उत्तरभागः - अध्यायः १४

सनत्कुमार उवाच ॥
पंच ब्रह्माणि मे नंदिन्नाचक्ष्व गणसत्तम ॥
श्रेयःकरणभूतानि पवित्राणि शरीरिणाम् ॥१॥

नंदिकेश्वर उवाच ॥
शिवस्यैव स्वरूपाणि पंच ब्रह्माह्वयानि ते ॥
कथयामि यथातत्त्वं पद्मयोनेः सुतोत्तम ॥२॥

सर्वलोकैकसंहर्ता सर्वलोकैकरक्षिता ॥
सर्वलोकैकनिर्माता पंचब्रह्मात्मकः शविः ॥३॥

सर्वेषामेव लोकानां यदुपादानकारणम् ॥
निमित्तकारणं चाहुस्स शिवः पंचधा स्मृतः ॥४॥

मूर्तयः पंच विख्याताः पंच ब्रह्माह्वयाः पराः ॥
सर्वलोकशरण्यस्य शिवस्य परमात्मनः ॥५॥

क्षेत्रज्ञः प्रथमा मूर्तिशिवस्य परमेष्ठिनः ॥
भोक्ता प्रकृतिवर्गस्य भोग्यस्येशानसंज्ञितः ॥६॥

स्थाणोस्तत्पुरुषाख्या च द्वितीया मूर्तिरुच्यते ॥
प्रकृतिः सा हि विज्ञेया परमात्मगुहात्मिका ॥७॥

अघोराख्या तृतीया च शंभोर्मूर्तिर्गरीयसी ॥
बुद्धेः सा मूर्तिरित्युक्ता धर्माद्यष्टांगसंयुता ॥८॥

चतुर्थी वामदेवाख्या मूर्तिः शंभोर्गरियसी ॥
अहंकारात्मकत्वेन व्याप्य सर्वं व्यवस्थिता ॥९॥

सद्योजाताह्वया शंभोः पचमी मूर्तिरुच्यते ॥
मनस्तत्त्वात्मकत्वेन स्थिता सर्वशरीरिषु ॥१०॥

ईशानः परमो देवः परमेष्ठी सनातनः ॥
श्रोत्रेंद्रियात्मकत्वेन सर्वभूतेष्ववस्थितः ॥११॥

स्थितस्तत्पुरुषो देवः शरीरेषु शरीरिणाम् ॥
त्वगिंद्रियात्मकत्वेन तत्त्वविद्भिरुदाहृतः ॥१२॥

अघोरोपि महादेवश्चक्षुरात्मतया बुधैः ॥
कीर्तितः सर्वभूतानां शरीरेषु व्यवस्थितः ॥१३॥

जिह्वेंद्रियात्मकत्वेन वामदेवोपि विश्रुतः ॥
अंगभाजामशेषाणामंगेषुं परिधिष्ठितः ॥१४॥

घ्राणेंद्रियात्मकत्वेन सद्योजातः स्मृतो बुधैः ॥
प्राणभाजां समस्तानां विग्रहेषु व्यवस्थितः ॥१५॥

सर्वेष्वेव शरीरेषु प्राणभाजां प्रतिष्ठितः ॥
वागिंद्रियात्मकत्वेन बुधैरीशान उच्यते ॥१६॥

पाणींद्रियात्मकत्वेन स्थितस्तत्पुरुषो बुधैः ॥
उच्यते विग्रहेष्वेव सर्वविग्रहधारिणाम् ॥१७॥

सर्वविग्रहिणां देहे ह्यघोरोपि व्यवस्थितः ॥
पादेंद्रियात्मकत्वेन कीर्तितस्तत्त्वेदिभिः ॥१८॥

पाय्विंद्रियात्मकत्वेन वामदेवो व्यवस्थितः ॥
सर्वभूतनिकायानां कायेषु मुनिभिः स्मृतः ॥१९॥

उपस्थात्मतया देवः सद्योजातः स्थितः प्रभुः ॥
इष्यते वेदशास्त्रज्ञैर्देहेषु प्राणधारिणाम् ॥२०॥

ईशानं प्राणिनां देवं शब्दतन्मात्ररूपिणम् ॥
आकाशजनकं प्राहुर्मुनिवृंदारकप्रजाः ॥२१॥

प्राहुस्तत्पुरुषं देवं स्पर्शतन्मात्रकात्मकम् ॥
समीरजनकं प्राहुर्भगवंतं मुनीश्वराः ॥२२॥

रूपतन्मात्रकं देवमघोरमपि घोरकम् ॥
प्राहुर्वेदविदो मुख्या जनकं जातवेदसः ॥२३॥

रसतन्मात्ररूपत्वात् प्रथितं तत्त्ववेदिनः ॥
वामदेवमपां प्राहुर्जनकत्वेन संस्थितम् ॥२४॥

सद्योजातं महादेवं गंधतन्मात्ररूपिणम् ॥
भूम्यात्मानं प्रशंसंति सर्वतत्त्वार्थवेदिनः ॥२५॥

आकाशात्मानमीशानमादिदेवं मुनीश्वराः ॥
परमेण महत्त्वेन संभूतं प्राहुरद्भुतम् ॥२६॥

प्रभुं तत्पुरुषं देवं पवनं पवनात्मकम् ॥
समस्तलोकव्यापित्वात्प्रथितं सूरयो विदुः ॥२७॥

अथार्चिततया ख्यातमघोरं दहनात्मकम् ॥
कथयंति महात्मानं वेदवाक्यार्थवेदिनः ॥२८॥

तोयात्मकं महादेवं वामदेवं मनोरमंम् ॥
जगत्संजीवनत्वेन कथितं मुनयो विदुः ॥२९॥

विश्वंभरात्मकं देवं सद्योजातं जगद्गुरुम् ॥
चराचरेकभर्तारं परं कविवरा विदुः ॥३०॥

पंचब्रह्मात्मकं सर्वं जगत्स्थारजंगमम् ॥
शिवानंदं तदित्याहुर्मुनयस्तत्त्वदर्शिनः ॥३१॥

पंचविंशतितत्तवात्मा प्रपंचे यः प्रदृश्यते ॥
पंचब्रह्मात्मकत्वेन स शिवो नान्यतां गतः ॥३२॥

पंचविंशतितत्त्वात्मा पंचब्रह्मात्मकः शिवः ॥
श्रेयोर्थिभिरतो नित्यं चिंतनीयः प्रयत्नतः ॥३३॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे उत्तरभागे पंचब्रह्मकथनं नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