मराठी मुख्य सूची|मराठी पुस्तके|श्रीज्ञानेश्वरांची गाथा|
अभंग २६१ रे २८२

निवृत्तीनाथांचा प्रसाद - अभंग २६१ रे २८२

श्रीज्ञानेश्वर महाराजांची गाथा म्हणजे विठ्ठल प्राप्तीचा एक सोपा मार्ग. यात विठ्ठ्लाच्या सगुणनिर्गुण रूपाचे मोहक वर्णन केलेले आहे.


२६१

सूक्ष्म साध्य काज सांगितले स्वामी ।

धृति धारणा क्षमीं हारपल्या ॥१॥

सूक्ष्म सख्य नेलें विश्वरुप देहीं आलें ।

प्रपंचेसि मावळलें तिमिर रया ॥२॥

विशेषेंसि मिठी दिधलि शरिरें ।

इंद्रियें बाहिरें नाईकती ॥३॥

ऐसें हें साधन साधकां कळलें ।

चेतवितां बुझालें मन माजें ॥४॥

उतावेळ पिंड ब्रह्मांडा सहित ।

नेत्रीं विकाशत ब्रह्मतेज ॥५॥

ज्ञानदेव विनवी निवृत्तीस काज ।

हरपली लाज संदेहेसीं ॥६॥

२६२

पहातें पाहाता निरुतें ।

पाहिलिया तेथें तेंचि होय ॥१॥

तोचि तो आपण श्रीमुखे आण ।

आणिक साधन नलगे कांहीं ॥२॥

भानुबिंबेवीण निरसलें तम ।

ज्ञानदेवी वर्म सांगितलें ॥३॥

२६३

अनुपम्य तेजें धवळलें ब्रह्मांड ।

विश्वरुपीं अखंड तदाकार ॥१॥

रसी रस मुरे प्रेमाचें स्फ़ुंदन ।

एकरुपी घन हरि माझा ॥२॥

नाद आणि ज्योति परिपूर्ण आत्मा ।

परेसि परमात्मा उजेडला ॥३॥

जाला अरुणोदयो उजळलें सूर्यतेज ।

त्याहुनि सतेज तेज आलें ॥४॥

हरपल्या रश्मि देहभाव हरी ।

रिध्दि सिध्दि कामारी जाल्या कैंशा ॥५॥

निवृत्ती उपदेश ज्ञानियां लाधला ।

तत्त्वीं तत्त्व बोधला ज्ञानदेव ॥६॥

२६४

भ्रमर रस द्वंद्व विसरला भूक ।

त्याहुनी एथें सुख अधिक दिसे ॥१॥

जंववरि भुली तंववरी बोली ।

समुद्रींचि खोली विरळा जाणे ॥२॥

आशापाश परि निवृत्ति तटाक ।

पडियेले ठक चिद्रूप रुपीं ॥३॥

प्रकाश हरीचा प्रकाशला देहीं ।

नेणतीच कांही मूढजन ॥४॥

ऐलतीरीं ठाके पैलतिरीं ठाके ।

तेथें कैसेनि सामर्थे पाहों आतां ॥५॥

जाणिव शाहाणिव तूंचि निवृत्ति देवा ।

हरि उभय भावा ज्ञान देसी ॥६॥

ज्ञानदेवा शांति उन्मनि रहस्य ।

हरिरुप भाष्य करविलें ॥७॥

बापरखुमादेविवरविठ्ठल ह्रदयीं ।

आलिंगितां बाही भ्रमर जाला ॥८॥

२६५

साकारु निराकारु वस्तु सदगुरु आमुचा ।

तेणें या देहाचा केला उगऊ ॥१॥

उगविलें मायेतें निरशिलें ।

एकतत्त्व दाविलें त्रिभुवन रया ॥२॥

सत्रावी दोहोनी इंद्रिया सौरसु ।

गुरुमुखें उल्हासु भक्ति महिमें ॥३॥

ज्ञानदेव म्हणे मी नेणतां प्रपंच ।

तोडली मोहाची पदवी आम्हीं ॥४॥

२६६

अमित्य भुवनीं भरलें शेखीं जें उरलें ।

तें रुप आपुले मज दावियलें वो माय ॥१॥

आतां मी नये आपुलिया आस ।

तुटले सायास भ्रांतीचे वो माय ॥२॥

मंजुळ मंजुळ वायो गती झळकती ।

तापत्रयें निवृत्ति निर्वाळिलें वो माय ॥३॥

वेडावलें एकाएकीं निजधाम रुपीं ।

