आचारकाण्डः - अध्यायः ७३
विष्णू पुराणाचा एक भाग असलेल्या गरूड पुराणात मृत्यूनंतरच्या स्थितीबद्दलची चर्चा आहे, शिवाय श्रद्धाळू हिंदू धर्मीयांमध्ये मृत्यूनंतर जी विविध क्रिया कर्मे केली जातात, त्याला गरूडपुराणाची पार्श्वभूमी आहे.
॥सूत उवाच ॥
वैदूर्य्यपुष्परागाणां कर्केते भीष्मके वदे ॥
परीक्षां ब्रह्मणा प्रोक्तां व्यासेन कथितां द्विजा ॥१॥
कल्पान्तकालक्षुबिताम्बुराशेर्निर्ह्रादकल्पाद्दितिजस्य नादात् ॥
वैदूर्य्यमुत्पन्नमनेकवर्णं शोभाभिरामद्युतिवर्णबीजम् ॥२॥
अविदूरे विदूरस्य गिरेरुत्तुङ्गरोधसः ॥
कामभूतिकसीमानमनु तस्याकरो भवेत् ॥३॥
तस्य नादसमुत्थत्वादाकरः सुमहागुणः ॥
अभूदुत्तरीतो लोके लोकत्रयविभूषणः ॥४॥
तस्यैव दानवपतेर्निनदानुरूपाः प्रवृट्पयोदवरदर्शित चारुरूपाः ॥
वैदूर्य्यरत्नमणयो विविधावभासस्तस्मात्स्फुलिङ्गनिवहा इव संबभूवुः ॥५॥
पद्मरागमुपादाय मणिवर्णा हि ये क्षितौ ॥
सर्वांस्तान्वर्णशोभाभिर्वैदूर्य्यमनुगच्छति ॥६॥
तेषां प्रधानं शिखिकण्ठनीलं यद्वा भवेद्वेणुदलप्रकाशम् ॥
चाषाग्रपक्षप्रतिमश्रियो ये न ते प्रशस्ता मणिशास्त्रविद्भिः ॥७॥
गुणवान्वैदूर्य्यमणिर्योजयति स्वामिनं परंभा (भो) ग्यैः ॥
दोषैर्युक्तो दोषैस्तस्माद्यत्नात्परीक्षेत ॥८॥
गिरिकाचशिशुपालौ काच स्फटिकाश्च धूमनिर्भिन्नाः ॥
वैदूर्य्यमणेरेते विजातयः सन्निभाः सन्ति ॥९॥
लिख्याभावात्काचं लघुभावाच्छैसुपालकं विद्यात् ॥
गिरिकाचसदीप्तित्वात्स्फटिकं वर्णोज्ज्वलत्वेन ॥१०॥
यदिन्द्रनीलस्य महागुणस्य सुवर्णसंख्याकलितस्य मूल्यम् ॥
तदेव वैदूर्य्यमणेः प्रदिष्टं पलद्वयोन्मापि तगौरवस्य ॥११॥
जात्यस्य सर्वेऽपि मणेस्तु यादृग्विजातयः सन्ति समानवर्णाः ॥
तथापि नानाकरणानुमेयभेदप्रकारः परमः प्रदिष्टः ॥१२॥
सुखोपलक्ष्यश्च सदा विचार्य्यो ह्ययं प्रभेदो विदुषा नरेण ॥
स्नेहप्रभेदो लघुता मृदुत्वं विजातिलिङ्गं खलु सार्वजन्यम् ॥१३॥
कुशलाकुशलैः प्रपूर्य्यमाणाः प्रतिबद्धाः प्रतिसत्क्रियाप्रयोगैः ॥
गुणदोषसमुद्भवं लभन्ते मणयोऽर्थोन्तरमूल्यमेव भिन्नाः ॥१४॥
क्रमशः समतीतवर्त्तमानाः प्रतिबद्धा मणिबन्धकेन यत्नात् ॥
यदि नाम भवन्ति दोषहीना मणयः षड्गुणमाप्नुवन्ति मूल्यम् ॥१५॥
आकरान्समतीतानामुदधेस्तीरसन्निधौ ॥
मूल्यमेतन्मणीनां तु न सर्वत्र महीतले ॥१६॥
सुवर्णो मनुना यस्तु प्रोक्तः षोडशमाषकः ॥
तस्य सप्ततितमो भागः संज्ञारूपं करिष्यति ॥१७॥
शाणश्चतुर्माषमानो माषकः पंचकृष्णलः ॥
पलस्य दशमो भागो धरणः परिकीर्त्तितः ॥१८॥
इत्थं मणिविधिः प्रोक्तो रत्नानां मूल्यनिश्चये ॥१९॥
इति श्रीगारुडे महापुराणे पूर्वखण्डे प्रथमांशाख्ये आचारकाण्डे वैदूर्य्यपरीक्षणं नाम त्रिसप्ततितमोऽध्यायः ॥७३॥
N/A
References : N/A
Last Updated : November 11, 2016
TOP