Dictionaries | References

सांख्य

   { sāṅkhya }
Script: Devanagari

सांख्य     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
noun  महर्षि कपिल कृत एक प्रसिद्ध दर्शन   Ex. सांख्य में प्रकृति तथा चेतन पुरुष ही जगत का मूल माना गया है ।
HOLO MEMBER COLLECTION:
षड्दर्शन
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
सांख्यशास्त्र सांख्यदर्शन सांख्य शास्त्र सांख्य दर्शन सांख्य-शास्त्र सांख्य-दर्शन
Wordnet:
benসাংখ্য
gujસાંખ્ય
kokसांख्य
oriସାଂଖ୍ୟ
panਸੰਖਿਆ
sanसाङ्ख्यम्
urdنظریہ مادیت , سانکھیہ

सांख्य     

सांख्य n.  अत्रि नामक वैदिक सूक्तद्रष्टा का पैतृक नाम (अत्रि देखिये) ।

सांख्य     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
noun  महर्शी कपिलाचें एक फामाद दर्शन   Ex. सांख्यांत सैम आनी चेतन पुरूशच जगाचें मूळ मानलां
HOLO MEMBER COLLECTION:
षड्दर्शन
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
सांख्यशास्त्र
Wordnet:
benসাংখ্য
gujસાંખ્ય
hinसांख्य
oriସାଂଖ୍ୟ
panਸੰਖਿਆ
sanसाङ्ख्यम्
urdنظریہ مادیت , سانکھیہ

सांख्य     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
One of the six Shástras,--the Sánkhya system of philosophy. 2 m One that follows, or that is studying, this Shástra.

सांख्य     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
n m  The Sankhya system of philosophy.

सांख्य     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
सांख्य  mfn. mfn. (fr.सं-ख्या) numeral, relating to number, [W.]
relating to number (in gram. as expressed by the case-terminations &c.), [Pat.]
rational, or discriminative, [W.]
सांख्य  m. m. one who calculates or discriminates well, (esp.) an adherent of the सांख्य doctrine, [CūlUp.] ; [MBh.] &c.
N. of a man, [Car.]
patr. of the Vedic ऋषिअत्रि, [Anukr.]
N. of शिव, [MBh.]
सांख्य  n. n. (accord. to some also m.) N. of one of the three great divisions of Hindū philosophy (ascribed to the sage कपिल [q.v.], and so called either from ‘discriminating’, in general, or, more probably, from ‘reckoning up’ or ‘enumerating’ twenty-five तत्त्वs [See तत्त्व] or true entities [twenty-three of which are evolved out of प्रकृति ‘the primordial Essence’ or ‘first-Producer’], viz.बुद्धि, अहंकार, the five तन्-मात्रs, the five महा-भूतs and मनस्; the twenty-fifth being पुरुष or Spirit [sometimes called Soul] which is neither a Producer nor Production [see विकार], but wholly distinct from the twenty-four other तत्त्वs, and is multitudinous, each separate पुरुष by its union with प्रकृति causing a separate creation out of प्रकृति, the object of the philosophy being to effect the final liberation of the पुरुष or Spirit from the fetters caused by that creation; the योग [q.v.] branch of the सांख्य recognizes a Supreme Spirit dominating each separate पुरुष; the तन्त्रs identify प्रकृति with the wives of the gods, esp. with the wife of शिव; the oldest systematic exposition of the seems to have been by an author called पञ्च-शिख [the germ, however, being found in the षष्टि-तन्त्र, of which only scanty fragments are extant]; the original सूत्रs were superseded by the of ईश्वर-कृष्ण, the oldest manual on the system that has come down to us and probably written in the 5th century A.D., while the -सूत्रs or Ś° and तत्त्व-समास, ascribed to the sage कपिल, are now thought to belong to as late a date as the 14th or 15th century or perhaps a little later), [ŚvetUp.] ; [MBh.] &c., [IW. 73 &c.] ; [RTL.]