रखुमादेविवरु दीपीं दिव्य तेज वो माय ॥४॥

२६७

शुध्दमतीगती मज वोळला निवृत्ती ।

त्यानें पदीं पदीं प्रीति स्वरुपीं वो माय ॥१॥

आतां मी जाईन आपुलिया गांवा ।

होईल विसावा सुखसागरीं वो माय ॥२॥

पाहातां न देखे आपुलें कोणी नाहीं ।

निजरुप पाहीं अनंता नयनीं वो माय ॥३॥

हा रखुमादेविवरु गुरुगम्य सागरु ।

न करीच अव्हेरु माझा वो माय ॥४॥

२६८

आपुलें कांही न विचारितां धन ।

निगुणासी ऋण देऊं गेलें ॥१॥

थिवें होतें तें निध सांठविलें ।

विश्वासें घेतलें लक्ष वित्त ॥२॥

ऐसा हा निवृत्तिप्रसादु फ़ळासि आला ।

निर्फ़ळ केला मज निर्गुणाकारें ॥३॥

बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु

साच म्हणोनि निघालों ।

तेणें नेऊनि घातलों निरंजनी ॥४॥

२६९

चौदा भुवनीं चौघां भुलविलें ।

वेव्हार नासिले स्मृति व्यालीगे माये ॥१॥

अवघे धन देऊनी मज निधन केलें ।

ऋण मागावया धाडिलें नये ते ठायीं ॥२॥

ऐसें श्रीनिवृत्ति शब्दें ।

अगाध जालें ।

माझें मीपण गेलें धन देखा ॥३॥

बापरखुमादेविवरु विठ्ठलु साक्षी ।

तो मज पारखी घेऊनी गेला ॥४॥

२७०

अवघड तें एक घडलें माझ्या अंगी ।

तीही ऋण चौघी मज देवविलें ॥१॥

ज्यासि दिधलें त्यासी नांव पैं नाहीं ।

जया रुप नाहीं त्यासी ऋण देवविलें ॥२॥

निवृत्ति गुरुनें अधिक केलें ।

निमिष्यमात्रीं दाविलें धन माझें ॥३॥

येणें रखुमादेविवरु विठ्ठलें होतें तें आटिलें ।

सेखी निहाटिलें निरळारंभी ॥४॥

२७१

मायाविवर्जित जालें वो ।

माझें गोत पंढरिये राहिलें वो ॥१॥

पतिव्रता मी परद्वारिणी ।

परपुरुषेंसी व्यभिचारिणी ॥२॥

सा चारि चौदा जाली वो ।

सेखीं अठरा घोकुनी राहिलें वो ।

निवृत्ति प्रसादें मी गोवळी वो ॥३॥

माझा भावो तो विठ्ठलु न्याहाळीवो ॥४॥

२७२

प्राण जाये प्रेत न बोले

चित्रीचे लेप न हाले ।

तैसें दृश्य द्रष्टा दर्शन त्रिपुटी वो

करी हे शब्दची वाउगे ठेले रया ॥१॥

आतां आपणया आपणचि विचारी ।

शेखीं प्रकृति ना पुरुष निर्धारी ॥२॥

आतां प्रेताचे अळंकार सोहळुले ।

कां शब्दज्ञानें जे डौरले

दीपने देखती कांहीं केलें ।

ऐसे जाणोनिया सिण मनी तीं

प्रतिष्ठा भोगिती भले रया ॥३॥

बापरखुमादेविवर विठ्ठल देखतांचि जे बोधले ।

ते तेणें सुखें होऊनी सर्वात्मक जे

असतांचि देहीं विस्तारलें ।

येणें निवृत्तिरायें खुणा दाउनी सकळ ।

बोलतां सिण झणे होईल रया ॥४॥

२७३

पृथ्वी आडणी आकाश हें ताट ।

अमृत घनवट आप तेज ॥

नित्य हें जेवितां तेज प्रकाशत ।

सर्वलि गोमटी ब्रह्मद्वारें ॥१॥

जेवणार भला जेउनिया धाला ।

योगि जो निवाला परमहंस ॥२॥

चांदिणा वोगरु दिसे परिकरु ।

नवनित घातलें व्योमी बरवें ॥

