श्रीगणेशाय नमः ॥
चित्तउंदरावर बैसुनी ॥ संसारसिंदुरासुरमर्दिनी ॥ भक्तआनंदकंद खाणी ॥ हेरंबकृष्णावेणी जी ॥१॥
नमोनि तिजला अहो श्रोते ॥ तुम्हा सांगतो व्यासजन्म ते ॥ सकळ सुखाचेचि जे पुरते ॥ भांडवल निश्चये ॥२॥
उत्तंक याज्ञवल्क्या ॥ पराशराची धर्मजाया ॥ शापे पतीचे आपुली काया ॥ टाकी योगबळे हो ॥३॥
पुढे भारद्वाज ऋषी ॥ स्नानासि आला कृष्णावेणीसी ॥ पंचशरे तव तन्मानसी॥ केला प्रवेश अवचित ॥४॥
तदा तयाचे रेत जळी ॥ पडतांचि गिळी मासोळी ॥ गर्भ राहिला तये वेळी ॥ दैवयोगे मुनी हो ॥५॥
जाळे टाकोनि धीवरे ॥ तिला धरोनि कापिली शस्त्रे ॥ तव अकस्मात पाहिली नेत्रे ॥ कन्या उदरी तियेचे ॥६॥
मग नेवोनि आपुले घरी ॥ नाम ठेविले मत्स्योदरी ॥ हर्ष माइना धीवरांतरी ॥ सुंदरी ती पाहुनी ॥७॥
धीवराचे अन्न उदक ॥ कदा न घे ती कन्यका ऐक ॥ कंद सेवोनि शमवी भूक ॥ राहे कृष्णातटींचि ॥८॥
दैवयोगे तिचे शरीरी ॥ सुटे मत्स्यगंध भारी ॥ मत्स्यगंधा अशी वैखरी ॥ म्हणोनि पडे तियेसी ॥९॥
ऐसे पाळिता तिला कोळी ॥ घरी तयाचे यौवना आली ॥ तदा तयाने बहुत शोधिली ॥ स्थळे कन्येसी आपुले ॥१०॥
परी तियेचे स्वरूप जैसे ॥ तैसे वराचे कोठे न दिसे ॥ तदा पिता म्हणे कैसे ॥ देव निद्रिस्त जाहले ॥११॥
मत्स्यगंधिका कृष्णातीरी ॥ तपे देहासि कृश करी ॥ दुःख देखोनि ते अंतरी ॥ सदय पराशर होतसे ॥१२॥
वचन दिधले सत्यवतीसी ॥ ते आठवे निजमानसी ॥ सत्य करावे आता तयासी ॥ म्हणोनि तेथे पातला ॥१३॥
मत्स्यगंधेसि म्हणे तिजला ॥ घेवोनि नावेत ने कडेला ॥ बरे बोलोनि ती अबला ॥ तया नावेत बैसवी ॥१४॥
मग हाकोनि ती नाव ॥ मध्यभागी आणिली तव ॥ मत्स्यगंधेसि विप्रराव ॥ इच्छी भोगावयासी ॥१५॥
म्हणे वृक्षावीण वल्ली ॥ शोभे अशी कधी पाहिली ॥ काया तुझी तशी सुकली ॥ नरालिंगन न होता ॥१६॥
ऐसे बोलोनि पराशर ॥ धरी तात्काळ तिचा कर ॥ तदा सुटे सुगंध फार ॥ शरीरकांतीहि पालटे ॥१७॥
पूर्वजन्मीचे होवोनि ज्ञान ॥ करी मुनीला शीघ्र नमन ॥ पराशरही आलिंगन ॥ देवोनि रममाण जाहला ॥१८॥
अमोघ वीर्यस्खलन होता ॥ वाटे आनंद तिचे चित्ता ॥ गर्भी हरीतेहि देखिता ॥ ऋषी सानंद होतसे ॥१९॥
पराशराचे तपोबळे ॥ श्रीहरीचे जन्म जाहले ॥ वेद जेणे विभागिले ॥ व्यास तोचि जाण हा ॥२०॥
तदा पराशर तीर्थाटण ॥ कराया निघे ते देखुन ॥ चकित होवोनि धरी चरण ॥ व्यासजननी तयाचे ॥२१॥
म्हणे टाकोनि मला तूते ॥ जाणे उचित की सांग दिसते ॥ केले नष्टही कौमार्याते ॥ नाते पतीचे न सोडी ॥२२॥
जरी सोडिसी तरी आता ॥ करी कुमारी मज तत्वता ॥ जेणे वरीलचि भूमिपाता ॥ दुःखहर्ता यापरी ॥२३॥
यापरी करिता तिने विनंती ॥ म्हणे पराशर तदा तीप्रती ॥ जे का तुवा इच्छिले चित्ती ॥ तैसेचि होईल नान्यथा ॥२४॥
म्हणे ऋषीला शिवनंदन ॥ जेथे व्यासनारायण ॥ प्रगटे कृष्णातटी पावन ॥ व्यासतीर्थ जाण ते ॥२५॥
स्नान करोनी व्यासतीर्थी ॥ खलखलेश्वरा जे चिंतिती ॥ ज्ञान निर्मल ते लाधती ॥ खलखलेश्वरकृपेने ॥२६॥
आतापुढे उत्तंक ऋषी ॥ काय सांगेल याज्ञवल्क्यासी ॥ तेचि सांगेन मी तुम्हासि ॥ म्हणे शिवाचा आत्मज ॥२७॥
कृष्णकथा इक्षुदंड ॥ चाखोनि पाहता रस उदंड ॥ पावाल तृप्ति तेणे अखंड ॥ चाळिसावा अध्याय हा ॥२८॥
इति स्कंदपुराणे श्रीकृष्णामाहात्म्ये व्यासोत्पत्तिकथनंवर्णनं नाम ऽध्यायः ॥४०॥