सांख्य     

सांख्य [sāṅkhya] a.  a. [संख्यया निर्वृत्तम् अण्]
Relating to number.
Calculating, enumerating.
Discriminative.
Deliberating, reasoning, a reasoner; त्वं गतिः सर्वसांख्यानां योगिनां त्वं परायणम् [Mb.]
-ख्यः, -ख्यम्  N. N. of one of the six systems of Hindu philosophy, attributed to the sage Kapila; (this philosophy is so called because it 'enumerates' twentyfive Tattvas or true principles; and its chief object is to effect the final emancipation of the twenty-fifth Tattva, i.e. the Puruṣa or soul, from the bonds of this worldly existence the fetters of phenomenal creation by conveying a correct knowledge of the twenty-four other Tattvas and by properly discriminating the Soul from them. It regards the whole universe as a development of an inanimate principle called Prakṛiti q. v, while the Puruṣa is altogether passive and simply a looker-on. It agrees with the Vedānta in being synthetical and so differs from the analytical [Nyāya or] Vaiśeṣika; but its great point of divergence from the Vedānta is that it maintains two principles which the Vedānta denies, and that it does not admit God as the creator and controller of the universe, which the Vedānta affirms); सांख्यमिव कपिला- धिष्ठितम् K. -रूयः
A follower of the Sāṁkhya philosophy; ज्ञानयोगेन सांख्यानां कर्मयोगेण योगिनाम् [Bg.3.3;] 5.5.
An epithet of Śiva. -Comp.
-कारिका  N. N. of a collection of 72 verses by Īśvara-Kriṣṇa.
-प्रसादः, -मुख्यः   epithets of Śiva.

सांख्य     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
सांख्य  mfn.  (-ख्यः-ख्यी-ख्यं) See साङ्ख्य .

Related Words

सांख्य   सांख्य दर्शन   सांख्य शास्त्र   সাংখ্য   સાંખ્ય   साङ्ख्यम्   ସାଂଖ୍ୟ   ਸੰਖਿਆ   विन्ध्यवासक   सांख्यतत्त्वचन्द्रिका   सांख्यार्थसंख्यायिक   सांख्यालंकार   निरीश्वरसांख्यशास्त्र   सांख्यशास्त्र   ईश्वरकृष्ण   कपिलसांख्यप्रवचन   प्रसङ्गानुसङ्गेन   भूतसूक्ष्म   परिष्वङ्गिन्   शून्यपक्ष   अनुग्रहसर्ग   असत्प्रमुदित   कपिलभाष्य   प्रत्ययसर्ग   प्रपञ्चत्व   प्रमोदिता   सेश्वरसांख्य   स्वादूदकसमुद्र   लिङ्गज्येष्ठ   भूततन्मात्र   मिथ्याभिमान   मोटमान   दृष्टहानि   निरभिसंधान   तामसलीना   यावद्देहभाविन्   परिणामवाद   सांख्यप्रवचन   मध्यविवेकिन्   षड् उपशास्त्र   लोहलेख्य   उत्तमाम्भस्   आभिमानिक   अनुत्तमाम्भस्   अप्रमुदिता   अप्रसवधर्मिन्   सुपारा   वैकारिकबन्ध   प्रधानकारणवाद   प्रधानवादिन्   स्थूलभूत   लब्धातिशय   मिथ्याप्रत्यय   पाटलचक्षुस्   तत्त्वसमास   तन्मात्रसर्ग   रक्तपट   परपुरप्रवेश   सम्प्रतिभास   सांख्यदर्शन   सांख्यप्रवचनभाष्य   महातत्त्व   सदाप्रमुदित   षष्टितन्त्र   अनुष्ठानशरीर   अमूढ   प्रधानत्व   प्रमोदमान   प्रमोदमाना   सुमरीचिका   सेश्वर   स्पर्शनक   पारपार   दक्षिणाबन्ध   नारीक   तन्त्रान्तरीय   तारतार   तारयन्ती   विषमव्याप्तिक   मनुष्यशृङ्ग   सत्प्रमुदिता   समीक्ष्य   षट् शास्त्रें   षड् दर्शनें   सुनेत्रा   षड्दर्शन   अवेद्या   अन्यथाख्याति   अभिबुद्धि   शब्दविशेष   प्रधानक   बुद्धितत्त्व   सलिला   सात्त्विकी   षटशास्त्रें   वस्तुस्थिति   अव्यापारी   सामान्यतोदृष्ट   प्राधानिक   बहिर्विकार   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP