शौनक उवाच
अश्वत्थाम्नोपसृष्टेन ब्रह्माशीष्णोरुतेजसा ।
उत्तराया हतो गर्भ ईशेनाजीवितः पुनः ॥१॥
तस्य जन्म महबुद्धेः कर्माणि च महात्मनः ।
निधनं च यथैवासीत्स प्रेत्य गतवान यथा ॥२॥
तदिदं श्रुतुमिच्छामो गदितुं यदि मन्यसे ।
ब्रुहि नह श्रद्दधानानां यस्य ज्ञानमदाच्छुकः ॥३॥
सुत उवाच
अपीपलद्धर्मराजः पितृवद रंजयन प्रजाः ।
निःस्पृहः सर्वकामेभ्यः कृष्णपादाब्जसेवया ॥४॥
सम्पदः क्रतवो लोका महिषी भ्रातरो मही ।
जम्बुर्द्वीपाधिपत्यं च यशश्च त्रिदिवं गतम ॥५॥
किं ते कमः सुरस्पार्हा मुकुन्दामनसो द्विजाः ।
अधिजह्रुर्मुदं राज्ञः क्षुधितस्य यथेतरे ॥६॥
मातुर्गर्भगतो वीरः स तदा भृगुनन्दन ।
ददर्श पुरुषं काचिद्दह्नामनोऽस्त्रतेजसा ॥७॥
अंगुष्ठमात्रममलं स्फुरत्पुरटमौलिनम ।
अपीच्यदर्शनं श्यामं तडिद्वासमसमच्युतम ॥८॥
श्रीमद्दीर्हचतुर्बाहुं तत्पका चनकुण्डलम ।
क्षतजाक्षं गदापाणिमात्मनः सर्वतोदिशम ।
परिभ्रमन्तमुल्काभां भ्रामयन्तं गदा मुहुः ॥९॥
अस्त्रतेजः स्वगदया नीहारमिव गोपतिः ।
विधमन्तः संनिकर्षे पर्यैक्षत क इत्यसौ ॥१०॥
विधुय तदमेयात्मा भगवान्धर्मगुब विभु ।
मिषतो दशमास्यस्य तत्रैवान्तर्दधे हरिः ॥११॥
ततः सर्वगुणोदर्कें सानुकुलग्रहोदये ।
जज्ञे वंशधरः पाण्डॊर्भूयः पाण्डुरिवौजसाः ॥१२॥
तस्य प्रीतमना राजा विप्रैर्धौम्यकृपादिभिः ।
जातकं कारयामास वाचयित्वा च मंगलमा ॥१३॥
हिरण्यं गां महीं ग्रामान हस्त्यश्वान्नुपतिर्वरान ।
प्रादात्सवन्नं विप्रेभ्यः प्रजातीर्थे स तीर्थिवित ॥१४॥
तमूचुर्बाह्मणस्तुष्टा राजांन प्रश्रयन्वितम ।
एष ह्यास्मिन प्रजातन्तौ पुरुणां पौरवर्षभः ॥१५॥
दैवेनाप्रतिद्यातेन शुक्लेन संस्थामुपेयुषि ।
रातो वोऽनुग्रहार्थाय विष्णुंना प्रभुविष्णुना ॥१६॥
तस्मान्नाम्रा विष्णुरात इति लोके बृहच्छृवाः ।
भविष्यति न संदेहो महाभागवतो महान ॥१७॥
युधिष्ठिर उवाच
अप्येष वंश्यान राजर्षीन पुण्यश्लोकान महात्मनः ।
अनुवर्तिता स्विद्यशसा साधुवादेन सत्तमाः ॥१८॥
ब्राह्मणा ऊचुः
पार्थ प्रजाविता साक्षादिक्ष्वाकुरिव मानवः ।
ब्राह्मण्यः सत्यसंधश्व रामो दाशरथिर्यथा ॥१९॥
एष दाता शरण्यश्च यथा ह्रौशीनरः शिबिः ।
यशोवितनिता स्वानां दौष्यन्तिरिव यज्वनाम ॥२०॥
धन्विनामग्रणीरेष तुल्यश्चार्जुनयोर्द्वयोः ।
हुताश इव दुर्धर्षः समुद्र इव दुस्तरः ॥२१॥
मृगेन्द्र इव विक्रान्तो निषेव्यो हिमवानिव ।
तितिक्षुर्वसुधेवासी सहिष्णुः पितराविव ॥२२॥
पितामहसमः साम्ये प्रसादे गिरिशोपमः ॥
आश्रयः सर्वभुतांना यथा देवो रमाश्रयः ॥२३॥
सर्वसद्रुणमाहात्म्ये एष कृष्णमनुव्रतः ।
रन्तिदेव इवोदारो ययातिरिव धार्मिकः ॥२४॥
ध्रुत्या बलिरामः कृष्णे प्रह्लद इव सदगुहः ।
आहर्तैषोऽश्वमेधानां वृद्धांना पर्युपासकः ॥२५॥
राजर्षींणां जनयिता शास्त्रा चोप्तथगामिनाम ।
निग्रहीता कलेरेष भुवो धर्मस्य कारणात ॥२६॥
तक्षकादात्मनो मृत्युं द्विजपुत्रोपसर्जितात ।
प्रपत्स्यत उपश्रुत्य मुक्तसंगः पदं हरेः ॥२७॥
जिज्ञांसितात्मयाथात्म्ये मुनेर्व्याससुतादसौ ।
हित्वेदं नूपं गंगायां यास्यात्यद्धाकृतोभयम ॥२८॥
इति राज्ञ उपादिश्य विप्रा जातककोविदाः ।
लब्धापचितयः सर्वे प्रतिजग्मुः स्वकान गृहान ॥२९॥
स एष लोके विख्यातः परिईक्षिदिति यत्प्रभुः ।
गर्भे दृष्टमनुध्यायन परीक्षेत नरेष्विह ॥३०॥
स राजपुत्रो ववृद्धे आशु शुक्ल इवोडुपः ।
आपूयमाणः पितृभिः काष्ठाभिरिव सोऽन्वहम ॥३१॥
यक्ष्यमाणोऽश्वमेधेन ज्ञातिद्रोहजिहासया ।
राजालब्धधनो दध्यावन्यत्र करदन्डयोः ॥३२॥
तदभिप्रेतमालक्ष्य भ्रातरोऽच्युतचोदिताः ।
धन प्रहीणमजहृरुदीच्यां दिशिः भुरिशः ॥३३॥
तेन सम्भृतसम्भारो धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः ।
वाजिमेधैस्त्रिभिर्भीतो यज्ञैः समयजब्द्धरीम ॥३४॥
आहूतो भगवान राज्ञा याजयित्वा द्विजैर्नूपम ।
उवास कतिचिन्मासान सुहृदां प्रियकाम्यया ॥३५॥
ततो राज्ञाभ्यनुज्ञातः कृष्णया सह बन्धुभिः ।
ययौ द्वारवतीं ब्रह्मान सार्जुनो यदुभिर्वृत्तः ॥३६॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितांयां प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने परीक्षिज्जमाद्युत्कर्षो नाम द्वदशोऽध्यायः ॥१२॥