरीष उवाच ॥
लोकनाथ परानंद नित्यं मे वर्तते मतिः ॥
वासुदेवपरो नित्यं वाङ्मनः कायकर्मभिः ॥३९॥

यथा त्वं देवदेवस्य भवस्य परमात्मनः ॥
तथा भवाम्यहं विष्णो तव देव जनार्दन ॥४०॥

पालियिष्यामि पृथिवीं कृत्वा वै वैष्णवं जगत् ॥
यज्ञहोमार्चनैश्चैव तर्पयामि सुरोत्तमान् ॥४१॥

वैष्णवान्पालयिष्यामि निहनिष्यामि शात्रवान् ॥
लोकतापभये भीत इति मे धीयते मतिः ॥४२॥

श्रीभगवानुवाच ॥
एवमस्तु यथेच्छं वै चक्रमेतत्सुदर्शनम् ॥
पुरा रुद्रप्रसादेन लब्धं वै दुर्लभं मया ॥४३॥

ऋषिशापादिकं दुःखं शत्रुरोगादिकं तथा ॥
निहनिष्यति ते नित्यमित्युक्त्वांतरधीयत ॥४४॥

सूत उवाच ॥
ततः प्रणम्य मुदितो राजा नारायणं प्रभुम् ॥
प्रविश्य नगरीं रम्यामयोध्यां पर्यपालयत् ॥४५॥

ब्राह्मणादींश्च वर्णांश्च स्वस्वकर्मण्ययोजत् ॥
नारायणपरो नित्यं विष्णुभक्तानकल्मषान् ॥४६॥

पालयामास हृष्टात्मा विशेषेण जनाधिपः ॥
अश्वमेधशतैरिष्ट्वा वाजपेयशतेन च ॥४७॥

पालयामास पृथिवीं सागरावरणामिमाम् ॥
गृहेगृहे हरिस्तस्थौ वेदघोषो गृहेगृहे ॥४८॥

नामघोषो हरेश्चैव यज्ञघोषस्तथैव च ॥
अभवन्नृपशार्दूले तस्मिन् राज्यं प्रशासति ॥४९॥

नासस्या नातृणा भूमिर्न दुर्भिक्षादिभिर्युता ॥
रागहीनाः प्रजा नित्यं सर्वोपद्रववर्जिताः ॥५०॥

अंबरीषो महातेजाः पालयामास मेदिनीम् ॥
तस्यैवंवर्तमानस्य कन्या कमललोचना ॥५१॥

श्रीमती नाम विख्याता सर्वलक्षणसंयुता  ॥
प्रदानसमयं प्राप्ता देवमायेव शोभना ॥५२॥

तस्मिन्काले मुनिः श्रीमान्नारदोऽभ्यागतश्चवै ॥
अंबरीषस्य राज्ञो वै पर्वतश्च महामतिः ॥५३॥

तावुभावागतौ दृष्ट्वा प्रणिपत्य यथाविधि ॥
अंबरीषो महातेजाः पूजयामास तावृषी ॥५४॥

कन्यां तां रममाणां वै मेघमध्ये शतह्रदाम् ॥
प्राह तां प्रेक्ष्य गवान्नारदः सस्मितस्तदा ॥५५॥

केयं राजन्महाभागा कन्या सुरसुतोपमा ॥
ब्रूहि धर्मभृतां श्रेष्ठ सर्वलक्षणशोभिता ॥५६॥

राजोवाच ॥
दुहितेयं मम विभो श्रीमती नाम नामतः ॥
प्रदानसमयं प्राप्ता वरमन्वेषते शुभा ॥५७॥

इत्युक्तो मुनिशार्दूलस्तामैच्छन्नारदो द्विजाः ॥
पर्वतोपि मुनिस्तां वै चकमे मुनिसत्तमाः ॥५८॥

अनुज्ञाप्य च राजानं नारदो वाक्यमब्रवीत् ॥
रहस्याहूय धर्मात्मामम देहि सुतामिमाम् ॥५९॥

