नभस्

{ nabhas }

प्राचीन चरित्रकोश

नभस् n.  ( सू. इ.) एक राजा । विष्णु, मत्स्य तथा पद्म के मत में यह नल का पुत्र था [पद्म. सृ.८] । भागवत तथा वायुपुराण में इसे नभ भी कहा है ।
नभस् II. n.  उत्तममनु का पुत्र ।
नभस् III. n.   ब्रह्मसावर्णि मन्वन्तर का एक ऋषि ।
नभस् IV. n.  ( सो. ऋक्ष.) एक राजा । वायुमत में यह ऊर्ज का पुत्र था ( संभव देखिये) ।

A Sanskrit English Dictionary

नभस्  n.  n. ( cf. नभ) mist, clouds, vapour ( esp. of the सोम), [RV.]; [AV.]; [ŚBr.]
   the sky or atmosphere ( du. heaven and earth, [AV.]), [MBh.]; [Kāv.] &c.
    ether (as an element), [BhP.]
नभस्  m.  m. ( [L.]) also title or epithet).">N. of a month in the rainy season (= श्रावण, july- august), [ŚBr.]; [Ragh.]; [Suśr.]
   the sun, [Naigh. i, 4]
    period of life, age, [L.]
नभस्  m.  m. clouds, rainy season, [L.]
घ्राण   the nose or smell (= ), [L.]
   a rope made of lotus fibres, [L.]
   a spitting- pot, [L.]
    also title or epithet).">N. of a prince ( son of नल and father of पुण्डरीक), [Ragh.]; [VP.]
नभस्   [ cf. Gk. νέφος, νεφέλη; Lat. nĕbula; Slav. nebo; high-German.">Germ. nëbul, nëbel, Nebel; Angl.Sax. nifol, ‘ dark.’]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

नभस् [nabhas]  n. n. [नह्यते मेधैः नह्-असुन् भश्चान्तादेशः; cf. [Uṇ. 4.21] ]
   The sky, atmosphere; [R.5.29;] नभश्च पृथिवीं चैव तुमुलो व्यनुनादयन् [Bg.1.19;] वनान्तरे तोयमिति प्रधाविता निरीक्ष्य भिन्नाञ्जनसंनिभं नभः [Ṛs.1.11.]
   A cloud.
    fog, vapour.
    water.
    period of life, age. -m.
   The rains or rainy season.
   The nose, smell.
  N. N. of the month of Śrāvaṇa ( corresponding to JulyAugust), ( said to be n. also in this sense); प्रत्यासन्ने नभसि दयिताजीवितालम्बनार्थी [Me.4;] [R.12.29;17.41;18.6;] [N.9.84;] श्रावणे तु स्यान्नभाः श्रावणिकश्च सः ak.; पञ्चमोऽयं तु संप्राप्तः नभाः श्यामनभाः शुभः [Śiva. B.26.57.]
   The fibres in the root of the lotus.
   A spitting- pot. (du.) both the worlds, heaven and earth. -Comp.
-अम्बुपः   the Chātaka bird.
-केतनः, -पान्थः   the sun,-क्रान्तिन् m. a lion.
-ग a.  a. going in the sky (as a star, god, bird &c.).
-गजः   a cloud.
-गति  f. f. soaring, flying.
-चक्षुस्  m. m. the sun.
    चमसः the moon.
    magic.
-चर a.  a. moving in the sky; निकामतप्ता विविधेन वह्निना नभश्चरेणेन्धनसंभृतेन सा [Ku.5.23.]
   (रः) a god or demi- god; नभश्चरैर्गीतयशाः स लेभे [R.18.6.]
   a bird.
    तलम् the atmosphere.
   the lower region of the sky; (लेभे) नभस्तलश्यामतनुं तनूजम् [R.18.6.]
-दुहः   a cloud.- दृष्टि a.
    blind.
    looking towards the sky.
-नदी   the celestial ganges.
-प्राणः    wind.
-मणिः   the sun.
-मण्डलम्   the firmament the atmosphere; नेदं नभोमण्डलमम्बुराशिः [S. D.1.] ˚दीप. the moon.
-योनिः   an epithet of Śiva.
-रजस्  n. n. darkness.- रूप a. gloomy, dark.
-रेणुः  f. f. fog- mist.
-लयः    smoke.- लिह् a. licking the sky, lofty, very high; cf. अलिह.- वटः atmosphere.
-वीथी   the sun's path.
-श्वासः    wind.- सद् m.
   a star. < b>-3 a god; अतीनिपज्ञान- निधिर्नभःसदः [Śi.1.11.]
-सरित्  f. f.
   the milky way.
-स्थली   the sky.
-स्पृश् a.  a. reaching the sky, lofty.

Shabda-Sagara

नभस्  m.  ( - भाः)
   1. The month Srāvana, ( july- august)
   2. A cloud.
   3. The rains, rainy season.
   4. smell.
   5. The fibres in the root of the lotus.
   6. A bird.
   7. A grey- headed man.
  n.  ( - भः) sky, atmosphere, ether or heaven.
    E. नभ् to injure, to be annihilated, (at the end of the world,) Unādi affix असुन्, or नह् to bind, and भ substituted for ह.

ROOTS:

नभ् असुन् नह् भ ह