सूर्ये तु विद्यया त्रय्या हविषाग्नौ यजेत माम् ।
आतिथ्येन तु विप्राग्र्ये गोष्वङ्ग यवसादिना ॥४३॥
सविता माझें अधिष्ठान । माझेनि तेजें विराजमान ।
जेणें तेजें जगाचे नयन । देखणे जाण होताती ॥३१॥
दीपु लाविल्या गृहाभीतरीं । तो प्रकाशु दिसे गवाक्षद्वारीं ।
तैसें माझें निजतेज अंतरीं । तें सूर्यद्वारीं प्रकाशे ॥३२॥
तो सविता मंडळमध्यवर्ती । जाण नारायण मी निश्चितीं ।
त्या मज सूर्याची उपास्ती । सौर सूक्ति त्रैविद्या ॥३३॥
ऋग्वेदादि वेद तीनी । साङ्ग सौरमंत्र जाणोनी ।
सूर्यसूक्तें संमुख पठणीं । पूजा सज्ञानीं करावी ॥३४॥
हे वैदिकी उपासकता । वेदज्ञांसीचि तत्त्वतां ।
नेणत्या योग्य नव्हे सविता । ऐसें सर्वथा न म्हणावें ॥३५॥
तत्काळ प्रसन्न होय सविता । ऐसी सुगम उपासकता ।
तुज सांगेन आतां । सावधानता अवधारीं ॥३६॥
सकळ वेदांची जननी । सकळ मंत्रांचा मुकुटमणी ।
ते गायत्री उत्तमवर्णी । सकळ ब्राह्मणीं जाणिजे ॥३७॥
तिचा अर्थ विचारितां । तीअधीन असे सविता ।
त्रिपदा त्रिकाळीं अर्घ्य देतां । त्रैविद्या तत्त्वतां त्या नांव ॥३८॥
अर्धमात्रा अर्धबिंबध्यान । त्रिपदा त्रिकाळीं अर्घ्यदान ।
तेणें संतोषे चिद्धन । आपणासमान भक्त करी ॥३९॥
हें प्रथम माझें अधिष्ठान । सूर्यपूजा याचि नांव जाण ।
आतां अग्निपूजेचें लक्षण । सांग संपूर्ण तें ऐक ॥१३४०॥
सर्वांगां मुख प्रधान । तें माझें मुख अग्नि जाण ।
ये अर्थी वेदशास्त्रपुराण । साक्षी संपूर्ण गर्जती ॥४१॥
ब्राह्मण माझे आवडते । माझे मुखीं होआवया सरते ।
म्यां लाविले अग्निसेवेतें । तेही तेथें चूकले ॥४२॥
घालूनि मजमुखीं अवदान । इंद्राय स्वाहा म्हणती जाण ।
कर्मकांडें ठकिले ब्राह्मण । शुद्ध मदर्पण चूकले ॥४३॥
केवळ मजमुखीं अर्पितां । आड आली त्यांची योग्यता ।
इंद्र यम वरुण सविता । नाना विकल्पता अवदानीं ॥४४॥
देवो देवी मीचि आहें । हेंही सत्य न मानिती पाहें ।
मजवेगळा विनियोग होये । नवल काये सांगावें ॥४५॥
जें जें सेविजे तिहीं लोकीं । तें तें अर्पे माझ्या मुखीं ।
हें न मनिजे याज्ञिकीं । कर्माविखीं विकल्पू ॥४६॥
विकल्पबुद्धि ब्राह्मण । अद्यापि संशयीं पडिले जाण ।
करूनि वेदशास्त्रपठण । शुद्ध मदर्पण न बोलिती ॥४७॥
माझें मुख वैश्वानर । येणें भावें विनटले नर ।
सांडूनि भेद देवतांतर । मजचि साचार अर्पिती ॥४८॥
त्याचें समिधेनीं मन तृप्त झालें । तेथही जरी हविर्द्रव्य आलें ।
तरी माझें निजसुख सुखावलें । सर्वस्व आपुलें त्यांसी मी दें ॥४९॥
मज नैराश्यतेची आस । त्यांच्या हाताची मी पाहें वास ।
त्यांलागीं सदा सावकाश । अल्पही ग्रास जैं देती ॥१३५०॥
त्यांचेनि हातें निर्विकल्पें । मद्भावें जें अग्नीस अर्पे ।