पर्वतो हि तथा प्राह राजानं रहसि प्रभुः ॥
तावुभौ सह धर्मात्मा प्रणिपत्य भयार्दितः ॥६०॥

उभौ भवंतौ कन्यां मे पार्थयानौ कथं त्वहम् ॥
करिष्यामि महाप्राज्ञ श्रृणु नारद मे वचः ॥६१॥

त्वं च पर्वत मे वाक्यं श्रृणु वक्ष्यामि यत्प्रभो ॥
क्न्येयं युवयोरेकं वरयिष्यति चेच्छुभा ॥६२॥

तस्मै कन्यां प्रयच्छामि नान्यथा शक्तिरस्ति मे ॥
तथेत्युक्त्वा ततो भूयः श्वो यास्याव इति स्म ह ॥६३॥

इत्युक्त्वा मुनिसार्दूलौ जग्मतुः प्रीतिमानसौ ॥
वासुदेवपरौ नित्यमुभौ ज्ञानविदांवरौ ॥६४॥

विष्णु लोकं ततो गत्वा नारदो मुनिसत्तमः ॥
प्रणिपत्य हृषीकेशं वाक्यमेतदुवाच ह ॥६५॥

श्रोतव्यमस्ति भगवन्नाथ नारायण प्रभो ॥
रहसि त्वां प्रवक्ष्यामि नमस्ते भुवनेश्वर ॥६६॥

ततः प्रहस्य गोविंदः सर्वानुत्सार्य तं मुनिम् ॥
ब्रूहीत्याह च विश्वात्मा मुनिराह च केशवम् ॥६७॥

त्वदीयो नृपतिः श्रीमानंबरीषो महीपतिः ॥
तस्य कन्या विशालाक्षी श्रीमती नाम नामतः ॥६८॥

परिणेतुमनास्तत्र गतोऽस्मि वचनं श्रृणु ॥
पर्वतोऽयं मुनिः श्रीमांस्तव भृत्यस्तपोनिधिः ॥६९॥

तामैच्छत्सोपि भगवन्नावामाह जनाधिपः ॥
अंबरीषो महातेजाः कन्येयं युवयोर्वरम् ॥७०॥

लावण्ययुक्तं वृणुयाद्यदि तस्मै ददाम्यहम् ॥
इत्याहावां नृपस्तत्र तथेत्युक्त्वाहमागतः ॥७१॥

आगमिष्यामि ते राजन् श्वः प्रभाते गृहं त्विति ॥
आगतोहं जगन्नाथ कर्तुमर्हसि मे प्रियम् ॥७२॥

वानराननवद्भाति पर्वतस्य मुखं यथा ॥
तथा कुरु जगन्नाथ मम चेदिच्छसि प्रियम् ॥७३॥

तथेत्युक्त्वा स गोविंदः प्रहस्त मधुसूदनः ॥
त्वयोक्तं च करिष्यामि गच्छ सौम्य यथागतम् ॥७४॥

एवमुक्त्वा मुनिर्हृष्टः प्रणिपत्य जनार्दनम् ॥
मन्यमानः कृतात्मानं तथाऽयोध्यां जगाम सः ॥७५॥

गते मुनिवरे तस्मिन्पर्वतोऽपि महामुनिः ॥
प्रणम्य माधवं हृष्टो रहस्येनमुवाच ह ॥७६॥

वृत्तं तस्य निवेद्याग्रे नारदस्य जगत्पतेः ॥
गोलांगूलमुखं यद्वन्मुखं भाति तथा कुरु ॥७७॥

तच्छ्रुत्वा भगवान्विष्णुस्त्वयोक्तं च करोमि वै ॥
गच्छ शीघ्रमयोध्यां वै मावेदीर्नारदस्य वै ॥७८॥

त्वया मे संविदं तत्र तथेत्युक्त्वा जगाम सः ॥
ततो राजा समाज्ञाय प्राप्तौ मुनिवरौ तदा ॥७९॥

