सूत उवाच
तत्र गोमिथूनं राजा हन्यमानमनाथवत ।
दण्डहस्तं च वृषलं ददृशे नूपलात्र्छनम ॥१॥
वृषं मृणालधवलं मेहन्तमिव बिभ्यतम ।
वेपमानं पदैकेन सीदन्तं शुद्रताडितम ॥२॥
गां च धर्मदुधां दीनां भृशं शुद्रपदहताम ।
विवत्सां साश्रुवदना क्षामां यवसमिच्चतीम ॥३॥
पप्रच्छ रथामारुढः कार्तस्वरपरिच्छदम ।
मेघगम्भीरया वाचा समारोपितकार्मुकः ॥४॥
कस्त्वं मच्छरणे लोके बलाद्धंस्यबलान बली ।
नरदेवोऽसि वेषेण नटवत्कर्मणाद्विजः ॥५॥
यस्त्वं कृष्णे गते दुरं सह गाण्डीवधन्वना ।
शोच्योऽस्यशोच्यान रहसि प्रहरन वधमर्हसि ॥६॥
त्वं वा मृणालधवलः पादैर्न्यूनः पद चरन ।
वृषरुपेण किं कश्चिद देवो नः परिखेदयन ॥७॥
न जातू पौरवेन्द्राणां दोर्दण्डपरिरम्भिते ।
भुतलेऽनुपतन्त्यस्मिन विना ते प्राणिनां शुचः ॥८॥
मा सौरभेयानुशुचो व्येतू ते वृषलाद भयम ।
मा रोदीरम्ब भद्रं ते खलांना मयि शास्तदि ॥९॥
यस्य राष्ट्रे प्रजाः सर्वास्त्रस्यन्ते साध्व्यसाधुभिः ।
तस्य मत्तस्य नश्यन्ति कीर्तिरायुर्भगो गतिः ॥१०॥
एष राज्ञां परो धर्मो ह्यार्तानामार्तिनिग्रहः ।
अत एनं वधिष्यामि भुतद्रुहृमसत्तमम ॥११॥
कोऽवृश्चत तव पादांस्त्रीन सौरर्भय चतूष्पद ।
मा भूवस्त्वांदृशा राष्ट्रे राज्ञां कृष्णानुवर्तिनाम ॥१२॥
आख्याहि वृष भद्रं वः साधुनामकॄतागसाम ।
आत्मवैरुप्यकर्तारं पार्थाना कीर्तिदुषणम ॥१३॥
जनेऽनागस्यघं युत्र्जनं सर्वतोऽस्य न मदृभयम ।
साधुनां भद्रमेअ स्यादसाधुदमने कृते ॥१४॥
अनागस्स्विह भुतेषु य आगस्कृन्निरंकुशः ।
आहर्तास्ति भुजं साक्षादमर्त्यस्यापि सांगदम ॥१५॥
राज्ञो हि परमो धर्म स्वधर्मस्थानुपानम ।
शासतोऽन्यान यथाशास्त्रमनापद्यत्पथानिह ॥१६॥
धर्म उवाच
एतद वः पाण्डवेयानां युक्तमार्ताभव वचः ।
येषा गुणगणैः कृष्णो दौत्यादौ भगवान कृतः ॥१७॥
न वयं क्लेशाबीजानि यतः स्युः पुरुषर्षभ ।
पुरुषं तं विजानीमो वाक्य भेदविमोहिताः ॥१८॥
केचिद विकल्पवसना आहुरात्मानमात्मनः ।
दैवमन्ये परे कर्म स्वभावमपरे प्रभुम ॥१९॥
अप्रतर्क्यादनिर्देश्यदिति केष्वपि निश्चयः ।
अत्रानुरुपं राजर्षे विमृश स्वमनीषया ॥२०॥
सूत उवाच
एवं धर्मे प्रवदति स सम्राड द्विजसत्तम ।
समाहितेन मनसा विखेदः पर्यचष्ट तम ॥२१॥
राजोवाच
धर्म ब्रवीषि धर्मोऽसि वृषरूपधृक ।
यदधर्मकृतः स्थान सुचकस्यापि तद्भवेत ॥२२॥
अथवा देवमायाया नुनं गतिरगोचरा ।
चेतसो वचसश्चापि भुतानामिति निश्चयः ॥२३॥
तपः शौचं दया सत्यमिति पादाःकृते कृताः ।
अधर्माशैस्त्रयो भग्नाः स्मयसंगमदैस्तव ॥२४॥
