६६.
जें येथें होतें तें तेथें नाहीं । ठाईंच्या ठाईं हरपलें ॥१॥
घरींच्या घरीं जाली चोरी । आपणावरी आळु आला ॥२॥
पंढरपुरीं प्रसिध्द जाणा । पुरविल्या खूणा ज्ञानदेवा ॥३॥
६७
क्षीर सागरीचें निजरुपडें । पाहतां पारखिया त्रिभुवनीं न संपडे ।
तें उभें आहे वाडें कोडें । पुंडलिकाचे आवडी ॥१॥
मेघश्याम घेउनियां बुंथी । जयातें श्रुती पैं वानिती ।
कीं तें पुराणांसी वाडे । तें पंढरिये उभें असें कानडे गे माये ॥२॥
आवडीच्या वालभें गोजवलें गोजिरें । पाहातां साजिरें त्रिभुवनाएक गे माये ॥३॥
तें सकळ मंगळदायकाचें प्रेम आथिलें । कीं ब्रह्मरसाचें वोतिलें घोसुलें ।
ब्रह्मविद्येचें सार मथिलें । देखा सकळ आगमींचें संचलें ।
की बापरखुमादेविवर विठ्ठल नामें मढिलें । श्रीगुरु निवृत्तीनें दिधलें ।
प्रेमखुण रया ॥४॥
६८
जयातें पाहतां परतला आगमु । निर्गमा नाकळे दुर्गमु ।
सिध्दांसाधक निरुतें वर्मु । न पडे ठायीं सर्वथा ॥१॥
तें या पुंडलिका वोळलें । प्रेम प्रीतीनें घोळलें ।
भक्तिमातेनें चाळविलें । आधीन केले आपणया ॥ध्रु०॥
जे माये अविद्ये वेगळें । गुणत्रया नातळे ।
काळें गोरें न सांवळें । निर्धारितां नेणवे ॥२॥
जें द्वैताहूनि परतें । तें सुखातें वाढवितें ।
योगी लक्षीं लक्षित ज्यातें । परि नेणवे सर्वथा ॥३॥
जें अरुपा रुपा वेगळे । सहस्त्रनामांहूंनि आगळें ।
परम कृपेचें कोंवळे । क्रियाकर्मविरहित ॥४॥
जें ब्रह्मरसाचें गोठलें । तें पंढरिये प्रगटलें ।
बापरखुमादेविवर विठ्ठलें । नामें आथिलें चोखडें रया ॥५॥
६९
नेणो विठो मार्ग चुकला । उघडा पंढरपुरा आला ।
भक्तें पुडलिकें देखिला । उभा केला विटेवरी ॥१॥
तो हा विठोबा निधान । ज्याचें ब्रह्मादिकां ध्यान ।
पाउलें समान । विटेवरी शोभती ॥२॥
रुप पाहतां तरी डोळसु । सुंदर पाहतां गोपवेषु ।
महिमा वर्णितां महेशु । जेणें मस्तकीं वंदिला ॥३॥
भक्तिसुखें लांचावला । जाऊं नेदी उभा केला ।
निवृत्तिदास म्हणे विठ्ठला । जन्मोजन्मीं न विसंबे ॥४॥
७०
त्रिपुटीं भेदूनी मनाच्या मौळी । तें आलें भूमंडळीं पंढरिये ॥१॥
नाम लाधलें नाम लाधलें पुंडलिकें केलें खेवणें देखा ॥२॥
समर्था पाथीं भोजन जालें । पंचामृत घेतलें धणीवरी ॥३॥
बाप रखुमादेविवरु विठ्ठलेसी तृप्ती । यथार्थ भावितां कळों येईल चित्तीं ॥४
७१
आकानिकेलेचिकनामातु । कारले धसिगे मरुळादने ॥१॥
चलुवाने चलुवने पंढरीराया चलुवाने । यल्ले दौनर्कवाने ॥२॥
पुंडलिकने भक्ती बंदा । रखुमादेविवर विठ्ठलुने ॥३॥
७२
जोडुनिया जोडी जेणें हूंडारिली दुरी । भिकेची आवडी तया नावडे पंढरी ॥१॥
करंटे कपाळ ज्याचें नाम नये वाचे । सदैव सभाग्य तोचि हरीरंगी नाचे ॥ध्रु०॥
आपण न करीं यात्रा दुजियासी जावो नेदि । विषयाचा लंपट शिकवी कुविद्या कुबुध्दी ॥२॥
ऐसें जन्मोनि नर भोगिती अघोर । न करिति तीर्थयात्रा तया नरकीं बिढारे ॥३॥
पुंडलकें भक्तेरे तारिले विश्वजना । वैकुंठीची मूर्ति आणिली पंढरपुरा पाटणा ॥४॥
कायावाचामनें जिवें सर्वस्वें उदार । बापरखुमादेविवरा विठ्ठलाचा वारिकर ॥५॥
७३
शरीर हें स्थळ मळानिर्मळाचें मूळ । पाहोनि चोखाळ आदिपुरुषासी ।