मांगल्यैर्विविधैः सर्वामयोध्यां ध्वजमालिनीम् ॥
मडंयामास पुष्पैश्च लाजैर्श्चैव समंततः ॥८०॥

अंबुसिक्तगृहद्वारां सिक्तापणमहापथाम् ॥
दिव्यगंधरसोपेतां धूपितां दिव्यधूपकैः ॥८१॥

कृत्वा च नगरीं राजा मंडयामास तां सभाम् ॥
दिव्यैर्गंधैस्तथा धूपै रत्नैश्च विविधैस्तथा ॥८२॥

अलंकृतां मणिस्तंभैर्नानामाल्योपशोभिताम् ॥
परार्ध्यास्तरणोपेतैर्दिव्यैर्भद्रासनैर्वृताम् ॥८३॥

कृत्वा नृपेंद्रस्तां कन्यां ह्यादाय प्रविवेश ह ॥
सर्वाभरणसंपन्नां श्रीरिवायतलोजनाम् ॥८४॥

करसंमितमध्यांगीं पंचस्निग्धां शुभाननाम् ॥
स्त्रीभिः परिवृतां दिव्यां श्रीमतीं संश्रितां तदा ॥८५॥

सभा च सा भूपपेः समृद्धा मणिप्रवेकोत्तमरत्नचित्रा ॥
न्यस्ता सना माल्यवती सुबद्धा तामाययुस्ते नरराजवर्गाः ॥८६॥

अथापरो ब्रह्मवरात्मजो हि त्रैविद्यविद्यो भगवान्महात्मा ॥
सपर्वतो ब्रह्मविदांव रिष्ठो महामुनिर्नारद आजगाम ॥८७॥

तावगतौ समीक्ष्याथ राजा संभ्रांतमानसः ॥
दिव्यमासनामादाय पूजयामास तावुभौ ॥८८॥

उभौ देवर्षिसिद्धौ ज्ञानविदां वरौ ॥
समासीनौ महात्मानौ कन्यार्थं मुनिसत्त्मौ ॥८९॥

तावुभौ प्रणिपत्याग्रे कन्यां तां श्रीमतीं शुभाम् ॥
सुतां कमलपत्राक्षीं प्राह राजा यशस्विनीम् ॥९०॥

अनयोर्यं वरं भद्रे मनसा त्मविहेच्छसि ॥
तस्मै मालामिमांदेहि प्रणिपत्य यथाविधि ॥९१॥

एवमुक्ता तु सा कन्या स्त्रीभिः परिवृता तदा ॥
मालां हिरण्मयीं दिव्यामादाय सुभलोचना ॥९२॥

यत्रासीनौ महात्मानौ तत्रागम्यस्थिता तदा ॥
वीक्षमाणा मुनिश्रेष्ठौ नारदं पर्वतं तथा ॥९३॥

मुनिश्रेष्ठं न पश्यामि नारदं पर्वतं तथा ॥
अनयोर्मध्यतस्त्वेकमूनषोडशवार्षिकम् ॥९४॥

संभ्रांतमानसा तत्र प्रवातकदली यथा ॥
तस्थौ तामहा राजासौ वत्से किं त्वं करिष्यसि ॥९५॥

अनयोरेक मुद्दिश्य देहि मालामिमां शुभे ॥
सा प्राह पितरं त्रस्ता इमौ तौ नरवानरौ ॥९६॥

मुनिश्रेष्ठं न पश्यामि नारदं पर्वतं तथा ॥
अनयोर्मध्यतस्त्वेकमूनषोडशवार्षिकम् ॥९७॥

सर्वाभरणसंपन्नमतसीपुष्पसंनिभम् ॥
दीर्घबाहुं विशालाक्षं तुंगोरस्थमुत्तमम् ॥९८॥

रेखांकितकटिग्रीवं रक्तांतायलोचनम् ॥
नम्रचापानुकरणपटुभ्रूयुगशोभितम् ॥९९॥

विभक्तत्रिवलीव्यक्तं नाभिव्यक्तशुभोदरम् ॥
हिरण्यांबरसंवीतं तुंगरत्ननखं शुभम् ॥
पद्माकारकरं त्वेनं पद्मास्यं पद्मलोचनम् ॥१००॥

