श्रीभगवानुवाच -
गच्छोद्धव मयाऽऽदिष्टो, बदर्याख्यं ममाश्रमम् ।
तत्र मत्पादतीर्थोदे, स्नानोपस्पर्शनैः शुचिः ॥४१॥
गंभीरगिरा बोले श्रीकृष्ण । उद्धवा तुज जाहलें ब्रह्मज्ञान ।
तुटलें स्नेहपाशबंधन । तरी ममाज्ञा करीं गमन बदरिकाश्रमा ॥८७॥
त्या बदरिकाश्रमाचें महिमान । लोकसंग्रहार्थ संपूर्ण ।
तरावया जडमूढ जन । स्वमुखें श्रीकृष्ण सांगत ॥८८॥
तो बदरिकाश्रम माझें स्थान । तेथ नित्य माझें अनुष्ठान ।
तया स्थानाचें दूरदर्शन । करी निर्दळण कलिकल्मषा ॥८९॥
ज्या पर्वताचें स्पर्शन । मानवां करी परम पावन ।
जें बदरीचें नामस्मरण । विभांडी दारुण महादोषां ॥७९०॥
तेथेंही माझें पादोदक । अलकनंदा पवित्र देख ।
जिचेनि स्पर्शमात्रें लोक । होती अलौकिक पावन ॥९१॥
जेथ श्रद्धायुक्त करितां स्नान । जीवाचें तुटे भवबंधन ।
ज्यासी घडे आचमन । तो उद्धरे जाण पितरेंसीं ॥९२॥
ऐसें बदरिकाश्रम माझें जाण । अतिशयें परम पावन ।
म्हणसी कैं केलें त्वां तें स्थान । तरी ऐक तें कथन उद्धवा ॥९३॥
रजोगुणें सृजिले जन । ते जाहले भोगकर्मीं प्रवीण ।
भोगासक्तीं बुडतां पूर्ण । दों रुपीं जाण मी अवतरलों ॥९४॥
तम निरसी रविचंद्र पूर्ण । तैसा मी जाहलों नरनारायण ।
बदरिकाचलामाजीं जाण । केला संपूर्ण नित्योदयो ॥९५॥
भज्यपूज्यत्वें मी नारायण । नररुपें मीचि भक्त जाण ।
तेथ भक्ति वैराग्य ज्ञान । म्यां आचरोन प्रकाशिलें ॥९६॥
तो बदरिकाश्रम माझें स्थान । तेथें सर्वदा मी आपण ।
अद्यापि करितों अनुष्ठान । भक्तिज्ञानवैराग्यें ॥९७॥
नरनारायणस्थितीं । मी अवतरलों जे पर्वतीं ।
तेथ तोडिले बोरीऐशी मागुती । माझी निजभक्ती फांपाइली ॥९८॥
यालागीं ’बदरिकाश्रम’ । त्या स्थळासी म्यां ठेविलें नाम ।
तेथें फिटे भवभ्रम । यापरी परम पावन तें स्थळ ॥९९॥
त्या बदरिकाश्रमाप्रती । तुवां जावें गा निश्चितीं ।;
ऐसें उद्धवा कल्पिसी चित्तीं । मज काय तीर्थी विवंचू ॥८००॥
मोक्षाहीवरील भक्ती । तुवां अर्पिली माझे हातीं ।
तेणें मी जाहलों कृतकृत्यार्थी । म्हणसी मज तीर्थीं चाड नाहीं ॥१॥
तुज माझी आज्ञा प्रमाण । अवश्य तेथें करावें गमन ।
मग उद्धवें धरोनियां मौन । मस्तकीं वचन वंदिलें ॥२॥
सद्भावें करुनि नमन । घेतां बदरिकाश्रमदर्शन ।
तो नर होय नारायण । एवढें महिमान त्या स्थळाचें ॥३॥
