आतां तप्तकृच्छ्र सांगतो.
अथतप्तकृच्छ्रः याज्ञवल्क्यः तप्तक्षीरघृतांबूनामेकैकंप्रत्यहंपिबेत् । एकरात्रोपवासश्चतप्तकृच्छ्र उदाह्रतः अयंचदिनचतुष्टयसाध्यः कृच्छ्रः मिताक्षरायांतु अयंमहातप्तकृच्छ्रइत्युक्तम् । तप्तकृच्छ्रस्तुद्विरात्रसाध्यइत्यप्युदीरितम् । तप्तक्षीरघृतांबुभिः समस्तैरेकदिनंवर्तेतएकाहउपवासइतिव्द्यहसाध्यत्वंतप्तकृच्छ्रस्येति । तप्तकृच्छ्रंचरन् विप्रोजलक्षीरघृतानिलान् । प्रतित्र्यहंपिबेदुष्णान्सकृत्स्नायीसमाहितः । प्रतित्र्यहंपिबेदितिजलादीन् प्रत्येकंत्र्यहंत्र्यहंपिबेदित्यर्थः अयंचद्वादशरात्रसाध्यः कृच्छ्रः । जलादिपरिमाणमाहपराशरः अपांपिबेत्तुत्रिपलंद्विपलंतुपयः पिबेत् । पलमेकंपिबेत्सर्पिस्त्रिरात्रंचोष्णमारुतमिति । त्रिरात्रमुष्णोदकस्यबाष्पंपिबेदित्यर्थः त्रिरात्रमितिपूर्वत्राप्यन्वेति अतः अपांत्रिपलंत्रिरात्रंपिबेदित्येवंयोज्यम् । प्रकारांतरेणाप्याहतप्तकृच्छ्रंपराशरः षट् पलंतुपिबेदंभस्त्रिपलंतुपयः पिबेत् । पलमेकंपिबेत्सर्पिस्तप्तकृच्छ्रंविधीयते । अत्रजलादिकमुष्णमेवग्राह्यम् ।
याज्ञवल्क्य - “ कढत दूध एक दिवस, कढत तूप एक दिवस, कढत पाणी एक दिवस प्यावें आणि एक दिवस उपवास करावा. याप्रमाणें हें चार दिवस केलें असतां हा तप्तकृच्छ्र होतो. ” मिताक्षरेंत तर हा महातप्तकृच्छ्र म्हणून सांगितलें आहे. आणि तप्तकृच्छ्र तर दोन दिवसांनीं होतो, असेंही मिताक्षरेंत सांगितलें आहे. त्याचा प्रकार असा - दूध, तूप, पाणी हे तीनही पदार्थ तापवून एक दिवस प्राशन करुन राहावें. आणि एक दिवस उपवास करावा. म्हणजे हा तप्तकृच्छ्र दोन दिवसांनीं साध्य होतो. अन्य प्रकारानें सांगतो - “ तप्तकृच्छ्र करणार्‍या ब्राह्मणानें एकवार स्नान करुन समाधान अंतः करणानें तीन दिवस उष्णोदक प्यावें. तीन दिवस उष्ण दूध प्यावें. तीन दिवस उष्ण तूप प्यावें. तीन दिवस उष्णवायु प्यावा. ” हा कृच्छ्र बारा दिवसांनीं साध्य होतो. या ठिकाणीं उदकादिकांचें प्रमाण सांगतो पराशर - “ तीन पलें ( १२ कर्ष ) उदक प्यावें दूध दोन पलेंक ( ८ कर्ष ) प्यावें. तूप एक पल ( ४ कर्ष ) प्यावें. आणि तीन दिवस उष्णवायु ( उष्णोदकाची वाफ ) प्यावा. वरती सांगितलेले पदार्थ तीन तीन दिवस प्यावे. तप्तकृच्छ्राचा दुसरा प्रकार सांगतो पराशर - “ उदक सहा पलें ( २४ कर्ष ), दूध तीन पलें ( १२ कर्ष ), तूप एक पल ( ४ कर्ष ), याप्रमाणें प्यावें म्हणजे तप्तकृच्छ्र होतो. ” हे उदकादिक पदार्थ उष्णच घ्यावे.