सुनासं पद्महृदयं पद्मनाभं श्रिया वृतम् ॥
दंतपंक्तिभिरत्यर्थं कुंदकुड्मलसन्निभैः ॥१०१॥

हसंतं मां समालोक्य दक्षिणं च प्रसार्य वै ॥
पाणिं स्थितममुं तत्र पश्यामि शुभमूर्धजम् ॥१०२॥

संभ्रांतमानसां तत्र वेपतीं कदलीमिव ॥
स्थितां तामाह राजासौ वत्से किं त्वं करिष्यसि ॥१०३॥

एवमुक्ते मुनिः प्राह नारदः संशयंगतः ॥
कियन्तो बाहवस्तस्य कन्ये ब्रूहि यथातथम् ॥१०४॥

बाहुद्वयं च पश्यामीत्याह कन्या शुचिस्मिता ॥
प्राह तां पर्वतस्तत्र तस्य वक्षःस्थले शुभे ॥१०५॥

किं पश्यसि च मे ब्रूहि करे किं वास्य पश्यसि ॥
कन्या तमाह मालां वै पंचरूपामनुत्तमाम् ॥१०६॥

वक्षःस्थलेऽस्य पश्यामि करे कार्मुकसायकान् ॥
एवमुक्तौ मुनिश्रेष्ठौ परस्परमनुत्तमौ ॥१०७॥

मनसा चिंतयंतौ मायेयं कस्य चिद्भवेत् ॥
मायावी तस्करो नूनं स्वयमेव जनार्दनः ॥१०८॥

आगतो न यता कुर्यात्कथमस्मन्मुखं त्विदम् ॥
गोलांगूलत्वमित्येवं चिंतया मास नारदः ॥१०९॥

पर्वतोपि यथान्यायं वानरत्वं कथं मम ॥
प्राप्तमित्येव मनसा चिंतामापेदिवांस्तथा ॥११०॥

ततो राजा प्रणम्यासौ नारदं पर्वतं तथा ॥
भवद्भ्यां किमिदं तत्र कृतं बुद्धिविमोहजम् ॥१११॥

स्वस्थौ भवंतौ तिष्ठेतां यथा कन्यार्थ मुद्यतौ ॥
एवमुक्तौ मुनिश्रेष्ठौ नृपमूचतुरुल्बणौ ॥११२॥

त्वमेव मोहं कुरुषे नावामिह कथंचन ॥
आवयोरेकमेषा ते वरयत्वेव माचिरम् ॥११३॥

ततः सा कन्यका भूयः प्रणिप्तयेष्टदेवताम् ॥
मायामादाय तिष्ठंतं तयोर्मध्ये समाहितम् ॥११४॥

सर्वाभरणसंयुक्त मतसीपुष्पसन्निभम् ॥
दीर्घबाहुं सुपुष्टांगं कर्णांतायतलोचनम् ॥११५॥

पूर्ववत्पुरुषं दृष्ट्वा मालां तस्मै ददौ हि सा ॥
अनंतरं हि सा कन्या न दृष्टा मनुजैः पुनः ॥११६॥

ततो नादः समभवत् किमेतदिति विस्मितौ ॥
तामादाय गतो विष्णुः स्वस्थानं पुरुषोत्तमः ॥११७॥

पुरा तदर्थमनिशं तपस्तप्त्वा वरांगना ॥
श्रीमती सा समुत्पन्ना सा गता च तथा हरिम् ॥११८॥

तावुभौ मुनिशार्दूलौ धिक्कृतावति दुःखितौ ॥
वासुदेवं प्रति तदा जग्मतुर्भवनं हरेः ॥११९॥

तावागतौ समीक्ष्याह श्रीमतिं भगवान्हरिः ॥
मुनिश्रेष्ठौ समायातौ गूहस्वात्मानमत्र वै ॥१२०॥