निळिये परवडि शाक जालें निकें ।

अंबट घाला तिखें प्रेम तेथें ॥३॥

गंगा यमुना तिसरिये सागरीं ।

म्हणौनि प्रकारी क्षीर जाली ॥

सोज्वळ ब्रह्मतेजें साकर सोजोरी ।

जेवितो हे गोडी तोचि जाणे ॥४॥

इडा क्षीर घारी पिंगळा गुळवरी ।

त्या माजि तिसरी तेल वरी ॥

सुषुम्नेचे रुची तुर्या अतुडली ।

अहिर्निशि जाली जेवावया ॥५॥

सितळ भिनला चंद्र अंबवडा ।

सूर्य जो कुरवडा खुसखुसित ॥

तया दोहीं संगें भाव हेचि मांडे ।

मग जेवा उदंडे एक चित्तें ॥६॥

पवित्र पापडु मस्तकिं गुरुहस्त ।

म्हणउनि अंकित तयातळी ॥

सोरसाचि गोडी जयासी लाधलीसे ।

उपदेशितां जालीं अमृतफ़ळें ॥७॥

कपट वासनेचि करुनिया सांडई ।

शेवा कुरवडई गोमटी किजे ॥

गुरुचरणीं लाडू करुनियां गोडु ।

मग जेवी परवडी योगिराजु ॥८॥

गुरुपरमार्थे ग्रासुनिया भूतें ।

क्षेम अवकाशातें आच्छादुनि ॥

जेवणें जेवितां ध्वनि उठे अंबरीं ।

तें सुख अंतरीं प्रेम वाढे ॥९॥

षड्रसाचि उपमा देऊं म्हणो जर ।

ब्रह्म रसापरते गोड नाहीं ॥

येणें दहिभातें जेवणें हे जाले ।

तिखटही आलें प्रेम तेथें ॥१०॥

अमृत जेविला अमृतें आंचवला ।

सेजे विसावला निरालंबीं ॥

मन हें तांबूल रंगलें सुरंग ।

नव जाये अभंग कव्हणीकडे ॥११॥

कापुर कस्तुरी शुध्द परिमळु ।

गोडियेसि गुळु मिळोनि गेला ।

सुमनाचि मूर्ति सुमनीं पूजिली ।

सुमनीं अर्चिलि कनकपुष्पीं ॥१२॥

ऐसें नानापरिचें जेवण जालें ।

बापनिवृत्तियोगियानें वाढिलें ॥

ज्ञानदेव म्हणे धणिवरि जेविलें ।

बापरखुमादेविवरें विठ्ठलें सुखिया केलें ॥१३॥

२७४

अनुभव अनुभव बोधा बोध आथिला ।

निशब्दीं निशब्द नादावला ॥१॥

माझा श्रीगुरु ब्रह्म बोलणी बोलवील ।

तेथील संकेतु कोण्ही नेणें ॥२॥

निवृत्ति प्रसादें म्यां ब्रह्मचि जेविलें ।

ब्रह्म ढेंकरी पाल्हाईलें नेणोनियां ॥३॥

२७५

रुप सामावलें दर्शन ठाकलें ।

अंग हारपलें तेचि भावीं ॥

पाहों जाय तंव पाहाणया वेगळें ।

ते सुखसोहळें कोण बोले ॥१॥

जेथें जाय तेथें मौनाचि पडिलें ।

बोलवेना पुढें काय करुं ॥२॥

सरिता ना संगम ओघ ना

भ्रम नाहीं क्रिया कर्म तैसें झालें ॥

जाणों जाय तंव जाणण्या सारिखें ।

नवल विस्मय कवणा सांगों ॥३॥

बापरखुमादेविवरुविठ्ठलुचि अंगीं ।

निवृत्तिरायें वेगीं दाखविला ॥

तोचि सबरा भरितु ।

रुपनामरहितु निच नवा ॥४॥

२७६

मीतूंपणा विकल्प मावळला मूळीं ।

दोहीं माजी बळी कवणा पाहो ।

पाहतां पाहणें द्रष्टत्त्व ग्रासिलें ।

स्वरुप़चि उरलें कवणा पाहों ॥१॥

बोलों नये ऐसें केलें वो माय येणें ।

बोलतांचि गुणें आठऊ नाहीं ॥२॥

आठवितां विसरु संसार नाठवे ।

हे खुण स्वभावें बोलत्याचा ॥

बोलतां बोलणें ठकचि पडलें मुळीं ।