इदानीं धर्म पादस्ते सत्यं निर्वर्तयेद्यतः ।
तं जिघृक्षत्यधर्माऽयमनृतेनैधितः कलिः ॥२५॥
इयं च भूर्भगवता न्यासितोरुभरा सती ।
श्रीमद्भिस्तत्पदन्यासैः सर्वतः कृतकौतूका ॥२६॥
शोचत्यश्रुकला साध्वी दुर्भवोज्झिताधुना ।
अब्रह्याण्या नॄपव्याजाः शुद्रा भोक्ष्यन्ति मामिति ॥२७॥
इति धर्म महीं चैव सान्त्वयित्वा महारथः ।
निशातमाददे खंग कलयेऽधर्महेतवे ॥२८॥
तं जिघासुमभिप्रेत्य विहाय नृपलात्र्छनम ।
तत्पादमुलं शिरसा समगाद भयविह्वलः ॥२९॥
पतितं पादयोर्वीक्ष्य कृपया दीनवत्सलः ।
शरण्यो नावधीच्छलोक्य आह चेद हसन्निव ॥३०॥
राजोवाच
न ते गुडाकेशयशोधराणां बद्धात्र्जलेर्वै भयमस्ति किंचित ।
न वर्तितव्यं भवता कथंचन क्षेत्रे मदीये त्वमधर्मबन्धु ॥३१॥
त्वां वर्तमान नरदेवदेहे ष्वनु प्रवृत्तोऽयमधर्मपुगः ।
लोभोऽनृतं चौर्यमनार्यमंहो ज्येष्ठा च माया कलहश्च दम्भः ॥३२॥
न वर्तितव्यं तदधर्मबन्धो धर्मेण सत्येन च वर्तितव्ये ।
ब्रह्मावर्ते यत्र यजन्ति यज्ञै र्यज्ञेश्वरं यज्ञवितानविज्ञाः ॥३३॥
यस्मिन हरिर्भगवानिज्यमान इज्यामुर्तिर्यजतां शं तनोति ।
कामानमोघान स्थिरजंगमाना मन्तर्बाहिर्वायुरिवैष आत्मा ॥३४॥
सुत उआच
परिक्षितैवमादिष्टः स कलिर्जातवेपथूः ।
तमुद्यातासिमाहेदं दण्डपाणिमिवोद्यतम ॥३५॥
कलिरुवाच
यत्र क्वचन वत्स्यामि सार्वभौम तवाज्ञया ।
लक्षये तत्र तत्रापि त्वामात्तेषुशरासनम ॥३६॥
तन्मे धर्मभुतां श्रेष्ठ स्थान निर्देष्टुमर्हसि ।
यत्रैण नियतो वत्स्य आतिष्ठंस्तेऽनुशासनम ॥३७॥
सुत उवाच
अभ्यर्थितस्तदा तस्मै स्थानादि कलये ददौ ।
द्युतं पानण स्त्रियः सुना यत्राधर्मश्चतूर्विधः ॥३८॥
पुनश्च याचमानाय जातरुपमदात्प्रभुः ।
ततोऽनृतं मदं कामं रजो वैरं च पंचमम ॥३९॥
अमुनि पंच स्थानानि ह्याधर्मप्रभवः कलिः ।
औत्तरेयेण दत्ताणि न्यवसत तन्निदेशकृतः ॥४०॥
अथैतानि न सेवित बुभुषुः पुरुषःक्वचित ।
विशेषतो धर्मशीलो राजा लोकपतिर्गुरुः ॥४१॥
वृषस्य नष्टस्त्रीन पादान तपः शौचं दयामिति ।
प्रतिसंदध आश्वास्य महीं च समवर्धयत ॥४२॥
स एष एतर्ह्याध्यास्त आसनं पार्थिवोचितम ।
पितामहेनोपन्यस्तं राज्ञारण्य्तं विविक्षता ॥४३॥
आस्तेऽधुना स राजर्षिः कौरवेन्द्रश्रियोल्लसन ।
गजाह्वयो महाभागश्चक्रवर्ती बृहच्छ्रवाः ॥४४॥
इत्थम्भूतनुभावोऽयमभिमन्युसुतो नॄपः ।
यस्य पालयतः क्षोणीं युयं सत्राय दीक्षिताः ॥४५॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमंहंस्या संहितायां प्रथमस्कन्धे कलिनिग्रहो नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥१७॥