तथेत्युक्त्वा च सा देवी प्रहसंती चकार ह ॥
नारदः प्रणिपत्याग्रे प्राह दामोदरं हरिम् ॥१२१॥

प्रियं हि कृतवानद्य मम त्वं पर्वतस्य हि ॥
त्वमेव नूनं गोविंद कन्यां तां हृतवानासि ॥१२२॥

विमोह्यावां स्वयं बुद्ध्या प्रतार्य सुरसत्तम ॥
इत्युक्तः पुरषो विष्णुः पिधाय श्रोत्रमच्युतः ॥
पाणिभ्यां प्राह भगवान् भवद्भ्यां किमुदीरितम् ॥१२३॥

कामवानपि भावोयं मुनिवृत्तिरहो किल ॥
एवमुक्तो मुनिः प्राह वासुदेवं स नारदः ॥१२४॥

कर्णमूले मम कथं गोलांगूलमुखं त्विति ॥
कर्णमूले तमाहेदं वानरत्वं कृतं मया ॥१२५॥

पर्वतस्य मया विद्वन् गोलांगूलमुखं तव ॥
मया तव कृतं तत्र प्रियार्थं नान्यथा त्विति ॥१२६॥

पर्वतोऽपि तथा प्राह तस्याप्येवं जगादसः ॥
श्रृण्वतोरुभयोस्तत्र प्राह दामोदरो वचः ॥१२७॥

प्रियं भवद्भ्यां कृतवान् सत्येनात्मानमालभे ॥
नारदः प्राह धर्मात्मा आवयोर्मध्यतः स्थितः ॥१२८॥

धनुष्मानन्पुरुषः कोन तां हृत्वा गतवान्किल ॥
तच्छ्रुत्वा वासुदेवोऽसौ प्राह तौ मुनिसत्त्मौ ॥१२९॥

मायाविनो महात्मनो बहवः संति सत्तमाः ॥
तत्र सा श्रीमती नूनमदृष्ट्वा मुनिसत्तमौ ॥१३०॥

चक्रपाणिरहं नित्यं चतुर्बाहुरिति स्थितः ॥
तां तथा नाहमैच्छं वै भवद्भ्यां विदितं हि तत् ॥१३१॥

इत्युक्तौ प्रणिपत्यैनमूचतुः प्रीतिमानसौ ॥
कोऽत्र दोषस्तव विभो नारायण जगत्पते ॥१३२॥

दौरात्म्यं तन्नृपस्यैव मायां हि कृतवानसौ ॥
इत्युक्त्वा जग्मतुस्तस्मान्मुनीनारदपर्वतौ ॥१३३॥

अंबरीषं समासाद्य शापेनैनमयोजयत् ॥
नारदः पर्वतश्चैव यस्मादावामिहागतौ ॥१३४॥

आहूय पश्चादन्यस्मै कन्यां त्वं दत्तवानसि ॥
मायायोगेन तस्मात्त्वं तमो ह्यभिभविष्यति ॥१३५॥

तेन चात्मानमत्यर्थं यथावत्त्वं च वेत्स्यसि ॥
एवं शापेप्रदत्ते तु तमोराशिरथोत्थितः ॥१३६॥

नृपं प्रति ततश्चक्रं विष्णोः प्रादुरभूत् क्षणात् ॥
चक्रवित्रासितं घोरं तावुभौ तम अभ्यगात् ॥१३७॥

ततः संत्रस्तसर्वांगौ धावमानौ महामुनी ॥
पृष्ठतश्चक्रमालोक्य तमोराशिं दुरासदम् ॥१३८॥

कन्यासिद्धिरहो प्राप्ता ह्यावयोरिति वेगितौ ॥
लोकालोकांतमनिशं धावमानौ भयार्दितौ ॥१३९॥

त्राहित्राहीति गोविंदं भाषमाणौ भयार्दितौ ॥
विष्णुलोकं ततो गत्वा नारायण जगत्पते ॥१४०॥