जन्म मरणाचिया उचलुनि पेडी । मग तया बिंबडीं ज्ञान पिके ॥१॥
पंढरिचें पिक नसमाये अंबरीं । तें शेत सोकरी पुंडलिक ॥ध्रु०॥
ऐहिक परत्र दोन्ही शेताचीं आउतें । मुंड मुंड तेथें कुळवाडिये ।
उचलुनि पेंडी कासिया समुळीं । मग पुण्यकाळीं वोलवले ॥२॥
गरुडटके दोन्ही शेताची बुझवणी । दस कुडपणी नामघोष ।
एकवीस स्वर्गाचा घालुनिया माळा । मग तया गोपाळामजीं खेळे ॥३॥
जये शेतीं निवृत्ती भीतरे तये शेतीं साजे पुरे । राउळीं निदसुरे दंडीजती ॥
रात्रंदिवस तुम्हीं हरिचरणीं जागा । तेणें तरालगा भगसागरु ॥४॥
अठाराही बलौतें तें केलें धडौतें । खळें दान देतें सनकादिका ।
ज्ञानदेव म्हणे जगदानीं पिकला । पुरोनि उरला पंढरिये ॥५॥
७४
आनु नेणें कांहीं । विठ्ठलु स्मरें देहभावीं ॥१॥
पुंडलिका हें चिंतन । म्हणोनि विटेवरि हें ब्रह्म ॥२॥
रखुमादेविवरु शहाणे । विठ्ठलु पाहुणे पुंडलीका ॥३॥
७५
तळवे तळवटीं असे । विटें फ़ावलें अनयासें ॥१॥
आम्हां न संडवे पंढरी । विठ्ठलराज विटेवरी ॥ध्रु०॥
जानु जघन बरवे दिसे । ते देखोनि मन उल्हासे ॥२॥
पदकमळ जोडिलें । तेथें मुनिजन रंगलें ॥३॥
कासे कसिला पितांबरु । चरणीं ब्रिदाचा तोडरु ॥४॥
नाभीकमळीं जन्म असे । ब्रह्मादिंका अपैसे ॥५॥
हस्तकडगे बाहुवटे । विठोबा शृंगार गोमटें ॥६॥
अंगीं चंदनाची उटी । ते देखोनि मन संतुष्टी ॥७॥
गळा वैजयंती माळा । मणीमंडित वक्षस्थळा ॥८॥
कानीं कुंडलें झळाळा । श्रीमुख दिसतें वेल्हाळा ॥९॥
वदन सकुमार गोजिरें । जैसे पोवळिवेल साजिरे ॥१०॥
दंतपंक्ति झळाळ । जैसी मणिकाची किळ ॥११॥
नाशिक मनोहर दिसे । जैसें वोतिलेंसे मुसें ॥१२॥
लोचन बरवें विशाळ । श्रवणीं कुंडलें झळाळ ॥१३॥
टिळक रेखिला मृगनाभीचा । बाप राजा मन्मथाचा ॥१४॥
माथां मुगुट झळाळित । बाप पुंडलिका न्याहाळित ॥१५॥
निवृत्तिदास शरणांगत । विठ्ठला चरणींचे आरत ॥१६॥
७६
जन्मोजन्मींच्या सायासीं । विठ्ठल लाधला पुंडलिकासी ॥१॥
पूर्वी पुण्य केलें वो माये । विटे लाधले या विठोबाचे पाये ॥२४॥
रखुमादेविवरु आहे । तया तीर्था केधवां जाती पाय ॥६॥
७७
विवेक नदीये बैसोनि । सांगड सत्त्वाची बांधोनी ॥१॥
एक पंढरी वैकुंठ । येर वाउगे बोभाट ॥२॥
चारी वेद विवादती । पुराणें साक्ष देती ॥३॥
बोले निवृत्तीचा दास । संत गर्जती पापा नाश ॥४॥
७८
वाराणशी यात्रे जाईन । प्रयाग तीर्थ पाहीन ।
त्रिवेणिये स्नान करीन । परि मी वीट नव्हेन ॥१॥
विठोबा पाईची वीट । मी कईबा होईन ॥ध्रु०॥
गोदावरी यात्रे जाईन । बारा वरुषाचें फळ लाहीन ।
अब्जकतीर्थी स्नान करीन । परि मी वीट नव्हेन ॥२॥
मल्लिकार्जुन यात्रे जाईन । श्रीशैल्यशिखर पाहीन ।
पाताळगंगें स्नान करीन । परि मी वीट नव्हेन ॥३॥
मातापुर यात्रे जाईन । सह्याद्री पर्वत पाहीन ।
गहनगंगेम स्नान करीन । परी मी वीट नव्हेन ॥४॥
कोल्हापुरीं यात्रे जाईन । महालक्ष्मी पाहीन ।
विशाळतीर्थी स्नान करीन । परि मी वीट नव्हेन ॥५॥
एका अंगुष्ठीं तप करीन । पृथ्वीपात्रचि लाहीन ।
देह कर्वतीं देईन । परि मी वीट नव्हेन ॥६॥
बहुता पुण्यांच्या सायासीं । चरण जोडले विटेसी ।
निवृत्ति दासु म्हणे परियेसी ॥
परी मी वीट नव्हेन ॥७॥