५०६
उपजोनि संसारी आपुला आपण वैरी ।
मी माझे शरीरीं घेऊनि ठेला ।
या देहातें म्हणे मी
पुत्र दारा धन माझें ।
परि काळाचें हें खाजें
ऐसें नेणतु गेला ॥१॥
कामक्रोधमदमत्सराचेनि गुणें ।
बांधला आपण नेणे भ्रमितु जैसा ।
मिथ्या मोह फ़ांसा शुक नळिके जैसा ।
मुक्त परि अपैसा पळों नेणें ॥२॥
जळचर आमिष गिळी ।
जैसा का लागलासे गळीं ।
आपआपणापें तळमळीं ।
सुटिका नाहीं ॥
तैसें आरंभी विषयसुख गोड
वाटे इंद्रियां फ़ळपाकीं
पापिया दु:ख भोगी ॥३॥
राखोंडी फ़ुंकिता दीप न
लगे जयापरी ।
तैसा शब्द ब्रह्मकुसरी
ज्ञान न पवे ।
व्रत तप दान वेचिलें पोटा
दंभाच्या खटपटा सिणतु गेला ॥४॥
मृगजळाची नदी दुरुनि देखोनि ।
धांवे परी गंगोदक न पवे
तान्हेला जैसा तैसें
विषयसुख नव्हेचि हित ।
दु:ख भोगितो बहुत ।
परि सावधान नव्हे ॥५॥
परतोनि न पाहे धांवतो सैरा ।
करितो येरझारा संसारींच्या ।
ज्ञानदेव म्हणे बहुतां
जन्मांचा अभ्यासु ।
तरीच होय सौरसु परब्रह्मीं ॥६॥
५०७
दुजेपणाचा भावो वायां वाढविसी गव्हारा ।
उतराई या देहा कैसा होसील ।
दुजेपणें पाहसी तरि देहीं देवो पाही ।
सेखीं दुजेपणे नाहीं तूंची येकला रया ॥१॥
भ्रांति पडलिया मना नेणसी
सुख ब्रह्म चुकलासि वर्म अरे मुढा ॥२॥
ते कल्पिलिया नकळे गुरुकृपे वेगळें ।
वायांविण उगलें कां धांवतोसि सैरा ॥३॥
बापरखुमादेविवरुविठ्ठलु जन्मोजन्मीं
वोळगिला अससी तरि ते
खुण पावसी निभ्रांतरया ॥४॥
५०८
आउट हात आपुले आपण होतासी ।
येर तें सांडितासी कवणावरी ।
ऐसेंनि सांडिसी तरी
थोडें तें सांडी ।
कां सकळैक मांडी तेणें
सुखिया होसी रया ॥१॥
कळिकाळ ते आपण ।
प्रभा अनु कोण ।
करितां दीपें लाजिजे ।
घरामाजी घरकुल करुं पाहासी
तें दैन्यचि वाउगें येर
सकळैक तूं आहासी रया ॥२॥
पृथ्वी येवढा घडु लाघे यावा ।
मा गगन भरुं जावें अनाठायां ।
अस्ति नास्ति दोन्ही येकेचि पदीं ।
आकाशाची भरोवरी घटे
केविं कीजे रया ॥३॥
धावतां धावतां वेगें ।
तुजचि तूं आड रिगे पाय
खोंवितु खोंवितु मार्ग ठाके
काई जासलट ज्या वाही
त्याचि सवा पाहीं ।
वायां तूं हावे जासी रया ॥४॥
जागणेंन काय जन्मलासी निजेलेनि
निमालासी ।
स्वप्नें कय केलासि तडातोडी ।
ऐसा जाणत नेणत तेथींचा तेथें
आभासत असे तूंचि तूं भल तेथें रया ॥५॥
आपला आरोहणीं लाऊ पाहातोसि निशाणी ।
तरी सांगेन ते वाणी लाविजेसु ।
श्रीगुरुनिवृत्तिनाथा चरणकमळीं ।
पाखोवीण होय अलिया
म्हणे ज्ञानदेव ॥६॥
५०९
ये सातें आलिया वोळंगा सारंगधरु ।
नाहीं तरि संसारु वायां जाईल रया ॥१॥
कवणाचे मायबाप कवणाचे गणगोत ।
मृगजळवत जाईल रया ॥२॥
विषयाचें सम सुख बेगडाची बाहुली ।
अभ्राची सावुली वायां जाईल रया ॥३॥
ज्ञानदेव म्हणे पाहातां पाहलें ।
स्वप्नींचे चेईलें तैसें होईल रया ॥४॥
५१०
स्वप्नींचा घाई विवळें साचें ।
चेईलिया वरी म्हणे मी न वाचें ॥१॥
जन कैसें माया भुलले ।
आपलें हित चुकले ॥२॥
आपींआप देखिलें ।
परतोन पाहे तों येकलें ॥३॥
आपींआप असे ।