तृण काष्ठ तिळ तुपें । तें म्यां चिद्रूपें सेविजे ॥५१॥
यापरी अग्नीची उपास्ती । जे दुजे स्थानींची पूजास्थिती ।
सांगीतली म्यां तुजप्रती । ब्राह्मणभक्ती अवधारीं ॥५२॥
पूजेमाजीं अतिश्रेष्ठ जाण । शीघ्र मत्प्राप्तीचें कारण ।
ब्राह्मण माझें पूजास्थान । अतिगहन उद्धवा ॥५३॥
त्यांचिया भजनाची नवलपरी । आड पडावें देखोनि दूरी ।
मस्तक ठेवावा चरणावरी । चरणरज शिरीं वंदावे ॥५४॥
आवाहनविसर्जनेंवीण । शालिग्राम माझें अधिष्ठान ।
परी तें केवळ अचेतन । ब्राह्मण सचेतन मद्रूपें ॥५५॥
मी अव्यक्तरूप जनार्दन । तो मी व्यक्त ब्राह्मणरूपे जाण ।
धरातळीं असें मी नारायण । धरामर ब्राह्मण यालागीं ॥५६॥
ब्राह्मणमुखें वेदांसी महिमा । ब्राह्मणें यज्ञदानतपतीर्थगरिमा ।
ब्राह्मणें वेदासी परम प्रेमा । ब्रह्मत्व ब्रह्मा ब्राह्मणमुखें ॥५७॥
त्या ब्राह्मणांसी अपमानितां । अपमानिल्या यज्ञदेवता ।
वेदादि तपदानतीर्था । परब्रह्म तत्त्वतां अपमानिलें ॥५८॥
मज त्रिलोकीं नाहीं सांठवण । मजहूनि अधिक माझे ब्राह्मण ।
त्यामाजीं मी वेदरूप नारायण । सगळा जाण सांठवलों ॥५९॥
ब्राह्मणपद हृदयीं धरितां । मज आली परम पवित्रता ।
लक्ष्मी पायां लागे उपेक्षितां । चरणतीर्थ माथां शिवू धरी ॥१३६०॥
यालागीं ब्राह्मण पूज्य जाण । अंगें मी करीं चरणक्षालन ।
त्यांचें उच्छिष्ट मी काढीं आपण । पाड कोण इतरांचा ॥६१॥
मुख्य माझें अधिष्ठान । सर्वोपचारपूजास्थान ।
दान मान मिष्टान्न । विधिपूजन विप्रांचें ॥६२॥
एका नेमू शालिग्रामाचा । एका स्थावर लिंगाचा ।
एका नेमू गणेशाचा । एका सूर्याचा दर्शननेमू ॥६३॥
एका नेमू तुळसीचा । एका बांधिल्या अनंताचा ।
नित्य नेम ब्राह्मणाचा । सभाग्य तो भाग्याचा दुर्लभ ॥६४॥
नित्य नेमस्त द्विजपूजा । षोडशोपचार करी वोजा ।
माझे भक्तीचा तो राजा । आत्मा माझा तो एकू ॥६५॥
जो देवतांतरा नुपासित । जीवेंभावें ब्राह्मणभक्त ।
त्याचा चुकवूनियां अनर्थ । निजस्वार्थ मी कर्ता ॥६६॥
ऐसे जे ब्राह्मणभक्त । त्यांच्या पायीं पृथ्वी पुनीत ।
गंगा चरणतीर्थ वांछित । शिरीं वंदीत मी त्यांसी ॥६७॥
त्यांचे सेवेचा सेवक । मोलेंवीण मी झालों देख ।
ब्राह्मणसेवेचें मज सुख । अलोकिक अनिवार ॥६८॥
नित्यनेम द्विजपूजा । करी तो आवडे अधोक्षजा ।
त्यालागीं पसरूनि चारी भुजा । आलिंगनीं माजा जीव निवे ॥६९॥
ब्राह्मणांच्या स्नानप्रवाहतळीं । जेणें भावार्थें केली आंघोळी ।
कोटि अवभृथें पायांतळीं । तेणें तत्काळीं घातलीं ॥१३७०॥
ब्राह्मणचरणतीर्थ देखतां । पळ सुटे दोषदुरिता ।
तें भावार्थें तीर्थ घेतां । दोष सर्वथा निमाले ॥७१॥
जो कोणी नित्य नेमस्त । सेवी ब्राह्मणाचें चरणतीर्थ ।
तो स्वयें झाला तीर्थभूत । त्याचेनि पुनीत जड जीव ॥७२॥