उद्धवा तुझ्या ठायीं पूर्ण ज्ञान । ज्ञान असोनि माझें भजन ।
तुझेनि चरणस्पर्शें जाण । होईल पावन बदरिकाश्रम ॥४॥
ऐसें ऐकोनि श्रीकृष्णवचन । उद्धवासी आलें रुदन ।
धांवोनि वंदिले श्रीचरण । सर्वथा गमन करीन आतां ॥५॥
ब्रह्मशापाचें निर्दळण । उद्धवाचें चुकवावया जाण ।
श्रीकृष्णें प्रबोधोनि पूर्ण । करवी गमन बदरिकाश्रमा ॥६॥
उद्धव ज्ञानियाचें ज्ञानरत्न । त्यासी वांचवूनि श्रीकृष्ण ।
विस्तारावया निजज्ञान । करवी गमन बदरिकाश्रमा ॥७॥
चुकवावया ब्रह्मशाप दारुण । उद्धवासी ’विशाळीं’ गमन ।
अन्यथा जाहलिया ब्रह्मज्ञान । कृष्ण तीर्थाटन नेमीना ॥८॥
उद्धवासी भवबंधन । बाळपणींचि नाहीं जाण ।
हें जाणोनियां श्रीकृष्ण । ब्रह्मशापाभेण तीर्था धाडी ॥९॥
तीर्थयात्रेचा अभिप्रावो । हाचि निश्चितें निजभावो ।
जाणोनि देवाधिदेवो । मोकली उद्धवो बदरिकाश्रमा ॥८१०॥
उद्धवा तुज गेलिया तेथ । थोर लोकोपकार होईल सत्य ।
तुझेनि धर्में निश्चित । दीन समस्त उद्धरती ॥११॥
म्हणसी पावल्या तें तीर्थ । म्यां कैसें वसावें तेथ ।
तेही अर्थी लोकहितार्थ । तुज इत्यर्थ सांगेन ॥१२॥
उद्धवा तुझें जें आचरण । तोचि जनांसी उपदेश जाण ।
यालागीं वैराग्य-भक्ति-ज्ञान । स्वधर्माचरन सांडूं नको ॥१३॥
त्रिभुवनामाजीं सर्वथा । उद्धवा मज नाहीं कर्तव्यता ।
तोही मी लोकसंग्रहार्था । होय वर्तता निजधर्मीं ॥१४॥
तूं ऐसें म्हणसी आतां । ’त्रैलोक्य असे तुझ्या माथां ।
यालागीं लोकसंग्रहाथा । तूं होसी वर्तता स्वधर्मकर्मीं’ ॥१५॥
मी निजधामा जातों आपण । यालागीं माझी स्थिती पूर्ण ।
ते पूर्णता तुज म्यां अर्पिली जाण । लोकसंग्रहार्थ पूर्ण तूं विरक्त होईं ॥१६॥
अभेदभक्ती वैराग्य ज्ञान । स्वयें आचरोनि आपण ।
देखीं लावावे इतर जन । ’लोकासंग्रह’ जाण या नांव ॥१७॥
(संमतश्लोक-भगवद्गीता)
न बुद्धिभेदं जनयेदज्ञानां कर्मसंगिनाम् ।
जोषयेत्सर्वकर्माणि विद्वान्युक्तः समाचरन् ॥ (अ.३ श्लोक २६)*
उद्धवा माझिये ज्ञानप्राप्ती । तूं वंद्य जाहलासी त्रिजगतीं ।
तुझी जे आचरती स्थिती । तेचि लोकीं समस्तीं करिजेल ॥१८॥
आतां तुझेनि मिसें जाण । साडेतीं श्र्लोकींचें निरुपण ।
लोकसंग्रहार्थ सांगेन । तैसेंचि वर्तन करावें तुवां ॥१९॥
तुज पावलिया बदरिकाश्रमातें । तेथ विद्यमान बहुत तीर्थें ।
परी अलकनंदा मुख्य तेथें । जे नाशी दोषांतें दर्शनमात्रें ॥८२०॥