मी काय जालोंसे लोकां पुसे ॥४॥
सकळहि शास्त्र पढिनले ।
नुगवेचि प्रपंची गुंतले
बापरखुमादेवीवरा विठठलें ।
कैसें गुरुमुखें खूणा उगविलें ॥५॥
५११
वहिलिया येईरे सौरभ्य घेऊनि जाईरे ।
तिया इया जिवित्वाच्या लाह्यारे भ्रमरा ॥१॥
सुमनाचे जीवन विरुळेविपाये ।
वियोगु जालिया केहीं न साहेरे भ्रमरा ॥२॥
येर सकळिक पाल्हाळरे ।
बापरखुमादेविवरु सुखाचें निधान
रे भ्रमरा ॥३॥
५१२
सुखाचिया गोठी आतां किती हो
करणें सुखें सुख अनुभवणें ऐसें करी ॥१॥
पढियंते बाईये गुणेविण हातां नये ।
साचेविण सये तेथें आवडी कैची ॥२॥
कैसेनि कीजे मनासी रक्षण ।
भावासी बंधन केवीं घडे ॥३॥
बापरखुमादेविवरुविठ्ठलुचि पुरे ।
सुखीं सुख मुरें ऐसें करी वो बाईये ॥४॥
५१३
त्रिभुवना परतें दाविसी दुरी ।
आधीं तूं आपुली शुध्दी करी ।
उदयो अस्तु कवणिये घरीं ।
पिंडा माझारीं सांग बापा ॥१॥
जाग्रतीमध्यें कवण जागत ।
सुषुप्ती मध्यें कवण निद्रिस्त ।
दोघे भ्रमलिया स्वप्न देखत ।
जीव कीं मन सांग पा रे ॥२॥
जाग्रति वरुन काढीं चेतना ।
सुषुप्ति मध्यें रिघता ज्ञाना ।
दोन्ही चेईलिया स्वप्ना ।
मग अनुवादती कवण ॥३॥
इंद्रीयें सूत्रें दारें दाटली ।
जागत होती तें काय झालीं ।
सांग पा कवणें ठाई लपालीं ।
मग मिळाली कवणे ठाई ॥४॥
शब्दातें नाइकती श्रवण ।
पहात पहात डोळे जाले हीन ।
नासाग्रीं ठेवूनियां सुमन ।
परि नेणिजे परिमळ ॥५॥
पाहेंपां येथें अनुवादु काईचा ।
मी माजी हरपली खुंट्ली वाचा ।
ज्ञानदेव ह्मणे सदगुरु साचा ।
अढळपदीं बैसविले ॥६॥
५१४
परियेसी गव्हारा सादर ।
कर्मे निर्वश झाले सगर ।
भिल्लें विंधिले शारंगधर ।
झाला पुरंदर सहस्त्र नयन ॥१॥
कर्मे मन्मथ झालासे राख ।
कर्मे चंद्रासि घडला दोष ।
कर्मे भार वाहती कुर्मशेष ।
कर्मे खरमुख ब्रह्मा देखा ॥२॥
कर्मे वासुकी लंके दिवटा ।
कर्मे हनुमंता उदरीं कांसोटा ।
कर्मे शुकदेव गर्भी कष्टा ।
पाताळवाटा बळी गेला ॥३॥
कर्मे दशरथ वियोगें मेला ।
कर्मे श्रीराम वनवासा गेला ।
कर्मे रावण क्षयो पावला ।
वियोग घडला सीतादेवी ॥४॥
कर्मे दुर्योधनादि रणीं नासले ।
कर्मे पांडव महापंथें गेले ।
कर्मे सिंधुजळ शोषिलें ।
नहुष जाला सर्प देखा ॥५॥
कर्मातें शंभु मानी आपण ।
किती पळसि कर्माभेण ।
बापरखुमादेविवरविठ्ठला शरण ।
केलीं कर्मे निवारी नारायण ॥६॥
५१५
वृंदावनीं वनमाळी ।
खेळे गोपींसी धुमाळी ।
मदनमेचुची नवाळी ।
रसाकाळीं मनोहर ॥१॥
तयाचे करी पा स्मरण ।
आळसु न करी अंत:करण ।
भीतरलीया सुमनपण ।
निहारण होईल ॥२॥
बरवेपणाचेनि मिसें देवातें
वाणि या सौरसे ।
जडत्त्व फ़िटेल तया सरिसें ।
रसनें ऐसें चुकों नको ॥३॥
तरी हा देवो तूं न्याहाळीपां ।
पिसाटपण फ़िटेल बापा ।
पावन होसी परमस्वरुपा ।
नेत्री ऐसा चुकों नको ॥४॥
वेगीं क्षेम देऊनिया निविजे ।
ऐसें दैव कैं लाहिजे ।
जरी तो ह्र्दयीं ध्याईजे ।
तै पाविजे अंगसुखा ॥५॥
मन भ्रमर येकी हेळा ।
झेपावे पदकमळा ।
बापरखुमादेविवरा विठ्ठला ।
होईल जवळा सौरसु ॥६॥