त्या ब्राह्मणाचे ठायीं जाण । अभ्यंगादि सुमन चंदन ।
आसन भोजन धन धान्य । शक्तिप्रमाण पूजेसी ॥७३॥
ब्राह्मणासी प्रिय भोजन । दानीं श्रेष्ठ अन्नदान ।
निपजवूनियां मिष्टान्न । द्यावें भोजन मद्भावें ॥७४॥
एक हेळसूनि देती अन्न । एक उबगल्यासाठीं जाण ।
एक देती निर्भर्त्सून । एक वसवसोन घालिती ॥७५॥
तैसें न करावें आपण । ब्राह्मण माझें स्वरूप जाण ।
त्यांसी देऊनियां सन्मान । द्यावें भोजन यथाशक्ति ॥७६॥
अज्ञान अतिथि आल्या समयीं । खोडी काढूं नये त्याच्या ठायीं ।
तोही माझें स्वरूप पाहीं । अन्न ते समयीं अर्पावें ॥७७॥
अतिथि जातां परङ्मुख । त्यासवें जाय पुण्य निःशेख ।
अन्न द्यावें समयीं आवश्यक । नातरी उदक तरी द्यावें ॥७८॥
ब्राह्मण बैसवूनि पंक्ती । जे कोणी पंक्तिभेद करिती ।
ते मोलें पाप विकत घेती । त्यांसी अधोगती निश्चितीं ॥७९॥
ब्राह्मणसेवेलागीं जाण । काया वाचा मन धन ।
यथासामर्थ्यें अवंचन । अतिथिपूजन त्या नांव ॥१३८०॥
त्रिपदाजपें पवित्र पूर्ण । यालागीं वेदांचें निवासस्थान ।
ब्राह्मण माझें स्वरूप जाण । श्रेष्ठ अधिष्ठान पूजेचें ॥८१॥
ब्राह्मणआज्ञेलागीं जाण । अतिसादर ज्याचें मन ।
देणें देववणें दान । श्रद्धा संपूर्ण या नांव ॥८२॥
ब्राह्मणसेवा धनेंवीण । सर्वथा न घडे ऐसें न म्हण ।
सेवेसी श्रद्धा प्रमाण । उल्हास पूर्ण भजनाचा ॥८३॥
एकाची शरीरसेवा जाण । एकाचे वाचिक पूजन ।
एकाचें मानसिक भजन । दया पूर्ण द्विजाची ॥८४॥
ब्राह्मणभक्तिलागीं जाण । हर्षनिर्भर अंतःकरण ।
श्रद्धायुक्त उल्हासपूर्ण । आतिथ्य जाण या नांव ॥८५॥
यापरी ब्राह्मणभजन । तिसरे पूजेचें अधिष्ठान ।
हें सांगितलें जाण । गोशुश्रूषण तें एक ॥८६॥
जे गायीच्या कैवारा । घायें सहस्त्रबाहो केला पुरा ।
तीन सप्तकें वसुंधरा । मुख्य धुरा म्यां मारिल्या ॥८७॥
रामावतारीं अतिमहिमान । तैं न घडेचि गोषुश्रूषण ।
यालागीं गोकुळीं जाण । गायींचें सेवन म्यां केलें ॥८८॥
गायीचे सेवें झाली पुष्टी । बाळपणीं मारिले जेठी ।
कंस चाणूर मारिले हटी । बैसविला राज्यपटीं उग्रसेन ॥८९॥
गायीचे सेवेची अतिगोडी । तेणें माझी कीर्ति झाली चोखडी ।
फोडिली कंसाची बांदवडी । तोडिली बेडी पितरांची ॥१३९०॥
यालागीं गायीं आणि ब्राह्मण । माझा जाण जीवप्राण ।
माझे पूजेचें अधिष्ठान । सुलभ जाण इयें दोन्ही ॥९१॥
आपत्काळीं गोरक्षण । करी तो पढियंता मज जाण ।
त्यासवें मी आपण । गोरक्षण करीतसें ॥९२॥
गायीचे सेवेचें विधान । गोग्रास द्यावा जे तृण ।
करावें अंगकुरवाळण । इतुकेनि प्रसन्न मी होयें ॥९३॥
निर्लोभ गायीची सेवा । करितां माझी प्राप्ति उद्धवा ।
ऐक वैष्णवाची सेवा । पूजा सद्भावा विभागू ॥९४॥