वासुदेव हृषीकेश पद्मनाभ जनार्दन ॥
त्राह्यावां पुंडरीकाक्ष नाथोऽसि पुरुषोत्तम ॥१४१॥

ततो नारायणश्चिंत्य श्रीमाञ्छ्रीवत्सलांछनः ॥
निवार्य चक्रं ध्वांतं च भक्तानुग्रहकाम्यया ॥१४२॥

अंबरीषश्च मद्भक्तस्तथैतौ मुनिसत्तमौ ॥
अनयोरस्य च तथा हितं कार्यं मयाऽधुना ॥१४३॥

आहूय तत्तमः श्रीमान् गिरा प्रह्लादयन् हरिः ॥
प्रोवाच भगवान् विष्णुः शृणुतां म इदंवचः ॥१४४॥

ऋषिशापो न चैवासीदन्यथा च वरो मम ॥
दत्तो नृपाय रक्षार्थं नास्ति तस्यान्यथा पुनः ॥१४५॥

अंबरीषस्य पुत्रस्यनप्तुः पुत्रो महायशाः ॥
श्रीमान्दसरथो नाम राजा भवति धार्मिकः ॥१४६॥

तस्याहमग्रजः पुत्रो रामनामा भवाम्यहम् ॥
तत्र मे दक्षिणोबाहुर्भरतो नाम वै भवेत् ॥१४७॥

शत्रुघ्नो नाम सव्यश्च शेषोऽसौ लक्ष्मणः स्मृतः ॥
तत्र मां समुपागच्छ गच्छेदानीं नृपं विना ॥१४८॥

मुनिश्रेष्ठौ च हित्वा त्वमिति स्माह च माधवः ॥
एवममुक्तं तमो नाशं तत्क्षणाच्च जगाम वै ॥१४९॥

निवारितं हरेश्चक्रं यथापूर्वमतिष्ठत ॥
मुनिश्रेष्ठौ भयान्मुक्तौ प्रणिपत्य जनार्दनम् ॥१५०॥

निर्गतौ शोकसंतप्तौ ऊचतुस्तौ परस्परम् ॥
अद्यप्रभृति देहांतमावां कन्यापरिग्रहम् ॥१५१॥

न करिष्याव इत्युक्त्वा प्रतिज्ञाय च तावृषी ॥
योगध्यानपरौ शुद्धौ यथापूर्वं व्यवस्थितौ ॥१५२॥

अंबरीषश्च राजासौ परिपाल्य च मेदिनीम् ॥
सभृत्यज्ञातिसंपन्नो विष्णुलोकं जगाम वै ॥१५३॥

मानार्थमंबरीषस्य तथैव मुनिसिंहयोः ॥
रामो दाशथिर्भूत्वा नात्मवेदीश्वरोऽभवत् ॥१५४॥

मुनयश्च तथा सर्वे भृग्वाद्या मुनिसत्तमाः ॥
माया न कार्या विद्वद्भिरित्याहुः प्रेक्ष्यतं हरिम् ॥१५५॥

नारदः पर्वतश्चैव चिरं ज्ञात्वा विचेष्टितम् ॥
मायां विष्णोर्विनिंद्यैव रुद्रभक्तौ बभूवतुः ॥१५६॥

एतद्धि कथितंसर्व मया युष्माकमद्य वै ॥
अंबरीषस्य माहात्म्यं मायावित्वं च वै हरेः ॥१५७॥

यः पठेच्छृणुयाद्वापि श्रावयेद्वापि मानवः ॥
मायां विसृज्य पुण्यात्मा रुद्रलोकं स गच्छति ॥१५८॥

इदं पवित्रं परमं पुण्यं वेदैरुदीरितम् ॥
सायं प्रातः पठेन्नित्यं विष्णोः सायुज्यमाप्नुयात् ॥१५९॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे उत्तरभागे श्रीमत्याख्यानं नाम पंचमोऽध्यायः ॥५॥