स्थूळींचा स्थूळीं प्रकाश झालागे माये ॥३॥

बापरखुमादेविवरुविठ्ठलु उघडा ।

निजबोधीं निवाडा ऐसा झाला ॥

निवृत्तिराये खुण लेऊनि अंजन ।

दाऊनि निधान प्रकट केलें ॥४॥

२७७

मजमाजी पांहतां मीपण हारपलें ।

ठकलेंचि ठेलें सये मन माझें ॥१॥

आंत विठ्ठलु बाहेर विठ्ठलु ।

मीचि विठ्ठलु मज भासतसे ॥२॥

मीपण माझें नुरेचि कांहीं दुजें ।

ऐसें नाहीं केलें निवृत्तिराजें म्हणे ज्ञानदेवो ॥३॥

२७८

देखोनि पुजावया गेलें द्वैतभावें ।

तेथें एक उपदेशी श्रीगुरुरावो ॥१॥

द्वैतभावो नाशिला माझा द्वैतभावो नाशिला ।

पूजा उध्दंस केला तें ब्रह्ममय ॥२॥

रखुमादेविवरु देखण्या वेगळा देखिला ।

सगुण निर्गुण जाला बाईये वो ॥३॥

२७९

दीपप्रकाश दीपीं सामावला कळिके

सामावाली ज्योति ।

ज्योति सामावोनि बिंब हारपलें

तैसी जाली सहज स्थिति ।

संचित प्रारब्ध दग्ध पटन्यायें हे

दृश्यभ्रांति देहो जावो अथवा राहो

फ़िटला संदेहो मृतिकेचि कायासि खंति ॥१॥

रुप पाहोनिया दर्पण ठेलें शेखीं

अभास दृष्टि राहिला ।

न पाहतां मुख जाणें तो आपण

तैसा अनुभव जाला रया ॥२॥

या प्रपंचाचे कवच सांडुनि बाहेरि ।

अविद्या दृश्य संहारी ।

पदीं पद ग्रासुनि ठेलें जें

बुडोनि राहिलें अंतरी ।

चैतन्याचें मुसें हेलावत दिसे

जेवि तरंगुसागरीं ।

कूर्माचिये परि आंगचि आवरि तो

स्थिर जाला चंद्र करि रया ॥३॥

तेथें जाणणें निमालें बोलणें खुंटलें

जेवि जीवनीं जीवन मिळाले ।

दश दिशा भरुनि दाटलें किं

सुख सुखासि भेटो आले ।

ज्ञानदेव म्हणे आम्हा जितांचि मरणें ।

कीं कोटी विकल्प जिणें ऐसें

निवृत्तीनें केलें रया ॥४॥

२८०

निरंजन वना गेलिया साजणी ।

तेथें निर्गुणें माझा मनीं वेधियेलें ॥१॥

सुखाची अति प्रीति जाहालीगे ब्रम्हीं ।

श्रीगुरु निवृत्ति मुनीं जाहालेंगे माये ॥२॥

बापरखुमादेविवरुविठ्ठलुसह जावला ।

निर्गुणा दाविला विसुरागे माये ॥३॥

२८१

चातकाची तृषा मेघें पुरविली ।

ब्रह्मस्तनीं पान्हईली बाईये वो ॥१॥

निवृत्तिप्रसादे माझ्या मुखीं सूदला ।

प्रेमरसें धारा फ़ुटल्या दोहीं पक्षीं ॥२॥

बाप श्रीगुरु तेणें मज आफ़विले ।

अवघें ब्रह्म दाविलें ज्ञानदेवा ॥३॥

२८२

ऋणाचेनि मिसें निर्गुण आलें आपैसें ।

तेणें मज सर्वस्वें ठकियेलें ॥१॥

घेऊनि गेला माझें धन ।

केलें पै निर्वाण मना देखा ॥२॥

त्यासि वोळखिना अनोळखी ।

दृश्य ना अदृश्य ऋण म्यां

सादृश्य दिधलें देखा ॥३॥

निवृत्ति प्रसादें इतुकें पै जालें ।

रखुमादेविवरु विठ्ठलें मज

गोवियेलेगे माये ॥४॥

N/A

References : N/A
Last Updated : February 25, 2010

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP